Жүйке талшықтарымен қозудың өту ерекшеліктері

А) Қ озудың жү йке арқ ылы екі бағ ытта таралуы.

Жү йке талшық тарына тітіркендіргішпен ә сер еткенде пайда болатын қ озу ө рісі екі жақ қ а қ арай ө теді. Бұ л заң дылық ты байқ ау ү шін тә жірибені жү йке – бұ лшық ет препаратына жасайды.

Жұ мысты орындау: Бақ аның артқ ы аяқ тарынан жү йке-бұ лшық ет препаратын дайындайды. Сан еттерінің арасынан шонданай жү йкесін тауып, оның сан мен балтыр еттерін қ амтамасыз ететін талшық тары сақ талады. Жү йкені босатқ аннан кейін, ортан жілік пен оның бұ лшық еттері кесіледі. Сонда сан мен балтыр еттері бір-бірімен тек шонданай жү йкесінің талшық тарымен байланысады. Препаратты шыны пластинкағ а орналастырып, жү йкені стимуляторғ а қ осылғ ан электродпен тітіркендіргенде сан мен балтыр еттерінің бірдей жиырылуы байқ алады (сурет 12).

Бұ л тә жірибе нені дә лелдейтінін анық тап, схемасын салып, қ орытынды жасау керек.

Сурет 6

Б) Жү йкенің физиологиялық тұ тастығ ы заң ы.

Қ озудың жйү ке талшық тарының бойымен таралуы оның анатомиялық жә не физиологиялық тұ тастығ ына байланысты. Егер жү йке талшық тары созылса (қ ысылса), салқ ындатылса немесе дә рі – дә рмектер ә сер етсе, оның физиологиялық тұ тастығ ы мен ө ткізгіштік қ асиеті жойылады.

Жұ мысты орындау: Жү йке-бұ лшық ет препаратын даярлағ аннан кейін, жү йкені стимуляторғ а қ осылғ ан электродпен тітіркендіргенде балтыр етінің жиырылуы байқ алады. Сонан кейін жү йкенің ү стіне 2%-ды новокаин ерітіндісімен дымқ ылданғ ан тампонды 5 минутқ а қ ояды. Осындай ә серден кейін препаратты қ айтадан тітіркендіргенде, бұ лшық еттің жиырылуы байқ алмайды. Егер жү йке ү стіндегі тампонды алып тастап, оны Рингер ерітіндісімен шайып, 5 минуттан кейін токпен тітіркендіргенде бұ лшық еттің жиырылуы қ айтадан кө рінеді.

Тә жірибені болғ аннан соң талдап қ орытынды жасалады.

В) Жү йке – бұ лшық ет синапсындағ ы қ озу ө туінің бұ зылысы.

Жү йке-бұ лшық ет синапсы химиялық заттарғ а, оның ішінде миорелаксанттарғ а (кураре, листенон жә не т.б.) ө те сезімтал болады. Бұ л заттардың ә серінен қ озудың жү йкеден бұ лшық етке қ арай ө туі тиылады, яғ ни бұ лшық етті жанама тітіркендіргенде ол жиырылмайды, бірақ тікелей тітіркендіргенде жауап қ айтарады.

Жұ мысты орындау: Қ имылсыздандырылғ ан бақ аны тақ тайшағ а етпетінен жатқ ызып бекітеді. Артқ ы аяқ тарының терісін ұ зына бойы кесіп, сан еттерінің арасынан шонданай жү йкесін тауып (қ ан тамырларына зақ ым келтірмей) оны лигатурағ а (жіпке) іліп алады. Сонан кейін бақ аның бір аяғ ындағ ы қ ан айналысын тоқ тату ү шін, лигатурамен сан еттерін қ ысып байлайды (жү йкені байламай жіптің ү стінде қ алдырады). Бақ аның лимфалық қ апшығ ына 1, 0-1, 5 мл листенон ерітіндісі егіледі де, 10-20 минуттан кейін шонданай жү йкесін кезекпен ырғ ақ ты токпен тітіркендіріп, сан мен балтыр еттерінің жиырылуындағ ы ө згерістерді бақ ылайды. Келесі ретте электродпен бақ аның екі аяғ ының балтыр еттерін кезекпен тікелей тітіркендіріп, олардың жиырылуындағ ы ө згерістерді талдау жасап, корытынды шығ ару керек.