Аллаһтан басқа құлшылыққа лайықты құдай жоқ» куәлігіне шақыру

«Юсуф» сү ресі, 108-аят:

ق ُ ل ْ ه َ ذ ِ ه ِ س َ ب ِ ي ل ِ ي أ َ د ْ ع ُ و إ ِ ل َ ى ا ل ل ّ َ ه ِ ع َ ل َ ى ب َ ص ِ ي ر َ ة ٍ أ َ ن َ ا و َ م َ ن ِ ا ت ّ َ ب َ ع َ ن ِ ي و َ س ُ ب ْ ح َ ا ن َ ا ل ل ّ َ ه ِ و َ م َ ا أ َ ن َ ا م ِ ن َ ا ل ْ م ُ ش ْ ر ِ ك ِ ي ن َ (١ ٠ ٨)

“«Менің жолым осы. Мен жә не мағ ан ергендер Аллаһ қ а ашық дә лел ү стінде шақ ырамыз. Аллаһ Пә к, ә рі мен серік қ осушылардан (кө пқ ұ дайшыл-мү шриктерден) емеспін», - де”.

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық кітабына» сә йкестілігі:

Автор, Аллаһ оны рахымына бө лесін, ө ткен тарауларда таухид, оның артық шылығ ы, оғ ан қ айшы келетін нә рседен қ орқ у қ ажеттілігі туралы баяндап болғ ан соң, бұ л тарауда осы нә рсенің барлығ ын білген адам ө зімен-ө зі ғ ана шектелмеуі керек екенін тү сіндіреді. Ол Аллаһ Тағ алағ а даналық пен, игі насихатпен шақ ыруғ а міндетті, ө йткені бұ л елшілер мен оларғ а ілесушілердің жолы болатын.

Аллаһ Тағ ала осы аятта елшілер мен олардың жолы туралы атап ө тті, ал бұ л – «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» куә лігіне шақ ыру. Бұ л шақ ыру білімге, яғ ни шақ ырылып жатқ ан нә рсе туралы білімге негізделеді.

Мұ ның барлығ ы таухид куә лігіне шақ ырудың міндетті екеніне нұ сқ айды.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта таухид куә лігіне шақ ыру Елшінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жә не оның ізбасарларының жолы болып табылатынына нұ сқ ау бар.

2. Аятта шақ ырушы адам не нә рсеге шақ ырып жатқ анын жә не не нә рселерден тыйып жатқ анын білуі керек екеніне нұ сқ ау бар.

3. Аятта шақ ыруда (дағ уатта) ық ыластылық тың міндетті екеніне, яғ ни шақ ырушыда (дағ уатшыда) Аллаһ Тағ аланың Дидарын кө руден ө зге ешқ андай мақ сат болмауы керек екендігіне нұ сқ алады. Оның мақ саты мал-мұ лік те, билік те, адамдардың мақ тауы да болмауғ а тиісті, сондай-ақ оның шақ ыруы ә лдебір партияғ а немесе ағ ымғ а шақ ыру болмауы тиіс.

4. Аятта ө з шақ ыруын білім мен мығ ым сенімнің негізінде жү ргізген Елшінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ізбасарларының ізінен ілесуге қ ұ рылатын білім шақ ырудың шарты болып табылатынына нұ сқ ау бар.

5. Аятта таухидтің кө ркемділігіне нұ сқ ау бар, ө йткені ол Аллаһ Тағ аланы кіршіксіз ету (бү кіл кемшіліктен пә ктеу) болып табылады.

6. Аятта ширктің жиіркенішті екеніне нұ сқ ау бар, ө йткені ол Аллаһ Тағ аланы қ орлау болып табылады.

7. Аятта мұ сылман адам Аллаһ қ а серік қ осушы мушриктерден аулақ болуғ а жә не оларғ а толық (мү лде) қ атыссыз болуғ а міндетті екеніне, сондай-ақ таухидті ұ стану ү шін «Мен ширк жасап жатқ ан жоқ пын» деген сө здің жеткіліксіз екеніне нұ сқ ау бар.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Ибн Аббас(оғ ан Аллаһ разы болсын)Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі ме сә лемі болсын) Муазды Йеменге аттандырып жатып, оғ ан былай деп ө сиет еткенін жеткізген хадис: «Ақ иқ атында, сен Кітап иелерінен болғ ан халық қ а келесің. Ендеше, оларды ең бірінші шақ ыратын нә рсең «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» деген куә лік болсын (басқ а риуаятта: «Оларды жалғ ыз Аллаһ қ а қ ұ лшылық етуге шақ ыр», - деп келеді). Егер олар осыда сағ ан бағ ынса, оларғ а Аллаһ оларды кү ніне бес уақ ыт намазбен міндеттегенін білдірт. Егер олар осыда да сағ ан бағ ынса, онда оларғ а Аллаһ олардың байларын кедейлеріне зекет берумен міндеттегенін мә лімде. Егер олар осыда да сағ ан бағ ынса, онда олардың таң даулы мал-мү лкіне қ ол сұ ғ ушы болма, ә рі жә бірленушінің дұ ғ асынан қ орық, ө йткені оны мен Аллаһ тың арасында бө гет жоқ»(ә л-Бухари 1395, Муслим 19, ә т-Тирмизи 625, Абу Дауд 1584, Ахмад 233/1).

Хадистің тарауғ а сә йкестілігі: адамдарды ең бірінші кезекте шақ ыру қ ажет болғ ан нә рсе – бұ л «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» куә лігі екенінде, сондай-ақ онда осы шақ ырумен білімді адамды жолдау қ ажет екендігіне нұ сқ ау бар.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте басқ а елдерге немесе қ алаларғ а таухидті тарату ү шін білімді адамды жіберудің шариғ атта заң дастырылғ анына нұ сқ ау бар.

2. Хадисте адамдарды ен бірінші кезекте шық аратын нә рсе - бұ л «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» деген куә лік екеніне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» деген куә лік Аллаһ қ а қ ұ лшылық етудегі бірқ ұ дайшылық ты жә не Одан басқ а кімге болсын қ ұ лшылық етуді тә рк етуді мең зейтініне нұ сқ алады.

4. Хадисте мү шрик туралы ол «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ жә не Мухаммад – Оның қ ұ лы ә рі елшісі» деген куә лікті толық айтпайынша, Исламғ а иман келтірген адам ретінде шешім шығ аруғ а болмайтынына нұ сқ ау бар.

5. Хадисте адам қ ари, ғ алым болуы мү мкін екеніне, бірақ солай бола тұ ра, бұ л Кітап иелерінің жағ дайында кө рініс табатынындай, куә ліктің мағ ынасын білмеуі, немесе білсе де, оғ ан сә йкес ө мір сү рмеуі мү мкін екеніне нұ сқ ау бар.

6. Хадисте ғ алымғ а деген қ арым-қ атынас білімсізге деген қ арым-қ атынастан ерекшеленуі керек екеніне нұ сқ ау бар.

7. Хадисте адам, ә сіресе, дінге шақ ырушы адам, кү мә н таратушылардың кү діктерін жою ү шін, ө з діні туралы бекем білімге ие болуы керектігіне нұ сқ ау бар.

8. Хадисте «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ жә не Мухаммад – Оның қ ұ лы ә рі елшісі» деген куә ліктен кейін тұ ратын намаздың мә ртебесінің ұ лық тығ ына нұ сқ алады.

9. Хадисте зекет Исламның намаздан кейінгі тірегі (рү кіні) екеніне нұ сқ ау бар.

10. Хадисте зекет тө ленетін адамдарғ а нұ сқ алады, ал бұ л – кедейлер, сондай-ақ зекет тек соларғ а берілсе, бұ л жеткілікті болатынына да нұ сқ ау бар.

11. Хадисте зекетті мал-мү ліктің ең жақ сысынан алуғ а тыйым салынғ анына нұ сқ ау бар, тек оның иесінің ө зі бұ ғ ан рұ қ сат етпесе ғ ана.

12. Хадисте жамандық тан сақ тандырып ескерту қ ажет екендігіне, сондай-ақ егер адам жә бірленген болғ ан кү йінде жә бірлеушіге қ арсы (Аллаһ қ а) дұ ғ а етіп жалбарынса, Аллаһ оғ ан жауап беретініне нұ сқ ау бар, тіпті бұ л адам кү нә хар болса да.

-----------------------------------------------------------------------------------------

Сә һ л ибн Саъдтың Хайбар алынғ ан кү ні Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Ертең мен Аллаһ ты жә не оның Елшісін жақ сы кө ретін жә не Аллаһ пен Оның Елшісі оны жақ сы кө ретін адамның қ олына туды ұ статамын, ә рі сол арқ ылы Аллаһ жең іс береді», - деп айтқ анын баяндағ аны жеткізіледі. Адамдар тү ні бойы олардың қ айсысына ту берілетіндігі туралы у-шуласып айтысып жатты. Таң ертең олар Аллаһ тың Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) келді, ә рі олардың ә рбірі туды алуды ү міттенді. Ал ол болса (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Али ибн Абу Талиб қ айда?», - деп сұ рады. (Адамдар) оғ ан: «Ол кө зінің қ абынуына шағ ымдануда», - деп жауап берді. Ол адамдарғ а оның ізінен (біреуді) жіберуін бұ йырды да, ал Али келген соң, оның кө зіне (аздап) тү кіріп, кейіннен дұ ғ а етті. Али сол мезетте-ақ ешқ андай ауруы болмағ андай жазылып кетті. Сол кезде ол (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оғ ан туды ұ статып, былай деді: « [ Олармен кездескенің ше ] бірте-бірте жылжып отыр, ал содан кейін оларды Исламғ а шақ ырып, Аллаһ Тағ ала алдындағ ы міндеттеріне не жататыны туралы хабарла, [ ө йткені ] Аллаһ пен ант етемін, егер Аллаһ сен арқ ылы бір адамды [ болса да ] хақ жолғ а салса, бұ л сен ү шін қ ызыл тү йелерге [ ие болудан ] жақ сырақ болады!» (ә л-Бухари 2942, Муслим 2406).

Сә һ л ибн Саъд ибн Мә лик ибн Халид ә л-Ансари (оғ ан Аллаһ разы болсын) хазраж саъд тайпасынан еді. Ол атақ ты сахаба болатын. Ол жү з жылдан астам уақ ыт ө мір сү ріп, һ ижраның 88 жылы қ айтыс болды.

Бұ л аятта таухид куә лігінің мағ ынасын тү сінуді қ амтитын Исламғ а шақ ырудың заң ды екеніне, сондай-ақ осығ ан шақ ырудың артық шылығ ына да нұ сқ ау бар.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте Али ибн Абу Талибтың (оғ ан Аллаһ разы болсын) айқ ын артық шылығ ына ә рі оны Аллаһ пен Оның Елшісі жақ сы кө ргендігі туралы Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) куә лігіне нұ сқ алады.

2. Хадисте Аллаһ қ а тиісті сипаттардың бірі болып Оның Ө з ә улиелерін жақ сы кө руі болып табылатындығ ына нұ сқ ау бар. Пә к Аллаһ Тағ аланың бұ л сипаты Оның басқ а да ұ лы, пә к сипаттарындай Оның Ұ лылығ ына сә йкес болып табылады.

3. Хадисте сахабалардың жақ сылық қ а ұ мтылғ анына ә рі олар бірін бірі игі істерде озуғ а тырысқ андарына нұ сқ ау бар, Аллаһ оларды ө з рахымына бө лесін.

4. Хадисте ә скери қ имылдар жү ргізу кезінде ә дептілік сақ таудың шариғ атта заң ды екеніне, яғ ни соғ ыста орынсыз болғ ан тә ртіпсіздіктердің, қ орқ ытып айқ айлап шулаудың тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

5. Хадисте елбасшының (ә мірдің) ө зінің қ оластындағ ыларына қ атысты жұ мсақ тық пен байсалдылық танытуына нұ сқ ау бар, алайда бұ л ә лсіздіктің кө рінісі болып қ алмайтындай ә рі мақ сатқ а ұ мтылушылық пен батылдық қ а қ айшы келмейтіндей болуғ а тиіс.

6. Хадисте Исламғ а шақ ырудың міндетті екеніне нұ сқ ау бар, ә сіресе, кә пірлермен соғ ыс кезінде.

7. Хадисте дағ уатта реттілік сақ таудың қ ажет екендігіне нұ сқ ау бар: кә пірлерден талап етілетін ең бірінші нә рсе – олардың «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ жә не Мухаммад – Оның қ ұ лы ә рі елшісі» деген екі куә лікті айту арқ ылы Исламғ а кіруі. Екіншісі – оларғ а екі куә ліктен кейін келетін міндеттіліктерді бұ йыру.

8. Хадисте Исламғ а шақ ырудың артық шылығ ына ә рі онда шақ ырушығ а да, шақ ырылатынғ а да нендей игіліктер бар екеніне нұ сқ алады, ө йткені шақ ырылып жатқ ан адам Тура жолғ а тұ руы, ал шақ ырушы ұ лы сый-сауапқ а ие болуы мү мкін.

9. Хадисте Аллаһ Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мұ сылмандарғ а шайқ астан бұ рын-ақ Аллаһ оларғ а жең іс сыйлатынын хабарлап қ ойғ анында ә рі Али ибн Абу Талибтің науқ асынан жазылып кетуіне себеп болғ ан оның іс-ә рекеттерінде кө рініс тапқ ан оның пайғ амбарлығ ының дә лелдерінен болғ ан дә лелге нұ сқ ау бар.

10. Хадисте туды оғ ан ұ мтылмағ ан адам алғ анында кө рініс тапқ ан Аллаһ тың тағ дырына иман келтіруге нұ сқ ау бар.

11. Хадисте адамғ а жай мұ сылман деп аталудың ө зі ғ ана жеткіліксіз екеніне, ә рі ол Исламдағ ы ө зінің міндеттерін біліп, оларды орындауғ а міндетті екеніне нұ сқ ау бар.

-------------------------------------------------------------------------------------------

АЛТЫНШЫ ТАРАУ: