Коллоидтық БАЗ-дың қолданылуы

БАЗ ө ндірістің кө п салаларында жә не тұ рмыста кең қ олданылады. Солардың кейбіреулері тө менде кө рсетілген:

1. БАЗ синтетикалық жуғ ыш заттардың -детергенттердің негізін қ ұ райды.

Коллоидтық БАЗ-дар жақ сы жуғ ыштық ә сері кө птеген коллоидтық -химиялық процестердің жиынтығ ына негізделген. Ол процестерге мыналар жатады:

а) БАЗ қ атысында беттік керілудің азаюының салдарынан қ атты дене бетінде жұ ғ у жақ сарады да, сұ йық тық матаның ұ сақ капиллярына жақ сы енетін болады;

ә) Сабынның молекулалары матаның жә не қ атты немесе сұ йық ластардың беттерінде адсорбцияланып, адсорбциялық қ абат тү зеді де сыналық қ ысым тудырады. Ол бө лшектердің беттен бө лініп жуғ ыш сұ йық тық қ а кө шуіне мү мкіндік жасайды;

б) Ластардың бетіндегі адсорбциялық қ абыршақ тар ол бө лшектерге жоғ ары агрегаттық тұ рақ тылық береді жә не олардың матаның басқ а жеріне жабысуына кедергі жасайды;

в) Коллоидтық БАЗ қ атысында кө бік тү зіледі, ол болса ластарды беттен механикалық тү рде кетуіне мү мкіндік жасайды;

г) Майлы ластар солюбилизацияның ә серінен сулы ортада сақ талады.

2. БАЗ ә ртү рлі майлағ ыш сұ йық тардың қ ұ рамына кіреді.

3. БАЗ микрогетерогендік жү йелердің: жү згіндердің, майғ ындардың, кө біктердің, ұ нтақ тардың стаблизаторлары болып табылады.

4. БАЗ-дың қ атысуында болатын солюбилизация қ ұ былысы қ анық пағ ан кө мірсутектерді майғ ында полимерлендіру ү шін пайданылады.

5. Ә ртү рлі реакцияларды БАЗ-дың концентрациясы МТДК-сынан артық болғ анда жү ргізу олардың жылдамдығ ын арттырады. Оны мицеллярлық катализ деп атайды. БАЗ-ды дұ рыс таң дағ ан жағ дайда реакция жылдамдылығ ын мицелласыз жү ргізгенге қ арағ анда 5-тен мың дағ ан есеге дейін арттыруғ а болады. Басқ а жағ ынан алғ анда мицеллярлық катализ ферментативтік катализді модельдеу ү шін тиімді болып табылады.

6. Кейбір БАЗ-дың жоғ ары концентрлі ерітінділерді реттелген қ ұ рылымдар – сұ йық кристалдар тү зеді. Олар қ азіргі техникада (ақ парат ө ң деу жү йесінің дисплейлері, микрокалькуляторлар, электрондық сағ аттар жә не т.б.) кең қ олданылады.

7. БАЗ тамақ ө неркә сібінде технологиялық ү дерістерді қ арқ ындату ү шін жә не ө німдердің сапасын арттыру ү шін қ олданылады.

Қ айталауғ а жә не ө зін-ө зі бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. БАЗ деп қ андай заттарды айтады? Коллоидтық БАЗ – дың қ андай ерекшелігі бар?

2. Коллоидтық БАЗ-дар қ алай жіктеледі?

3. БАЗ-дың сулы ерітінділердің қ андай негізгі ерекшеліктері бар?

4. Гидрофильдік – лиофильдік баланс (ГЛБ) дегеніміз не? Оны қ алай есептеуге болады?

5. Тура жә не кері мицеллалар дегеніміз не?

6. Солюбилизация деп нені айтады? Оның қ андай тү рлері бар?

7. Мицелла тү зілудің дағ дарыстық концентрациясы (МТДК) дегеніміз не, оғ ан қ андай факторлар қ алай ә сер етеді?

8. МТДК – ны анық таудың қ андай ә дістерін білесіз, олар неге негізделген?

9. Коллоидтық БАЗ – дың қ андай қ олданылу аймақ тарын білесіз?

XIV – тарауды зерделеуді бітіргенде сіз мыналарды:

Коллоидтық бетті – активтікзаттарды (БАЗ) жә не олардың жіктелуін мицелла тү зілудің дағ дарыстық концентрацияларын (МТДК) жә не оларды анық тау ә дістерін; БАЗ –дың сулы ерітіндідегі қ асиеттерін – беттікерілуді азайтуын, һ здігінен мицелла тү зілу қ абілетін жә не солюбилизациялауды; мицелла тү рлерін; МТДК – ғ а ә сер ететін факторларды жә не коллоидтық БАЗ қ олдану аймақ тарын білуге тиістісіз.