Биожиналу

Гидрофобтық органикалық қ осылыстар қ оршағ ан ортада жиналады, себебі биоыдыраудың барлық ү дерістері нақ тылы сулы ортада жү ргенді талап етеді. Биожиналуды балық тарғ а тікелей ө лшеуге болады, бірақ оны моделді тә жірибелерден жиі есептейді. Ол ү шін октанол жә не су – екі сұ йық фазалар арасында (Р) қ ұ рамдастардың бө лінуін ө лшейді жә не lg P логарифмдік мә нді қ олданады. БАЗ lg P_окт/су›3 кезінде биожиналу болады деп саналады. Кө птеген БАЗ lg P›3 мә ндерімен сипатталады, себебі биожинау қ ауіпті экологиялық мә селе ретінде қ аралмайды. Кө птеген БАЗ ү шін lg P мә ні белгілі жә не жинақ талғ ан, оларды БАЗ-дың гидрофильдігін бағ алау ү шін қ олдануғ а болады: lg P мә ні неғ ұ рлым тө мен болса, соғ ұ рлым БАЗ-ң гидрофильдігі жоғ ары болады. Композицияны қ ұ ру кезінде БАЗ-дың гидрофильдігін есептеу пайдалы. Осы мақ сатта жиі гидрофильді-липофильдік баланс концепциясына негізделген белгілі стандартпен қ олданады. ГЛБ майғ ындағ ыштарды таң дау кезінде кең қ олданылады. lg P жә не ГЛБ арасында кері пропорционалдық бар: ГЛБ мә ні неғ ұ рлым жоғ ары болса, lg P мә ні соғ ұ рлым тө мен болады.

БАЗ-ды таң балау.

Экономикалық бірлестік жә не даму организациясы (ЭБДО) кепілдемесіне сә йкес БАЗ-ды таң балау сулы ортада уландырғ ыштық жә не биоыдырау мә нін еске алу қ ажет. 22-сурет бұ л процедураны бейнелейді. Қ азіргі уақ ытта қ олданылатын кө птеген БАЗ-дың қ асиеттері шекаралық облыста жатады. Осыдан зерттеушілердің оларды қ ұ рамдастармен алмастыруғ а талпыныстары тү сінікті. Олардың қ асиеттері заттардың осы диаграммада «жоғ ары жә не оң ғ а қ арай» орналасуына мү мкіндік берер еді.

Сурет. Биоыдырау мен сулы ортадағ ы уландырғ ыштық қ а негізделген БАЗ экологиялық классификациясы. Диаграмманың штрихталғ ан бө лігі экологиялық кө рсеткіштің жарайтын мә ндеріне сә йкес келеді.

Сулы орта ү шін уландырғ ыштық қ а, биоыдырауғ а жә не биожинауғ а тестілер сө зсіз БАЗ-дың қ оршағ ан ортағ а ә серінің толық кө рінісін береді. Осыдан басқ а соң ғ ы ө нім қ ұ рамында БАЗ-дың қ оспасы немесе БАЗ жә не полимер қ оспасы болады. Себебі, БАЗ ұ қ сас қ оспаларда физика-химиялық сипаты жеке ерітіндідегі сипатынан ерекше болады, сондық тан биологиялық эфектілер басқ а тү рде болатынын кү туге болады. Толық картинаны алу ү шін экологиялық тестілер барлық соң ғ ы ө німдерге жасалуы тиіс.

БАЗ экоуландырғ ыштығ ын бағ алау ү шін сулы ортада уландырғ ыштығ ымен, биоыдыраумен жә не биожинаумен қ атар есептеуде пайдалы қ осымша маң ызды факторлар ретінде мыналарды кө рсетуге болады:

1. Анаэробты биоыдырау

2. Ұ зақ уландырғ ыш эфектісі

3.Ағ ын суларының зауыттық тұ ндырғ ыштардың жұ мысына ә сері

4.БАЗ ө ндірісінің уландырғ ыштығ ы

5. Ө мір циклдеріне ә сері

6. Техникалық эффектілер: БАЗ неғ ұ рлым тиімді болса, соғ ұ рлым олар ең аз мө лшерде шығ ындалады.