Ық қорғау органдары, олардың қызметі

Елімізде заң дылық пен қ ұ қ ық тық тә ртіптің сақ талуын жү зеге асыратын мемлекеттік органдар қ ұ қ ық қ орғ ау органдары деп аталады. Қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының қ ызметіне:

1)конституциялық бақ ылау;

2)сот істерін жү ргізуді ұ йымдастыру;

3)ә діл сот тө релігін жү зеге асыру;

4) прокурорлық бақ ылау;

5)қ ылмысты істерді ашу мен тексеру;

6)іс жү ргізу барысында азаматтардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау ү шін заң дық кө мек кө рсету жатады. Қ ұ қ ық қ орғ ау қ ызметінің прициптері:

1.Қ ұ қ ық тық заң дылық принципі;

2.Адамның жә не азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарының басымдылығ ы;

3. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың заң алдында тең дігі;

4.Жариялылық принципі;

5.Жан- жақ тылық, толық тық, дә лелдік принципі;

6.Ә ркімнің білікті заң герлік кө мек алуғ а жә не қ орғ ану қ ұ қ ығ ына кепілдік принципі;

Прокуратура Қ Р конституциясының 83 бабы жә не «Қ Р прокуратурасы туралы» 12.12.1995 ж заң ы бойынша Қ Р Президентіне бағ ынышты жә не оғ ан есеп беретін мемлекеттік орган.

Прокурорлық қ ызметтің мақ саты- заң дылық тың сақ талуын, заң ү стемдігін қ амтамасыз ету, азаматтардың, ұ йымдар мен бірлестіктердің, жалпы мемлекеттің экономикалық -ә леуметтік, саяси қ ұ қ ық тырын қ орғ ауды қ амтамасыз ету.

Ішкі істер органдары Қ Р президентінің заң дық кү ші бар «Қ Р ішкі істер органдары туралы» жарлығ ына сә йкес (21.12.1995ж қ абылданып 09.12.1998ж тү зетулер енгізілген) ішкі істер органдары анық тау, алдын ала тергеу жә не жедел іздестіруді жү зеге асыратын, қ оғ амдық тә ртіптің сақ талуын қ амтамасыз ететін азаматтардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарына, мемлекет мү ддесіне нұ қ сан келтіретін қ ылмыстық істерді тауып, тексеретін, қ ылмыстармен кү ресетін, оларды болдырмау ү шін бақ ылау, қ адағ алау, тексеру, анық тау, тә рбиелеу жұ мыстарын жү ргіетін органдар болып табылады.

Қ Р Ұ лттық қ ауіпсіздік комитеті Қ Р президентінің заң дық кү ші бар «Қ Р ұ лттық қ ауіпсіздік органдары туралы» (12.12.1995 ж.) жарлығ ына сә йкес тікелей президентке бағ ынатын мемлекет пен азаматтардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін республиканың конституциялық қ ұ рылымын, суверенитетін, территориялық тұ тастығ ын, экономикалық, ғ ылыми техникалық жә не қ орғ аныс потенциалын қ орғ ауды жү зеге асыратын арнайы органдар болып табылады.

Адвокаттар алқ асы конституцияның 13 бабы бойынша ә рбір азамат сотта ө з қ ұ қ ық атыр мен бостандық тарын қ орғ ау ү шін білікті заң дық кө мек, адвокаттық кө мек алуғ а қ ұ қ ық ы бар деп кө рсетілген. «Адвокаттық қ ызмет туралы» (05.12.1997 ж.) заң да адвокатура заң ды жә не жеке тұ лғ алардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ауғ а ә кімшілік, азаматтық жә не қ ылмыстық істірді жү ргізгенде заң ды кө мек кө сететін ұ йым деп атап кө рсетіледі. Адвокаттар алқ асы - тә уелсіз, ө зін-ө зі қ аржыландыратын, коммерциялық емес мемлекеттік ұ йым.

Нотариат нотариаттық қ ызмет Қ азақ стан Рспубликасының «Нотариат туралы» (14.07.1997 ж.) заң ы бойынша жү зеге асырылады. Нотариустар нотариалдық ә ректтер жасау арқ ылы жеке жә не заң ды тү лғ алардың қ ұ қ ық тары мен бостандық ытарын, заң ды мү дделерін қ орғ айды. Нотариус тө мендегідей қ ызмет атқ арады:

1)мә млелерді заң дастырады;

2) шаруашылық қ ұ жаттарды заң дастырады;

3) мұ рагерлікке қ алғ ан мү лікті қ орғ айды;

4) мү лікке мұ рагерлік қ ұ қ ық беретін қ ұ жаттарды береді;

5) ортақ мү ліктеі ә ркімнің ү лесі туралы куә лік береді;

6) мү лікті иелену мен пайдалану қ ұ қ ығ ынан айырады жә не иелену мен пайдалану қ ұ қ ығ ын қ айтарады;

7) қ ұ жаттардың кө шірмелерін заң дастырады;

8) қ ұ жаттарды басқ а тілге аударғ анда оның кө шірмеснің заң ды екенін куә ландырады;

9) қ ұ жаттарды сақ тайды; т.б. нотариаттық ә ректтер жасайды.

Ә ділет органдары Қ азақ стан Республиасының «Ә ділет органдары туралы» (18.03.2002 ж.)заң ы негізінде ө з қ ұ зреті шең берінде мемлекеттік органдардың мемлекеттік кызмет атқ арушы лауазымды адамдардың қ ызметінде заң дылық тың сақ талуын қ адағ алай отырып жеке азаматтар мен ұ йымдардың қ ұ қ ық тары, бостандық тары жә не заң ды мү дделерін қ орғ ауды жү зеге асыратын атқ арушы орган болып табылады.Ә ділет органдарының қ ызметі жоғ арыда аталғ ан заң да нақ тыланғ ан

Салық жә не кеден органдары Қ Р Президентінің 22 қ аң тар 2001жылы шық қ ан «Қ ұ қ ық қ орғ ау қ ызметін жетілдіру шаралары туралы» жарлығ ына сә йкес бұ ғ анғ а дейінгі мемлекеттік салық полициясы ү кімет қ ұ рамына кірмейтін Қ азақ стан Республикасның і қ аржы полициясы болып қ ұ рылды. Бұ л органғ а экнономика жә не қ аржы саласындағ ы қ ұ қ ық бұ зушылық пен кү ресу жү ктелді. Қ аржы полициясының департаменті қ аржы саласындағ ы қ ұ қ ық бұ зушылық ты тауып, жедел іздестіру, анық тау жә не алдын-ала тексеру жұ мыстарын жү ргізуге қ ұ қ ылы. Департамент ө з мү лкі, символдары, мө рі, банкте есеп шоты бар заң ды тұ лғ а болып табылады. 2003 жылғ ы 23 желтоқ сандағ ы Қ Р президентінің жарлығ ы бойынша Қ аржы департаменті Қ Р экономикалық қ ылмыстар жә не сыбайлас жемқ орлық пен кү рес жө ніндегі агенттік болып ө згертілді. Агенттікке экономикалық қ ылмыстар мен сыбайлас жемқ орлық қ а байланысты қ ылмыстарды анық тау, жедел іздестіру, алдын-ала тергеу жұ мыстары жү ктелді. Агенттіктің қ ұ зреті мен мақ сат- міндеттері Қ Р ү кімет інің 29 қ аң тар 2004 жылы шық қ ан ережесінде нақ тыланғ ан. Агенттіктің қ ызметі:

1) елдегі кримогендік жағ дайғ а, экономикалық қ ылмыстарды туғ ызатын жағ дайларды анық тап, оғ ан талдау жасау;

2)салық полициясы органдарының жұ мысының негізгі бағ ыттарын анық тау;

3) Ө те кү рделі салық тық жә не экономикалық қ ымыстарды тексеру; т.б.

Кеден ісінің міндеті - Қ Р кедендік шекара арқ ылы елдің территориясына келетін товарлвр мен транспортқ а кедендік салық мө шерін белгілеу, салық ты жинау, кедендік қ ұ жаттарды беріп кедендік бақ ылауды жү зеге асыру. Кеден ісі Қ азақ стан Республикасындағ ы «Кеден ісі туралы» заң ымен айқ ындалады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ Р сот жү йесі қ андай қ атарлардан жә не қ андай инстанциялардан тұ рады?

2. Қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының мақ саттары мен міндеттері қ андай?

3. Қ андай органдар қ ұ қ ық қ орғ ау органдарына, кайсы қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау органдарына жатады?