Зін өзі тексеру сұрақтары. 1. Химиялық қауіпті нысандарда ірі апаттар болған жағдайда апаттың салдарын жою үшін қандай шаралар

1. Химиялық қ ауіпті нысандарда ірі апаттар болғ ан жағ дайда апаттың салдарын жою ү шін қ андай шаралар ұ йымдастырылады?

2. Зақ ымдалу ошағ ында барлау жү ргізу кезіндегі барлау буынының ә рекеті қ андай?

3. Залалсыздандыру топтарының ә рекеттері

Тә жірибелік сабақ тың тақ ырыбы №10

Улаушы жә не ә сері кү шті улаушы заттармен уланғ андағ ы алғ ашқ ы медициналық кө мек. Санитарлық ө ң деу жә не дегазация жү ргізу тә ртібі.

Мақ саты: Улаушы жә не ә сері кү шті улаушы заттармен уланғ андағ ы алғ ашқ ы медициналық кө мек жә не санитарлық ө ң деу жә не дегазация жү ргізу тә ртібін ү йрету.

Химиялық қ ару – улы химиялық заттарды (УХЗ) қ олдануғ а негізделген жаппай зақ ымдау қ ұ ралының бірі. УХЗ улағ ыш заттар мен уыттылар жатады, ол адам мен жануарлар ағ засын зақ ымдауғ а арналады, сондай-ақ УХЗ ө сімдіктердің ә р тү рін зақ ымдау ү шін қ олданылатын фитотоксиконттар да жатады. Химиялық қ аруларды объектілерге жеткізу ү шін авиация, ракеталар, артиллерия мен инженерлік жә не химиялық ә скери заттар қ олданылады.

Химиялық қ арудың ұ рыстық қ асиеті мен ө зіне тә н белгілеріне мыналар жатады:

· УЗ мен токсиндер ө те улы болады, азғ антай дозаның ө зінде ауыр жә не ө лім қ аупін тудыратындай зақ ымдайды;

· УХЗ-дың тірі организмді зақ ымдау ә рекетінің биохимиялық механизмі;

· УЗ мен токсиндердің қ ару-жарақ пен ұ рыс техникасына, ғ имараттарғ а, қ ұ рылыстарғ а ө тіп, ондағ ы қ орғ алмағ ан тірі кү шін зақ ымдау қ абілеті;

· УХЗ-дың белгілі бір уақ ыт бойы жергілікті жерді, қ ару-жарақ ты, ұ рыс техникасы мен атмосферадағ ы ө зінің зақ ымдау кү шінің ә рекет ету ұ зақ тығ ы;

· қ арсыластардың УХЗ-ды қ олдану фактісін жә не оның типін дер кезінде табудың қ иындығ ын белгілеу;

· тірі кү шті зақ ымдау дә режесі мен сипатын басқ арудың мү мкін болатындығ ы;

· химиялық қ ару зардаптарынан қ орғ ану жә не оны жою ү шін химиялық барлаудың, жеке жә не ұ жымдық қ орғ ану, газсыздандыру, санитарлық ө ң деу, антидот жә не т.б. ә р тү рлі кешендер шарасын қ олдану қ ажеттілігі.

Химиялық қ аруды қ олдану нә тижесінде ауыр экологиялық жә не генетикалық зардаптар болуы мү мкін. Химиялық қ аруды қ олданудың экологиялық зардабы УЗ-дың жануарлар мен ө сімдіктер ә леміне, сондай-ақ топырақ қ а, суғ а, ауағ а тигізетін ә серімен байланысты, одан қ оршағ ан ортаның жағ дайы шиеленісіп, адамның ө мір сү руін қ иындатады. Генетикалық зардаптар келешек ұ рпақ тың дамуында жағ ымсыз із қ алдырады.

Улағ ыш химиялық заттар (УХЗ) ә рекеттері жө нінен:

· жү йке жансыздандыратын ә рекетті УЗ - VХ (ви-икс), зарин, заман;

· тері-ірің дік ә рекетті УЗ – иприт, люизит;

· тұ ншық тырғ ыш ә рекетті УЗ – фосген, дифосген;

· жалпы улы ә рекетті УЗ – синил қ ышқ ылы, хлорциан;

· тітіркендіргіш ә рекетті УЗ – СS (си-эс), СR (си-ар);

· психохимиялық ә рекетті УЗ – ВZ (би-зет) деп бө лінеді

Химиялық қ арудың зақ ымдаушы факторларына УХЗ-дың ә р тү рлі кү йі жатады. УХЗ-дың ұ рыстық кү йінің тү рлері: бу, аэрозоль жә не тамшылар. Бу – газ тә різді тү рде болатын зат, Аэрозольдар – ауада тұ ратын жә не сұ йық бө лшектерден қ ұ ралғ ан дисперсті гетерогенді (біртектес емес) жү йелер. Тамшылар - ө те ұ сақ бө лшектер.

Бу жә не жұ мсақ дисперлі аэрозоль қ алпындағ ы химиялық зат ауаны уландырып, дем алу арқ ылы тірі жанды зақ ымдайды (ингаляциялық зақ ымдану).

Қ атты дисперлі аэрозоль жә не тамшы тү ріндегі УХЗ жергілікті жерді, қ ару-жарақ ты, ә скери техниканы, ә скери киімді, қ орғ ану қ ұ ралдарын, суларды зақ ымдап, қ орғ алмағ ан тірі жанды оның тері бетінде бө лшектердің тү скен кезінде де, олардың зақ ымданғ ан жер бетінің булану нә тижесінде тү су немесе тірі жанның зақ ымданғ ан жермен тү йісу жасағ анда да зақ ымдауғ а қ абілетті.

Тірі жанның зақ ымдануы зақ ымданғ ан тамақ ө німдері мен суды қ олдану кезінде де болуы мү мкін.

Химиялық зақ ымдану қ ұ ралдарын ә скери мақ сатта ішінара пайдалану барлық соғ ыстар тарихында ө з орнын тапқ ан.

Зақ ымдану, қ ирату, ө рт жә не су басу аймағ ындағ ы ә рекеттер кезінде ә скери қ ызметшілерді қ орғ ау жә не қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету келесі шараларды орындаумен жетілдіріледі:

· ү зіліссіз радиациялық, химиялық жә не биологиялық барлау жү ргізу;

· уақ ытымен жә не ебін тауып жеке, ұ жымдық қ орғ ану қ ұ ралдарын, қ ару-жарақ, ә скери техника мен жергілікті жердің қ орғ аныш қ асиеттерін, радиацияғ а қ арсы препараттарды, антидоттарды, жедел медициналық жә рдем кө рсету қ ұ ралдарын, инженерлік қ ұ рылыстарды пайдалану;

· зақ ымдану, қ ирату, ө рт жә не су басу аймақ тарын мейлінше орынды жең у тә сілдерін таң дау;

· зақ ымданғ ан жерде ә скери қ ызметшілермен бекітілген тә ртіп ережесін қ атаң сақ тау.

Кө рсетілген шаралар мазмұ ны мен тізімі ә рбір нақ ты оқ иғ а, жағ дай шарттарымен айқ ындалады.

Зақ ымдалғ ан аймақ кенеттен жасалғ анда немесе бө лімше қ арсыластан қ орғ ануғ а жеткілікті тү рде дайын болмағ анда, радиациялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету бірінші кезекте зақ ымданғ ан аймақ ты барлауды жә не ә скери қ ызметшілерді зақ ымданбағ ан ауданғ а қ ысқ а мерзімде орналастыру арқ ылы жү зеге асырылады.

Жеке қ орғ ану қ ұ ралдарын орынды жә не уақ ытымен пайдалану адамдардың химиялық жә не биологиялық қ арумен зақ ымданбауына, ядролық жарылыстың зиянды сә улеге шалдығ у ә серін ә лсіздендіруге жә не ә скери қ ызметшілерді радиоактивті шаң мен уланудан сақ тауғ а мү мкіндік береді.

Жеке қ орғ ану қ ұ ралдарына: газтұ мылдырық тар; тұ мылдырық тар; жалпы ә скери кешенді қ орғ аныш киімі (ЖӘ КҚ К); жалпы ә скери қ орғ аныш толымы (ЖӘ Қ Т); қ орғ аныш киім (Қ К) жә не қ орғ аныш кө зә йнек жатады.

Сү згіш газтұ мылдырық тары дем алу органдарын, кө зді, бетті УЗ, РЗ БҚ аэрозольдерінен қ орғ ауғ а арналғ ан.Тұ мылдырық тың қ ажетті ө лшемі беттің биіктігі Һ бойынша таң далады (иектің тө менгі нү ктесі мен кең сірік арасындағ ы қ ашық тық).