Сурет. Коллоидтық БАЗ-дың классификациясы

Аниондық БАЗ – суда беттік-активтік анион тү зіп диссоцияланатын БАЗ. Оларғ а жататындар:

а) карбон қ ышқ ылдары (RCOOH) жә не олардың тұ здары (RCOOM, мұ ндағ ы M - металл); мысалы, C₁₇H₃₃COONa-натрий олеаты; C₁₇H₃₅COONa-натрий стеараты; C₁₅H₃₁COONa- натрий пальмитаты;

ә) алкиларильсульфаттар

б) алкиларилсульфонаттар

в) беттік-активтік аниондардың басқ а тү рлері, мысалы, фосфаттар, тиосульфаттар жә не т.б. болатын заттар.

Аниондық БАЗ ретінде ө сімдік жә не жануарлар қ ышқ ылдарын ауыстыратын синтетикалық май қ ышқ ылдарының С₁₀-С₁₇ фракцияларының тұ здары кең қ олданылады. Май қ ышқ ылдарының екі жә не ү ш валентті катиондарының тұ здары кө мірсутектік орталарда, ал бір валентті катиондармен тұ здары сулы орталарда пайдаланылады.

Қ ышқ ылдық ортада карбон қ ышқ ылдарының тұ здары ә лсіз диссоцияланатын жә не нашар еритін қ ышқ ылдарғ а ауысады, олар кейбір катиондардың қ атысуында (кальций, магний) ерімейтін тұ здар тү зіп, олардың БАЗ ретіндегі ә серінің тиімділігін, ә сіресе жуғ ыштық ә серін нашарлатады. Бұ л тұ рғ ыдан арилсульфаттар мен алкиларилсульфаттардың артық шылық тары кө п, ө йткені олар кү шті қ ышқ ылдарының тұ здары. Сол себепті оларды тұ зды жә не қ ышқ ылды ерітінділерді пайдалануғ а болады. Бұ л жерде кермектілігі жоғ ары жә не тең із суларында кір жуғ ыш ұ нтақ тарды еске тү сіруге болады.

Катиондық БАЗ – сулы ерітіндіде бетті-активтік катион тү зіп диссоцияланатын БАЗ.

Катиондық БАЗ-ғ а жататындар:

а) біріншілікті, екіншілікті жә не ү шіншілікті алифаттық жә не араматтық аминдердің тұ здары;

ә) алкилорынбасқ ан аммонийлі негіздердің тұ здары:

;

б) пиридиндік қ осылыстар.

Катиондық БАЗ БАЗ-дардың ішіндегі улылығ ы жоғ ары жә не биологиялық ыдырағ ыштығ ы тө мен болатын БАЗ. Сол себепті оларды ә детте бактеридцидтік, фунгицидтік жә не дезинфициялайтын заттар, коррозияны тежегіштер (ингибиторлар) ретінде пайдаланады.

Амфолиттік БАЗ – бірі қ ышқ ылдық, екіншісі негіздік сипатта болатын екі функционлдық топтары бар БАЗ. Бұ ндай қ осылыстар ортағ а байланысты ә рі қ ышқ ыл сияқ ты да, ә рі негіз сияқ ты да диссоциялануы мү мкін. Мысалы, аминқ ышқ ылдары, олар ортағ а байланысты былайша диссоцияланады:

Иондық емес БАЗ – ерітіндіде иондарғ а диссциацияланбайтын БАЗ. Оларды этилен оксидіне спирттерді, карбон қ ышқ ылдарын, аминдерді жә не т.б. қ осылыстарды қ осып алуғ а болады. Мысалы:

Иондық емес БАЗ-дың молекулалардағ ы радикалды 6-дан 18-ге дейін кө міртек атомдары, ал n бірнеше бірліктен 100-ге дейін болуы мү мкін. Иондық емес БАЗ полиоксиэтилен тізбегінің ә ртү рлі ұ зындық тардағ ы гомологтардың қ оспасы болып табылады. Полиоксиэтилендік тізбек иондық емес БАЗ-дың гидрофильдік қ асиеттерін анық тайды.