Жартылай алмалы-салмалы протездердің элементтері 1 страница

1. Жартылай алмалы-салмалы протезді дайындаудың клинико-зертханалық кезең дері

§ БАҚ ЫЛАУ СҰ РАҚ ТАРЫ:

1. Жақ тардың орталық ара қ атынасын анық тау жә не бекіту
2. Протезді шақ тап келтіру жә не тапсыру
3. Жартылай алмалы-салмалы протездің қ ұ рылымын тексеру.

Ә рбір алынбалы протезде ө здерінің қ ұ рылыстық ерекшеліктері бар: ол ақ аудың кө леміне, сақ талғ ан тістердің санына, қ атты тіндердің жағ дайына, протез орнын жауып жататын шырышты қ абаттың жағ дайына, альвиолярлық бө ліктің сақ талуына, қ атты таң дайдың айқ ындылығ ына жә не басқ а да анатомиялық ерекшеліктерге байланысты. Конструкцияның ә р тү рлілігіне қ арамастан барлық алынбалы протезде қ айталанатын бө ліктер кездеседі. Оғ ан жататындар: негіз, ұ стап тұ рғ ы элементтер (ілмектер жә не жасанды тістер).

Протез негізі.

Алынбалы пластиналы протездің негізі пластмассалы пластинкадан немесе металдан жасалады. Оғ ан жасанды тістер бекітіліп протез ауыз қ уысында ұ сталынып тұ рады. Тө менгі жақ та протез негізі альвиоляр бө лікте жатады, ал жоғ арғ ы жақ та таң дайды да жабады. Шайнау қ ысымы жасанды тістерден негіз арқ ылы пртез орнының шырышты қ абатына таралады. Протез негізінің кері ә серлері де бар. Негіз қ атты таң дайды жапқ ан кезде дә м, температура сезгітік бұ зылады, ауыз қ уысының шырышты қ абаты ө здігінен тазаланбайды, оның тітіркенуі жү реді, қ ұ су рефлексі пайда болады. Протездің табиғ и тістерге жанасқ ан жерінде паталогиялық қ алташалары бар гингивит пайда болады. Негіз арқ ылы қ ысым шырыш ты қ абатқ а беріледі. Шырышты қ абатта қ ысымды реттеп тұ ратын марфалогиялық қ ұ рылым жоқ. Сондық тан шырышты қ абатқ а тікеле салынғ ан протез қ ан айналымды бұ зып, альвиоляр айдаршығ ының қ атты семуіне алып кледі. Протез негізінің кө лемі сақ талғ ан тістерге, альвиоляр бө лігінің сему жә режесіне, қ атты таң дайдың кү мьезінің айқ ындылығ ына, шырышты қ абаттың баслыу дә режесіне, таң дай білігінің болуныа жә не тағ ы басқ ағ а байланысты. Егер де тістер аз сақ талса, негіздің кө лем ү лкен болады жә не керісінше. Протездің бекуіне жақ сы жағ дай туса (альвиоляпр айдаршығ ы биік, қ атты таң дай кү мбезі айқ ын) протез негізін кішірейтуге болады. Ілмектер санын кө бейту арқ ылы да кіірейтуге болады. Негіздің шекарасы максимальды келесідей болады: тө менгі жә не жоғ арғ ы жақ тың тіссіз альвиоляр бө лігінің ерін жә не ұ рт беттерінде пртездің шекарасы ө тпелі қ атпар бйымен ө теді, шырыты қ абаттың қ озғ алмалы қ атпарын жә не ү збелерін айналып ө теді. Егер де ү збелерді протез негізімен жапса оның астында ойық жаралар пайда болады. Тө менгі жақ тың тіл бетінде жоқ жә не сақ талғ ан тістер аймағ ында протез шекарасы ө тпелі қ атпармен аяқ талады, алдынғ ы аймақ та тіл ү збесін айналып ө теді. Қ атты таң дайда протез “А” сызығ ына ептеп жетпейді. Жоғ арғ ы жақ тың тө мпешігі міндетті тү рде протезбен жабылуы керек. Ол протездің тұ рақ тылығ ын жақ сартады. Тө менгі жақ тың алдынғ ы аймағ ында протез негізі кү рек тістердің тө мпешігін жабады. Жоғ арғ ы жақ та тө мпеіктер ашық қ алады жә не протез тістердің мойны мен жанасады. Ү лкен жә не кіші азу тістерде жоғ арғ ы жақ та негіз тіс экваторынан тө мен орналасады, тө менгі жақ та ептеп жоғ ары орналасады. Бұ л протездің максимальды шекарасы. Жоғ арғ ы жақ та негізді қ атты таң дайдың арқ ы бө лігінен кішірейтеді, ү йткені ол жерде қ ұ су рефлексі пайда болады. Егер де таң дай білігі болатын болса оны ажыратады немесе негізді таң дай ортасымен кеседі. Кейбір протезде ершік негіздің жалғ ыз ғ ана бө лшегі болып табылады. Сол арқ ылы тік жә не кө лденен шайнау қ ысымы протез орнын шырышты қ абатына беріледі. Бұ рын негіздің бір бө лігі болғ ан доғ а, ө зінің қ асиетін жоғ алтты, ө йткені ол шырышты қ абатқ а тимейді, ал одан бірнеше алшақ та тұ рады. Доғ а бұ л уақ ытта байланыстырғ ы қ ызметін атқ арады. Протездің ершіктік бө лігінде жасанды тістер орналасады. Ершіктің саны ақ аудың санына сә йкес келеді. Егер ақ ау артқ а қ арай орналасса ершікті шектелмеген ақ ау деп атайды. Ал шектелген ақ ауды – аралық деп атайды. Доғ ада қ осымша ө сінділер болады. Олар тіс қ атарының алдынғ ы бө лігінде орналасқ ан ақ ауғ а қ арай бағ ытталады. Альвиоляр айдаршығ ында доғ а пластмасса беку ү шін кү рделі ө сінділермен аяқ талады. Доғ алы протезде айтылғ ан бө лшектерден басқ а бір бірімен қ осылып доғ алы протездің каркасын қ ұ райды. Доғ алы протездің каркасын дайындауды екі ә дісі бар. Бірінші ә дісте каркасты бө лек – бө лек қ ұ яды, екіншісін де толық қ ұ йылады. Толық қ ұ йылғ ан тү рі ө те бағ алы болады, сонымен қ атар ө те арнайы қ ұ ймаларды қ ажет етеді.

Жасанды тістер.

Тіс қ атарының ақ ауларын толық тыратын жасанды тістер арнайы талаптарды орындауы қ ажет. Жасалу материалдары тітіркендірмейді жә не кері ә серін тигізбеуі керек. Бұ л жалпы клиникалық талап. Сонымен қ атар тістерді анатомиялық пішіні табиғ и тістерге сә йкес келуі керек, ол тек қ ана шайнау функциясын ғ ана емес сонымен бірге эстсетиканы да бұ збағ аны жө н. Шайнау қ ысымы ә серінен тістер бұ зылады жә не желінеді. Жасанды тістер негізбен бір тұ тас байланысқ аны жө н. Жасанды тістер фарфордан, пластмассадан жә не металдан жасалады. Негізге бекуіне қ арай оларды крампонды тү тікшелі деп бө леді. Негізде орналасуына байланысты алдынғ а, бү йірлі, жә не шайнау деп бө лінеді. Ең кенінен қ олданатын пластмассалы тістер. Фафорлы тістер сияқ ты олар да ә р тү рлі пішінді, кө лемді болады. Пластмассалы тістер механикалық жақ сы ө ң деледі, негіздік пластмассамен біртұ тас жапысады, ө йткені олардың химиялық қ ұ рамы бірдей. Кемшіліктері: тү сін ө згертеді, желінеді. Желінуге тұ рақ ты болып фарфорлы тістер саналады. Толық алмалы салмалы протезде ү лкен азу тістерде фарфорлы тістер қ олданады.

Алынбалы протездің бекітілуі

Алынбалы протездер анатомиялық ретенция арқ ылы жә не механикалық жолмен бекітіледі. Анатомиялық ретенция тө менгі жә не жоғ арғ ы жақ тың табиғ и марфалогиялық қ ұ рылымдары салдарынан пайда болады. Олар ө зінің пішінімен жә не орналасуымен протезді сө йлеу, кү лу жә не шайнау барысында орнынан қ озғ алмауын қ амтамасыз етеді. Жоғ арғ ы жақ та жақ сы сақ талғ ан айдаршық, табиғ и тістер жә не қ атты таң дайдың айқ ын кү мбезі протездің гаризонтальды бағ ытта қ озғ алмауын қ адағ алайды. Жоғ арғ ы жақ тың тө мпешіктері протездің алғ а қ арай ығ ыспауын қ амтамасыз етеді. Егер де альиоляр ө сіндінің қ андай да бір бө лігі сенген болса, алынбалы протездің бекітілуін қ иынғ а соқ тырады. Жартылай алынбалы протезде протездің бекітілуі механикалық жолмен жү реді.

Протездің механикалық жолмен бекітілуі.

Қ азіргі уақ ытта ортопедиялық стоматлогияда механикалық жолмен конструкцияларды бекіту кө п қ олданылады. Жартылай алынбалы протезді бекіту биомеханикалық проблема болып табылады. Механикалық бекіту ә дістеріне кү ршкетер жатады. Кү ректердің иығ ы, денесі, ө сіндісі жә не окклюзиялық бастырғ ышы болады. Кейбір протездерде айтылғ ан ілмектердің барлық бө лшегі кездеседі, ал кейбіреулернде айтылғ ан бө лшектердің жартысы ғ ана болады. Ілмектің иығ ы деп серпімді бө лігі аталады, тіс сауытын қ орап тұ рады. Тә жірибелік стоматологияда тіс сауытын екіге бө леді – окклюзия жә не мойындық, осы екі аралық тан ө тетін сызық ты тістің экаторы деп атайды. Ілмектің иығ ын жасағ анда ол келесі талаптарғ а сай болуы керек:

Иық тістің ерін жә не ұ рт беттеріне айнала экватормен қ ызыл иек арасында орналасу керек;

Иық тістің максимальды нү ктесі мен жанасқ аны дұ рыс егерде бірақ нү ктеге жанасса қ ысым тү скен уақ ытта протез жылжиды жә не сол нү ктеде эмальдың некрозы пайда болады;

Протездің иығ ы протез қ озғ алғ ан уақ ытта серпімді болуы керек. Бұ л қ асиет барлық ілмектерде жоқ: сымнан жасалғ ан ілмектер эластикалы болады, ал қ ұ йылғ ан ілмектер эластикасы тө мен болып келеді. Сымнан жасалғ ан ілмектерден қ ұ йылғ ан ілмектерден артық шылығ ы – олар тістің релиефін толығ ы мен қ айталайды сонық тан тістің эмалына кері ә сері тө мен болады;

Протездің иығ ы пассифті болғ аны жө н ө йткені протездың тыныштық уақ ытында ілмек бекітілген тіске қ ысым тү сірмеуі керек. Бұ л талапты орныдамаса ә р қ ашанда тү сіп тұ ратын тітіркендіргіш функциональды кү штің тү суіне алып келеді. Ілмекті активті қ ысымы эмальдың некрозына алып келеді егерде тіс қ аптамамен капталмаса. Сондық тан ілмектер иілімді материалдан жасалғ аны дұ рыс жә не осы қ асиетін протезді алып шығ арғ анда сақ тағ аны жө н.

Ілмектің денесі қ озғ алмайтын бө лігі болып табылады. Ол тіреуіш тістің жанасу бетінде жасалады оны тістің экваторымен мойын аймағ ында орналастырмау керек, ө йткені бұ л уақ ытта протездің кигізілуі қ иынғ а соғ ады.

Ілмектің ө сіндісі протезге бекітілу ү шін қ олданылады ол тіссіз альвиоляр айдаршығ ының бойымен жасанды тістер астында орналасады. Ө сіндіні негіздің тіл жә не таң дай бетіне шығ аруғ а болмайды, олай істеген жағ дайда протездің сынуы сол сызық пен ө теді. Функциясына қ арай ілмектер ұ стағ ыш жә не тірек ұ стағ ыш болып бө лінеді. Біріншілері пртезді тек қ ана ұ стап тұ рады. Олардың кө мегі мен бекітілген протез ертикальды қ ысымды шырыты қ абатқ а қ арай бағ ыттайды бұ л уақ ытта қ ысым тіске емес шырышты қ абатқ а тү седі. Тіреп – ұ стағ ыш ілмектерде окклюзиялық бастырғ ы болады, ол тістің шайнау бетінің фиссураларында орналасады ө зінің қ ұ рылысына байланысты тіреп ұ стағ ы ілмектер горизонтальды жә не вертикальды қ ысымды бір келкі таратып отырады. Ілмектердің бірнее тү рі белгілі олардың ішінде ең кө п тарағ аны: сымды бір иық ты, сымды екі иық ты, дентоальвиолярлы, қ ызыл иектті жә не тағ ы басқ алары жзатады. Ілмектерге арнап дм 0, 6 – дан 1, 5 мм сым қ олданылады, сонымен бірге 750 – ші пробалы алтын қ ұ ймасына жасалғ ан сымдар қ олданылады.

Тақ ырыбы: Доғ алы протездерді дайындау. Доғ алы протездердің қ ұ рамдық элементтері. Ілмектік жү йе. Толық қ ұ йылғ ан доғ алы протездің қ аң қ асын дайындау тә сілі.

Модельді анализдеп жә не параллелометрде ө лшегеннен кейін қ осалқ ы кө шірмесін жасайды. Ұ сақ талып кесілген дубликатты гелин массасын эмальданғ ан қ ақ пақ ты тү тікшеге салып, қ айнағ анғ а дейін қ ызарады. Гелин массаның ө ру ұ зақ тығ ы 60 С қ ажет ө теді. Тү тікшені алып 46-68 С-ғ а дейін салқ ындатады жә не модельдегі кең істіктерден ауаны кетіру ү шін оны бірнеше минутқ а суық суғ а салады. Сонымен қ атар осымен бір уақ ытқ а балауыздан жасалғ ан астардың тұ тас тиіп тұ рғ анын анық тайды. Гипсті модельді судан алып, су тамшылары кө пкенше қ ұ рғ атып оны тө менгі қ ақ пақ бойынша бектеді. Себебі модель кюветаның тура орталағ ында орналасуы керек. Кюветаны қ ұ рып оның жоғ арғ ы қ ақ пағ ының ү ш тесігінен бір қ алыпты ө ріген гелин массасын кюветағ а қ ұ яды. Гелин массасын ауада қ ата бастағ аннан кейін оны қ ұ юды тоқ татып, кюветаны 15-20 минутқ а суық суғ а салады. Сонан соң кюветаның тө менг қ ақ пағ ын алып гипсті модельдің негізіндегі дубликатты массаны кесіп жә не модельді қ алыбынан ақ ырындап алады.

Силамин ұ нтағ ының керектмө лерін барлық қ ұ рғ ақ гипстік модельді 1, 7 кө бейту арқ ылы анық тайды. Алынғ ан ұ нтақ ты резиналы қ ұ рғ ақ ыдысқ а салып 14-16 С-та су қ ұ йып шпателмен 1 мин. Уақ ытта орналыстырады. Модельді кері кескінді вибраторғ а бекітіп ү здіксіз вибрация кезінде оны ылғ ал ұ нтақ пен толтырады. Бұ л кезде тұ тқ ыр ұ нтақ ө ріп барлық модель қ ыртысына ағ ады. Форманы қ ұ ю 2-3 мин. созылады жә не оның вибраторды 4-6 мин.қ алдырады. Сонан соң форманы толық қ атқ анша столдың ү стіне қ ояды. Отқ а тө зімді модельді негативті формадан суымай тұ рып босатады. Модельді негативті форманың қ алдық тарын тазартып ауада 15-20 мин. ұ стайды. Кептірілген пеште 180-200 С-та 30 мин. уақ ыт ұ стайды. Кептірілген жылы модельді еріген 150 С-тағ ы ара балауызды 1 минут уақ ытқ а салып қ ояды. Сонан соң суытып балауыз қ алдық тарынан тазартады. Протездің тұ тас-қ ұ йма қ аң қ асын балауыз модельдеу арнайы дайын балауызбен немесе пластмассамен жү зеге асырылады. Балауызбен модельдеу кезінде балауыз модельге тығ ыз жабысып жә не біркелкі қ алың дық қ а болуын техник қ адағ алауы керек. Балауызбен модельдеуді окклюзиялы жағ дайда кламмерді сауыт бө лігіндегі орналасатын кламмер бө лшектерінен бастайды. Сонан соң протездің қ аң қ асын жә не иінін модельдейді, сосын қ ұ юғ а жібереді.

Тақ ырыбы: Алынбалы қ ондырғ ыларды дайындау технологиясы.

Барлық тістерді жоғ алту жақ сү йектерінің атрофиялық процестің нә тижесінде бет қ аң қ асында ө згерістерге ә келеді. Осығ ан байланысты мұ рын, ерін жә не беттін иекасты қ атпарлары айқ ындалады, мұ рын ұ шының орналасуы ө згереді. Осының бә рі беттің деформациясына ә келіп оғ ан кә рі тү р береді. Осы аталғ ан ө згерістер шайнау, сө йлеу қ ызметін бұ зады. Осы ө згерістерді тек протездеу арқ ылы тоқ татуғ а болады.

Жоғ арғ ы жақ та кө біне атрофияғ а вестибуляр беткей ұ шырайды, атрофия нә тижесінде жоғ арғ ы ерін ү збесі жә не ө тпелі қ атар альвеолер ө сіндігі жақ ын орналасады. Қ атты таң дайда жоғ арғ ы жақ та ортаң ғ ы тігіс маң ында сү йек шығ ың қ ы орналасады.

Тө менгі жақ сү йегі тағ аттә різді пішінді, онда денесі, альвеолер ө сінді жә не екі бұ тағ ы.

Адам ағ засының тіршілігі, оның ішінде шайнау аппаратының анатомиялық жә не физиялогиялық ерекшеліктері, онтогенетикалық жә не филогенетикалық даму кезең деріне ә рдайым сыртқ ы жә не ішкі факторлардың ә серіне тап болды. Адам ағ засының заң дылық тарының ең бастысы болып оның тұ тастығ ы мен формасының жә не қ ызметінің ө зара байланысы болып табылады.

Бет – жақ жү йесі ағ заның ә р тү рлі қ ызметін атқ аратың органдардың жиынтығ ы болып табылады: ас қ орту, дем алу, сө з қ ұ рау жә не т.б.

Бұ л жү йенің мү шелерінің ө зара орналасуы, даму дә режесі бет ә лпетінің тү рлерін анық тап береді.

Бұ л жү йе, жақ, мұ рын жә не бет сү йектерінен тұ ратын қ аң қ адан; тістерден – асты тістеп кесіп, майдалап жә не шайнауғ а арналғ ан мү шелерден; асты қ арпып, ауыз қ уысының ішінде ұ стап тұ руғ а арналғ ан мү шелерден (еріндер); ас тү йінін тү зіп, аранғ а жылжытатын мү шелерден (тіл, жұ мсақ жә не қ атты таң дай, тілше); шайнау жә не мимикалық бұ лшық еттерден; ү ш жұ п сілекей бездерінен жә не нервтік рецепторлардан қ ұ ралғ ан.

Бет – жақ жү йесінің барлық мү шелері бір – бірімен тығ ыз байланысты. Оның бірінің ө згеруі екіншісінің қ алыбы мен қ ызыметінің ө згеруіне ә кеп соғ ады. Қ алыбы мен қ ызметі біртұ тас процесстің екі жағ ы болғ андық тан сыртқ ы ортаның ә рдайым ө згерісіне бірге бейімделеді. Мысалы, бірінші азу тістің ерте жұ лынуына байланысты тіс қ атарының бұ зылуы буын барысының қ алыбына, жақ сү йегінің қ исайып, тө менгі жә не жоғ арғ ы тіс қ атарларының арақ атынасының ө згеруіне ә келіп соғ уы мү мкін.

Адамның тіс жақ жү йесінің мү шелерінің қ алыбы мен қ ызметі диалектикалық бірлік тү зеді. Қ ызметінің бұ зылуы мү шенің қ алыбының ө згеруіне ә келіп соғ ады. Керісінше қ алыбының қ ұ рылымы бұ зылса онда қ ызметі ө згереді. Ү лкен кө пір тектес протезден болатын функциялық артық кү ш тіс ұ ясының семуін туындатады. Жалпы аурулар кезіндегі (сусамыр, авитоминоз, пародонтоз) тіс ұ ясының семуі, тістердің қ озғ алң ыштарын арттырады.

Ортопедиялық стоматология клиникасында жақ сү йектерінің қ ұ рылысын функциялық ерекеліктері, шақ қ ыш буынның, шайнау жә не мимикалық бұ лшық еттердің, пародонт тканьдерінің қ ұ рылыстарын оқ ып ү йренудің ерекше маң ызы бар. Соң дық тан тісі жоқ адамдарды тексеруден, оларғ а тіс салуды ү йретуден бұ рын жоғ арыда кө рсетілген органдардың анатомиялық жә не функциялық сипаттамасын бергенді жө н кө ріп отырамыз.

Жекелеген қ асық тарды тіс техникалық зертханада дә рігердің нұ сқ ауымен балауыздан немесе пластамассадан дайындайды.

Ғ аныштан қ ұ ылғ ан мү сінде болашық қ асық тың шекараларын сызады. Тіс техникалық балауыз табақ шаны қ ыздырып екіге бү ктейді, кейін оны мү сінге басып жабыстырады. Балауыз қ алдық тарын штампельмен шекара бойынша кесіп тастайды. Қ асық ты шешіп алып, оның шеттерін горелка немесе спиртовкада балқ ытады. Қ асық пен ауыз қ уысында жұ мыс жазғ анда ың айлы болуы ү шін жә не оның мық тылығ ы ү шін қ алың дығ ы 1 мм алюминий сымнан П ә ріпі пішіндес тұ тқ а дайындайды. Ол 1 см-ден биік болмауы тиіс. Сымның ұ штарын жалынның ү стінде қ ыздырып тұ тқ аны альвеолярлы ө сіндінің центрі бойынша 90 градусте кіргізеді.

Тө сегііш ү лгілік материал ү шін орынды қ амтамасыз етеді. Ол ү шін мү сінді кө рсетілген шекара бойынша бір қ абат жұ мсартылғ ан балауызбен жабады, кейін жоғ арыда аталынғ ан ә діс бойынша жекеленген қ асық дайындайды. Ү лгі алу ү шін қ асық тан 1-і қ абат балуызды алып тастап, орнына ү лгілік массаны салады.

Балауыздан жасалғ ан жекеленген қ асық тың мық тылығ ы дегенмен жеткіліксіз, кү ш тү скенде оның сынып кету қ ауіпі жоғ ары. Сондық тан да пластамассадан жасалынғ ан қ асық тар дайындауғ а мү мкіндік бар.

Ғ аныштан қ ұ йылғ ан мү сін бойынша балауыздан жасалынғ ан қ асық дайындайды. Алдың ғ ы тістер аймағ ында балауыздан 1 см-ге дейін кішкентай тұ тқ а ә зірлейді. Кейін кюветада балауызды ертіп, пластмассағ а ауыстырамыз. Қ асық ты ө ң дейді, бірақ жалтыратпайды.

Жекеленген қ асық ты ө здігінен қ ататын пластмассадан дайындауғ а болады. Ол ү шін стандартты АКР – П табақ шасын қ олданамыз. Табақ шаны ыстық суда жібітіп, мү сінге жабыстырады. Егер кейбір ьө ліктері ерте қ атып қ алатын болса, онда табақ шаның формаланбағ ан бө лігін қ айтадан жібітіп барып мү сінге салады. Табақ шаның артық жерлерін шекарар бойымен қ айшымен кесіп тастайды. Табақ шаның қ алдығ ынан қ ыздырылғ ан шпательдің кө мегімен тұ тқ а жасайды.

Жекелеген қ асық ты дә рігер науқ астың ауыз қ уысында тексеріп кө реді. Ол ү шін дә рігер Гербст пробаларын қ олданады. Тө менгі жақ қ а қ асық ты белгілі бір схема бойынша Гербст ұ сынғ ан пробалармен орналастырады.

Тақ ырыбы: Толық тіс болмағ анда тіс жақ жү йесінің анатомо-функционалды жағ дайы. Жеке дара қ асық ты дайындау.

Ә рбір алынбалы протезде ө здерінің қ ұ рылыстық ерекшеліктері бар: ол ақ аудың кө леміне, сақ талғ ан тістердің санына, қ атты тіндердің жағ дайына, протез орнын жауып жататын шырышты қ абаттың жағ дайына, альвиолярлық бө ліктің сақ талуына, қ атты таң дайдың айқ ындылығ ына жә не басқ а да анатомиялық ерекшеліктерге байланысты. Конструкцияның ә р тү рлілігіне қ арамастан барлық алынбалы протезде қ айталанатын бө ліктер кездеседі. Оғ ан жататындар: негіз, ұ стап тұ рғ ы элементтер (ілмектер жә не жасанды тістер).

Протез негізі.

Алынбалы пластиналы протездің негізі пластмассалы пластинкадан немесе металдан жасалады. Оғ ан жасанды тістер бекітіліп протез ауыз қ уысында ұ сталынып тұ рады. Тө менгі жақ та протез негізі альвиоляр бө лікте жатады, ал жоғ арғ ы жақ та таң дайды да жабады. Шайнау қ ысымы жасанды тістерден негіз арқ ылы пртез орнының шырышты қ абатына таралады. Протез негізінің кері ә серлері де бар. Негіз қ атты таң дайды жапқ ан кезде дә м, температура сезгітік бұ зылады, ауыз қ уысының шырышты қ абаты ө здігінен тазаланбайды, оның тітіркенуі жү реді, қ ұ су рефлексі пайда болады. Протездің табиғ и тістерге жанасқ ан жерінде паталогиялық қ алташалары бар гингивит пайда болады. Негіз арқ ылы қ ысым шырыш ты қ абатқ а беріледі. Шырышты қ абатта қ ысымды реттеп тұ ратын марфалогиялық қ ұ рылым жоқ. Сондық тан шырышты қ абатқ а тікеле салынғ ан протез қ ан айналымды бұ зып, альвиоляр айдаршығ ының қ атты семуіне алып кледі. Протез негізінің кө лемі сақ талғ ан тістерге, альвиоляр бө лігінің сему жә режесіне, қ атты таң дайдың кү мьезінің айқ ындылығ ына, шырышты қ абаттың баслыу дә режесіне, таң дай білігінің болуныа жә не тағ ы басқ ағ а байланысты. Егер де тістер аз сақ талса, негіздің кө лем ү лкен болады жә не керісінше. Протездің бекуіне жақ сы жағ дай туса (альвиоляпр айдаршығ ы биік, қ атты таң дай кү мбезі айқ ын) протез негізін кішірейтуге болады. Ілмектер санын кө бейту арқ ылы да кіірейтуге болады. Негіздің шекарасы максимальды келесідей болады: тө менгі жә не жоғ арғ ы жақ тың тіссіз альвиоляр бө лігінің ерін жә не ұ рт беттерінде пртездің шекарасы ө тпелі қ атпар бйымен ө теді, шырыты қ абаттың қ озғ алмалы қ атпарын жә не ү збелерін айналып ө теді. Егер де ү збелерді протез негізімен жапса оның астында ойық жаралар пайда болады. Тө менгі жақ тың тіл бетінде жоқ жә не сақ талғ ан тістер аймағ ында протез шекарасы ө тпелі қ атпармен аяқ талады, алдынғ ы аймақ та тіл ү збесін айналып ө теді. Қ атты таң дайда протез “А” сызығ ына ептеп жетпейді. Жоғ арғ ы жақ тың тө мпешігі міндетті тү рде протезбен жабылуы керек. Ол протездің тұ рақ тылығ ын жақ сартады. Тө менгі жақ тың алдынғ ы аймағ ында протез негізі кү рек тістердің тө мпешігін жабады. Жоғ арғ ы жақ та тө мпеіктер ашық қ алады жә не протез тістердің мойны мен жанасады. Ү лкен жә не кіші азу тістерде жоғ арғ ы жақ та негіз тіс экваторынан тө мен орналасады, тө менгі жақ та ептеп жоғ ары орналасады. Бұ л протездің максимальды шекарасы. Жоғ арғ ы жақ та негізді қ атты таң дайдың арқ ы бө лігінен кішірейтеді, ү йткені ол жерде қ ұ су рефлексі пайда болады. Егер де таң дай білігі болатын болса оны ажыратады немесе негізді таң дай ортасымен кеседі. Кейбір протезде ершік негіздің жалғ ыз ғ ана бө лшегі болып табылады. Сол арқ ылы тік жә не кө лденен шайнау қ ысымы протез орнын шырышты қ абатына беріледі. Бұ рын негіздің бір бө лігі болғ ан доғ а, ө зінің қ асиетін жоғ алтты, ө йткені ол шырышты қ абатқ а тимейді, ал одан бірнеше алшақ та тұ рады. Доғ а бұ л уақ ытта байланыстырғ ы қ ызметін атқ арады. Протездің ершіктік бө лігінде жасанды тістер орналасады. Ершіктің саны ақ аудың санына сә йкес келеді. Егер ақ ау артқ а қ арай орналасса ершікті шектелмеген ақ ау деп атайды. Ал шектелген ақ ауды – аралық деп атайды. Доғ ада қ осымша ө сінділер болады. Олар тіс қ атарының алдынғ ы бө лігінде орналасқ ан ақ ауғ а қ арай бағ ытталады. Альвиоляр айдаршығ ында доғ а пластмасса беку ү шін кү рделі ө сінділермен аяқ талады. Доғ алы протезде айтылғ ан бө лшектерден басқ а бір бірімен қ осылып доғ алы протездің каркасын қ ұ райды. Доғ алы протездің каркасын дайындауды екі ә дісі бар. Бірінші ә дісте каркасты бө лек – бө лек қ ұ яды, екіншісін де толық қ ұ йылады. Толық қ ұ йылғ ан тү рі ө те бағ алы болады, сонымен қ атар ө те арнайы қ ұ ймаларды қ ажет етеді.