Халықаралық ветеринариялық ұйымдар

Ауқ ымды халық аралық экономикалық байланыстар ветеринария саласында да халық аралық байланыстардың дамуын талап етеді. Бұ л ү шін біздің еліміздің ветеринариялық қ ызметі Бү кіл ә лемдік ветеринариялық ассоциацияның (ВВА), Халық аралық жануарларды қ орғ ау ұ йымы (бұ рын ХЭБ), сонымен қ атар Дү ниежү зілік Денсаулық сақ тау ұ йымымен (ДДҰ), Біріккен Ұ лттар Ұ йымының азық -тү лік жә не малшаруашылығ ы мә селелері бойынша бө лімімен (ФАО) жә не басқ а да халық аралық ұ йымдармен, ғ ылыми ұ жымдармен қ ызу қ арым-қ атынаста жұ мыс жасаулары керек.

Бү кіл ә лемдік ветеринариялық ассоциацияның (БВА) – ү кіметтік емес халық аралық ұ йым, оның штаб-пә тері Женева қ аласында орналасқ ан. БВА – бұ л ертеден келе жатқ ан ү кіметке тә уелді емес кә сіби халық аралық ұ йым.

Ветеринариялық меди­цина тарихындағ ы бірінші халық аралық конгресс 1863 жылдың 14-18 шілдесінде Гамбург қ. ө тті. Бұ л конгресте осындай кең естерді ү немі ө ткізіп отыру шешімі қ абылданды. Комитет Ресми тү рде БВА 1962 ж. қ атысушы-елдердің Тұ рақ ты Комитетінің ө кілдері бекіткен. Оның Конституциясы мен Бү кіл ә лемдік ассоциация Ережелері қ абылданды. Конституция 32 баптан тұ рады, ал Ережелеріне 54 параграф енгізілген. Бұ л нұ сқ амалық қ ұ жаттарда БВА басты мақ сат, міндеттері, ұ йымдастырымдық қ ұ рылымы, елдердің жә не жекелеген ветеринариялық дә рігерлер ассоциацияларының мү шелігі, мү шелік жарналарды тө леу тә ртібі, халық аралық ветеринариялық конгрестер ө ткізуі мен ө зге де қ ызметтік қ арекеттері анық талынып, кө рсетілген.

ХХ ғ асырдың 80-жылдарының соң ына таман БВА 52 ел мен тү рлі ветеринариячлық мамандық тар бойынша 12 ассоциацияларды біріктірді.

Бұ л ассоциациялардың мақ саты – тиісті саладағ ы зерттеулерді дамыту, белсенді тү рде ақ параттық, материпалдық алмасулар жасасу, кең естер конференциялар ө ткізіп отыру. Олар Бү кіл ә лемдік ветеринариялық ассоциацияның ассоцирленген мү шелері болуына орай БВА тығ ыз байланыста қ ызмет жасайды.

БВА негізін Тұ рақ ты комитет қ ұ райды, ол ө з алдына тұ рақ ты ө кілдер – БВА мү ше елдердің ө кілдерінен қ ұ ралады.

Тұ рақ ты комитет мә жілістері аралығ ындағ ы кезең дері атқ арушы билік орындарының қ ызметі бюроғ а жү ктелінді, оның штатына Президент жә не бірнеше вице-президент, қ азынашы-хатшы, оның орынбасары кіреді.

БВА басты міндеттері: ұ лттық ветеринариялық ассоциациялар арасындағ ы байланыстарды ү немі кең ейтіп отыру; бү кіл ә лемдік ветеринариялық конгрестер ұ йымдастырып, ө ткізу; баспалық ақ параттармен, ветеринария туралы кинофильмдермен алмасу; ветеринариялық білім беру ісін жетілдіріп отыруғ а ық пал ету, ветеринариялық мамандық тардың ә леуметтік жағ дайларының нығ аюы ү шін жағ дайлар жасау; мақ саттары ассоциация мақ саттарымен сабақ тасатын ұ йымдармен қ арым-қ атынас орнату.

Ассоциацияны президент басқ арады, оның кө мекшілерін вице-президенттер, қ азынашы-хатшы, ә кімшілік директор, Тұ рақ ты комитет мү шелері қ ұ райды, Тұ рақ ты комитет жыл сайын мамыр айында Париж қ аласына шақ ыртылып отырады.

БВА ө зге ірі халық аралық ұ йымдармен қ арым-қ атынастық орнатқ ан.

БВА халық аралық ветеринариялық конгрестері 4 жылда бір рет ө ткізіледі. Халық аралық конгрестерді ұ йымдастыру ісімен Халық аралық ветеринариялық конгрестердің Тұ рақ ты комитеті айналысады. Халық аралық ветеринариялық конгрестердің Тұ рақ ты комитеті туралы Ереже 1906 ж. Бедн-Баден қ. ө ткізілген арнайы мә жілісте қ абылданғ ан. Одан арғ ы жылдары оғ ан ө згертулер мен толық тырулар енгізілді.

Бірінші халық аралық конгресс Гамбург қ. (Германия) 1863 ж 14 шілдесінде ашылды. Конгресс жұ мысына Германия, Англия, Ресей, Швеция, Швейцария, Дания, Норвегия жә не Австрия елдерінен 101 делегат қ атысты. Бірінші ветеринариялық конгрестің басты мақ саты – жануарлардың ө лім тудыратын ауруларының этиологияларын, таралу себептерін жылдам анық тау жә не олардың алдын алу болатын.

Жиырма бірінші конгресс Мә скеу қ. 1979 ж. ө ткізілді. Конгресс жұ мысына 69 елден 4418 адам қ атысты, оғ ан сонымен қ атар ФАО, БДҰ, ХЭБ, МАЖ т.б. халық аралық ұ йымдардан бақ ылаушылар да қ атысты. Конгресс жұ мысы Кремль сьездер сарайында ө тті. Ондағ ы 18 ғ ылыми секцияларда 600 тарта баяндама тың далды. Конгресте адамзатты малшаруашылық ө німдерімен, жануар текті ө німдермен, шикізаттармен қ амтамасыз етудегі ветеринарияның рө лі, ветеринариялық денсаулық сақ тау мә селелері, адамдар мен жануарларғ а ортақ аурулармен кү рес шаралары, тропикалық ветеринария, экология, жануарлар ә лемін қ орғ ау, сақ тап қ алу мә селелері т.б. қ аралып, талқ ыланды.

Конгресс жұ мысы барысында алғ аш рет Қ азақ стан елінің ғ алымдары мен практика мамандары қ атысты. Делега­цияны Қ азақ КСРО АШМ ветеринария басты басқ армасының басшысы Н.Ж.Жанұ зақ ов басқ арып барды, ол конгресс президиумы қ ұ рамына кірді. Конгреспен бірмезгілде Мә скеу қ. 3-14 шілде аралығ ында мамандандырылғ ан «Ветеринария-79» халық аралық кө рмесі ө ткізілді, оның жұ мысына 20 елден келген 68 шетелдік фирмалар қ атысты.

Ветеринария саласындағ ы ғ ылыми-практикалық қ ызмет нә тижелерімен Халық аралық алмасу жануар ауруларымен кү ресу, ә лемдік масштабта эпизоотияларды жою, ә лемдік ветеринариялық істі ұ йымдастыру бойынша ә діс-тә сілдер іздестіруде адамзатқ а ү лкен кө мегін тигізетін болады.

Қ азақ стан Республикасында 1990 ж сә уір айында Қ азақ республикалық ветеринариялық ассоциациясы қ ұ рылды, ол ө з қ атарына 20 мың нан астам ветеринар мамандарын біріктірді. Қ ұ рылтайшылық конференцияда ассоциация Жарғ ысы қ абылданды, қ ұ рамында 35 адам бар ассоциация басшылығ ы қ ұ рылды, ассоциация президиумы 11 адамнан тұ рады.

Президиумның бірінші қ ұ рамына И.И.Гуславский.- ассоциация президенті; АЗВИ Ғ ЗЖ істері жө ніндегі проректоры, профессор Ш.Ж.Тұ рсынқ ұ лов - вице-президент; Алматы қ. бас ветеринар дә рігері, ветеринария ғ ылымдарыныцң кандидаты, В.Я Азадьян; Қ азКСРО АШМ басветбасқ армасы батығ ының орынбасары Э.Х.Балганбаев; ВАСХНИЛ ВБ ғ алым хатшысы ветеринария ғ ылымдарының кандидаты К.Д Даулетбаев; Алматы қ. қ алалық атқ ару комитеті бө лімінің мең герушісі Б.К.Кажиров; Республикалық ветеринариялық зертхана директоры З.К.Кө жебеков; ВАСХ­НИЛ ВБ Қ азҒ ЗВИ директоры, профессор Ж.Б.Мырзабеков; АЗВИ зоогигиена кафедрасының мең герушісі, доцент С.Б.Сембаев; Республикалық ветеринариялық -ө ндірістік зертхана директоры М.О.Омаров; Г.В.Цой - «Қ аззооветснаб»бірлестігі директорының орынбасары.

Облыстардың кө бінде облыстық ветеринариялық ассоциациялар қ ұ рылды.

Қ азақ ветеринариялық ассоциациясы, бұ л - ерікті, дербес, ведомствалық емес ұ йым, ол жарғ ы мен Қ азақ стан Республикасы заң дары ветеринария мә селелеріне, республиканың жануар аурулары бойынша тұ рақ ты саулығ ын қ амтамасыз ету, қ оғ амның ветеринариялық ғ ылым мен практика турасындағ ы оң пікірін қ алыптастыру негізінде бірегей жалпы республикалық ауқ ымда ә рекет етеді.

Халық аралық эпизоотиялық қ ызмет 1924 жылы 28 мемлекет ө кілдерінің ат салысуымен қ ұ рылғ ан, Халық аралық Эпизоотиялық Бюроның (ХЭБ) орнығ у орны Париж қ. болғ ан.

Бюро тұ рақ ты комитеттің басшылығ ы мен бақ ылауында қ ызмет етеді, ол келісімге келген ү кіметтердің ө кілдерінен қ ұ ралғ ан. Оның қ ұ рамы мен міндеттері жарғ ы арө қ ылы анық талынғ ан. ХЭБ ұ стап тұ руғ а қ ажетте қ орды келісімге келген мемлекеттер қ ұ райды. КСРО осы ХЭБ бойынша халық аралық келісімге 1927 қ осылғ ан.

ХЭБ ә р елдердегі ветеринариялық қ ызметтің басқ ару органдарымен байланыс қ ұ рғ ан. Бюро тұ рақ ты комитет пен оның ә кімшілік комиссиясының басқ аруында қ ызмет етеді, ол жыл сайынғ ы басты сессиялар арасындағ ы ү зілістерде комитет атынан ә рекет жасайды. Соң ғ ы сессияларында 3 жылдық мерзімге ХЭБ тө рағ асы (президенті) мен ә кімшілік комиссиясы сайланады. Қ азіргі таң да ХЭБ мү ше-елдер саны 110 асады.

ХЭБ ветеринариялық қ ызметтердің басқ ару органдарымен жә не ФАО, БДҰ, микробиологиялық заттардың халық аралық ассоциациясының микробиологиялық стандарттау бө лімі, Лейкемия бойынша халық аралық комитет, малшаруашылығ ы бойынша халық аралық бюро, Зооноздар бойынша Панамерикалық орталық, Жануарларды қ орғ ау бойынша бү кілә лемдік ұ йым, Бү кілә лемдік ветеринариялық ассоциация, халық аралық суық институты, теміржолдардың, тең із, ә уе жә не автомобиль жолдарының халық аралық одақ тары, Еуропалық экономикалық қ ауымдастық, Еуропалық одақ пен бірқ атар ө зге халық аралық ұ йымдар сынды ө зге халық аралық ұ йымдармен қ арым-қ атынастық ты ұ станып отырады.

ХЭБ басты міндеттері: халық аралық қ арым-қ атынастық қ ұ рылуын қ ажет ететін инфекциялық аурулардың патологиясына немесе профилактикасына қ атысты кез-келген қ ызығ ушылық тудыратын зерттеулерді координациялау; ү кімет пен ветеринариялық басқ ару органдарына ортақ қ ызығ ушылық тудыратын жә не ауру эпизоотиясына, онымен кү рес шараларына қ атысты факттар мен қ ұ жаттарды жинау жә не жеткізу; жануарларды ветеринариялық -санитарлық қ адағ алауғ а қ атысты келісім жобаларын зерттеу жә не аталғ ан келісімдерге қ ол қ ойғ ан ү кімет қ ұ зырына олардың орындалуын бақ ылау мү мкіндігін беру.

ХЭБ Бү кіл ә лемдік ақ параттар қ ызметін ұ йымдастырды. ХЭБ жіктеуі бойынша жануарлардың негізгі аурулары екі катего­рияғ а бө лінген: А тізімі аурулары жә не Б тізімі аурулары. Қ азіргі уақ ытта аталғ ан ұ йым мү шелері қ атарына 174 ел кіреді: Американың 29 елі, Африканың 50 елі, еуропаның 52 елі, Таяу Шығ ыстың 13 елі жә не Азияның 30 елі.

Қ азақ стан Республикасының Астана қ. 2010 жылдың 20-24 қ ыркү йегі аралығ ында Республика ү кіметінің шақ ыруы бойынша халық аралық Эпизоотиялық Бюроның (ХЭБ) Еуропа бойынша 24-ші Ө ң ірлік комиссиясының Конференциясы ө ткізілді. Қ азақ стан 1995 жылдан бері ХЭБ мү шесі болып келеді, конференция Қ Р алғ аш рет ө ткізілді.

Конференция жұ мысына Қ азақ стан Республикасының Премьер-Министрі К.Мә сімов қ атысты. Ол Қ азақ стан бұ дан былай да жануар ауруларымен кү ресу жә не малшаруашылығ ы ө німдерінің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету тұ рғ ысында ХЭБ ұ сыныстарын ұ станатын болатынын жеткізді. Қ атысушылар ХЭБ Санитарлық кодексінің жаң артылғ ан нұ сқ асын, Қ азақ стан мен жалпы ә лемде орын алып отырғ ан трансшекаралық аурулар бойынша ағ ымды эпизоотиялық хал-ахуалды талқ ығ а салды. Конференция ХЭБ мү ше-елдердің ветеринариялық қ ызметтерінің позицияларын нығ айту, ветеринариялық шекаралық бақ ылауды бақ ылауды жоғ арылату жә не жануарлардың аса қ ауіпті аурулары орын ала қ алғ ан жағ дайда бірін-бірі ерте ескерту мен жауапты ә рекеттер жасау бойынша қ арым-қ атынастық та жұ мыс жасау мү мкіндігін жоғ арылату мақ сатына арналды. Конференция жұ мысына 44 Еуропа, ТМД, Балтық жағ алауы елдерінен 107 делегат пен 22 халық аралық ұ йым ө кілдері қ атысты.

ХЭБ мү шелері болып табылатын барлық елдер, сонымен қ атар кейбір ө зге елдер белгіленген тә ртіпте айына бір рет А тізіміне жататын (15 ауру) инфекциялық аурулар бойынша сау емес мекендер жайында мә ліметтер жіберіп отырады: аусыл, ірі қ ара мал обасы, ірі қ ара малдың жұ қ палы плевропневмониясы, қ ойлар мен ешкілердің шешегі, киең кі, шошқ алардың классикалық обасы, шошқ алардың везикулярлық ауруы, жұ қ палы тү йінді дерматит, қ ойлардың катаралды қ ызбасы (блутанг), жылқ ылардың африкалық обасы, шошқ алардың африкалық обасы, Рифт даласының қ ызбасы, қ ой мен ешкілердің обасы, қ ұ с обасы, Ньюкасл ауруы.

Аталғ ан аурулардың біріншіліей немесе қ айталанып байқ алуы кезінде 24 сағ ат телеграмма, телекс немесе факс арқ ылы хабар жіберіледі.

Жылына бір рет кү ресу шараларын ұ йымдастыру ү шін халық аралық ынтамақ тастық қ ажет етілетін А жә не Б тізіміндегі аурулар бойынша (90 ауру) есеп беру жұ мыстары тапсырылып отырады. Осы уақ ытқ а дейін ауру тіркелінбеген елдерде аса қ ауіпті аурулар байқ алғ ан кездері ХЭБ ақ паратты телеграф, телекс жә не факс арқ ылы бірден жө нелтеді. ХЭБ жинақ тағ ан мә ліметтер белгіленген тә ртіпте маң ыздылығ ына орай елдер мен қ ызығ ушылық танытқ ан тараптарғ а жіберіліп отырады.

ХЭБ материалдары ә лем елдеріндегі эпизоотиялық жағ дай туралы ақ парат кө зі болып табылады. Бұ л материалдарды біздің еліміздің аумағ ын жануарларды, жануар текті ө німдерді жә не шикізаттарды импортттау кезінде қ орғ ау шараларын ұ йымдастыру ү шін, шет елдермен ветеринария саласында конвенцияларды дайындау, біздің ел мамангдарының шет елдерге шығ уы кездерінде шет елдік ғ алымдаормен жұ мыстар жасау ү шін пайдаланады.