А) Адамның сілекей бездерінің қызметін зерттеу негіздері.

Сілекей бездерінің сө лін алу. Аралас сілекейді алу ү шін ауыз қ уысына сорғ ышты (губка), мақ тадан жасалғ ан тампонды салады немесе вакуумды сифон пайдаланады. Кейде шкаласы бар тү тікшеге еркін ағ атын сілекейді жинайды.

Жеке бездерден сілекей жинау ү шін олардың ө зектеріне жің ішке полиэтилен тү тікше енгізеді. Шық шыт безінен таза сілекей алу екі камералы Лешли-Красногорскийдің капсуласымен жасалады. Мұ нда сыртқ ы камера ұ рттың кілегейлі қ абатына капсуланың жабысуын қ амтамасыз етеді, ал ө зек маң ында орналасқ ан ішкі камера бө лінген сілекейді жинайды. Жеке бездерден алынғ ан сө л немесе аралас сілекей сапалық жә не мө лшерлік қ атынаста зерттеледі. Адамда сілекейдің бө лінуі ү здіксіз жү реді (шамамен 0, 25 мл/мин), ал сө ліністі қ оздырғ анда (стимуляция жасағ анда) бө лінетін сілекей мө лшері 2, 5 мл/мин дейін жоғ арылайды.

Зонд енгізу. Басты сілекей ө зектерінің қ алыпты ө тімдігін зерттеу арнаулы зонд енгізу арқ ылы жасалады. Бұ л ә діс бойынша ө зек жолдарының бағ ытын, тарылғ ан (қ ысылғ ан) жерін жә не сілекей тастарының бар болуын анық тауғ а болады.

Сиалография. Сілекей ө зектерін контрасты затпен (иодлипол, урографин жә не т.б.) толтырып, рентген сә улесімен зерттеу ә дісі. Контрасты заттың 1-1, 5 мл шприцпен жуан ине немесе канюля арқ ылы ө зек жолдарына енгізіледі. Ол без ө зектерінің V-ші реттік тармақ талу дең гейіне дейін жетеді. Бұ л ә діс бездің ө зектері мен паренхимасының дерттік жағ дайын анық тауғ а мү мкіндік береді.

Эхосиалография. Ультрадыбыстық биолокация - тү рлі тіндердің ультрадыбысты ә р тү рлі дә режеде сің іруіне негізделген. Тін арқ ылы ультрадыбыс ө ткенде, оның ә рбір қ абаттарында шағ ылысқ ан импульс пайда болады, сондық тан осцилографтың экранында зерттеліп отырғ ан ағ заның бейнесі кө рінеді (импульстік режимдегі ультрадыбыстар - жиілігі 1, 76 мГц, интенсивтігі 0, 1-0, 2 Вт/см. кв. Эхосиалография ә дісі сілекей бездерінің ә рбір қ абатының кө лденең кескінін зерттеуге жә не оның макроқ ұ рылымы (пішіні, кө лемі, тығ ыздығ ы) туралы мә лімет алуга мү мкіндік береді.

Термовизиография. Бұ л ә діс тіндердің ә ртү рлі дә режеде инфрақ ызыл сә улесін шығ аруына негізделген. Тепловизордың экранында мойын мен беттің жылулық картограммасы кө рінеді. Бет аймағ ының температурасы 23- 35° С арасында жә не одан жоғ ары, ал сілекей безінің аймағ ында 31-35° С болады. Бұ л ә діс сілекей бездерінің қ абыну процестерін анық тауғ а мү мкіндік береді.

Радиосиалография. Бұ л ә діс сілекей бездерінің сө лініс қ ызметін радиоактивті заттармен зерттеуге негізделген. Мұ нда адамның венасына 7-11 МБк 49 Тс 04 пертехнетат егіледі, бұ л зат сілекей безінде 20 мин ішінде шоғ ырланады. Осы кезде радиоактивтілік қ исығ ы жазылады. 30 минуттан кейін адамғ а 5 г қ ант беріп, тіркелген сиалограмманың сө лініс бө лігіне кө ң іл аударады. Шық шыт безіндегі радиоактивтіліктің тө мендеуі 5мин арасында 32-36 % болады.