Леуметтiк-философиялық, саяси идеялар

Адам - бақ ытты ө мiрге ұ мтылатын пә нде. Iзгiлiк, жақ сылық дегенiмiздiң бә рi - адамды рахатқ а, қ уанышты сезiмге ә келетiн нә рселер. Жамандық пен залымдық дегенiмiз - ол адамғ а зардап, қ айғ ы, ө кiнiш ә келетiннiң бә рi. Адам бақ ытты болу ү шiн ең алдымен оның материалдық мү дделерi iске асуы қ ажет.

Т.Гоббс сияқ ты Дж. Локк та қ оғ амның табиғ и жә не азаматтық ақ уалы жө нiнде айтады.

Табиғ и жағ дайда адамдар ерiктi, тең, бiр-бiрiнен тә уелсiз ө мiр сү редi. Табиғ и ақ уалдағ ы адамдардың ө зiн-ө зi сақ тау жолында ең бек етiп, белгiлi бiр байлық тардың қ айнар кө зiн ашатындығ ын Дж. Локк басым айтады. Сонымен, ол меншiк мә селесiн табиғ и жағ дайдағ ы адаммен ө зара бiрiктiрiп, оны қ оғ амның мә ң гiлiк мә селесi ретiнде қ арайды.

Қ ұ дай адамғ а бү кiл ө лi жә не тiрi табиғ атты бергенмен, олар ө зiнiң ең пайдалылығ ын жеке меншiлiкке айналғ анда ғ ана кө рсете алады. Ал меншiктiң ө зi ә уеден тү спейдi, оғ ан тек қ ана ең бектiң негiзiнде жетуге болады. Ең бек пен меншiк қ оғ амның, бү кiл мә дениеттiң негiзiн қ ұ райды. Бiр акр ө ң делеген жер сол кө лемдi ө ң делмеген жермен салыстырғ анда 10 есе қ ымбат, ө йткенi, ө ң делген жерге адамның ең бегi сiнген. Ең бек қ айсыбiр қ ұ ндылық тың, бағ аның қ айнар кө зi.

Мемлекет мә селесiне келер болсақ, оның пайда болуы қ оғ амдық шартқ а байланысты. Мемлекет пен бiрге азаматтық ақ уал пайда болады. Табиғ и ақ уалдан азаматтық қ а ө ткенде адамдардың ерiктiгi мен қ олындағ ы меншiгi сақ талуы қ ажет.

Мемлекеттiң негiзгi мақ саты - азаматтардың меншiгiн қ орғ ау. Мемлекет тү нгi қ арауылшығ а ұ қ сауы қ ажет. Кү ндiз азаматтар ө здерiнiң меншiгiн ө з ерiктерiмен пайдалануы керек. Тек мемлекет олардың iс-ә рекеттерiнiң заң ғ а сә йкестiгiн қ адағ алап отыруы қ ажет.

Дж.Локк алғ ашқ ылардың бiрi болып ө зiнiң саяси философиясында ү кiмет билiгiнiң бө лiнуiнiң қ ажеттiлiгiн кө рсеттi. Заң билiгi - парламентте, атқ ару билiгi - сот пен армияда, федеративтiк билiк (басқ а мемлекеттермен қ арым-қ атынас орнату) король мен ү кiметтiң қ олында болуы қ ажет.

Дж. Локк ө з заманының ойшылы ретiнде дiннiң мемлекеттен бө лiнуiн, бiр-бiрiнiң iстерiне ө зара қ ол сұ қ пау керектiгiн басым кө рсетедi. Адамдар басқ алардың да дiнiн сыйлауы қ ажет - бұ л салада ү лкен тө зiмшiлдiк керек, ө йткенi қ айсыбiр қ оғ ам дiни-рухани тiрексiз ө мiр сү ре алмайды.

Мiне, осымен ХУII ғ асырда ө мiр сү рген ең ұ лы философтардың Дү ниеге деген кө зқ арастарын осымен аяқ тап, келесi сө здi ХУIII ғ асырғ а беремiз.

Ө зiндiк дайындық қ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. Ф.Бэкон таным саласында кездесетiн елестердi қ алай деп атайды?

2. “Жемiстi² тә жiрибелердiң “сә улелi² тә жiрибелерден айырмашылығ ы қ андай?

3. Танымдағ ы индуктивтi методтың маң ызы қ андай?

4. Р.Декарттың философиясының негiзгi принциптерiн есiң iзге тү сiрiң iз

5. Р.Декарттың “кү мә ндану² принципiнiң маң ызы неде?

6. Дедуктивтi метод қ ай ғ ылым салаларында кө бiрек қ олданылады?

7. Т.Гоббс “субстанция² ұ ғ ымын қ алай тү сiнедi?

8. Т.Гоббс тiл мен ойдың ара-қ атынасын қ алай анық тайды?

9. Т.Гоббс мемлекеттiң пайда болуы жө нiнде қ андай теория жасайды?

10. Б.Спиноза субстанциясының ерекшелiгi неде?

11. Б.Спиноза нелiктен математика ғ ылымын ең жетiлген деп есептейдi?

12. Б.Спинозаның “аффектiлер² теориясына бағ а берiң iз

13. Монада дегенiмiз не?

14. В.Лейбництiң “алдын-ала берiлген сә йкестiк² идеясын қ алай тү сiнесiз?

15. Дж.Локктың эмпириялық жә не философиялық субстанцияларының айырмашылығ ы неде?

16. Дж.Локк екiншi сапағ а нелердi жатқ ызады?

17. Дж.Локктың мемлекет, жеке меншiк жә не азаматтық қ оғ ам жө нiндегi ойлары.