Артур Шопенгауэр философиясы.

💸 Как сделать бизнес проще, а карман толще?

Тот, кто работает в сфере услуг, знает — без ведения записи клиентов никуда. Мало того, что нужно видеть свое раписание, но и напоминать клиентам о визитах тоже. Проблема в том, что средняя цена по рынку за такой сервис — 800 руб/мес или почти 15 000 руб за год. И это минимальный функционал. Нашли самый бюджетный и оптимальный вариант: сервис VisitTime.
⚡️ Для новых пользователей первый месяц бесплатно. А далее 290 руб/мес, это в 3 раза дешевле аналогов. За эту цену доступен весь функционал: напоминание о визитах, чаевые, предоплаты, общение с клиентами, переносы записей и так далее.
✅ Уйма гибких настроек, которые помогут вам зарабатывать больше и забыть про чувство «что-то мне нужно было сделать».
Сомневаетесь? нажмите на текст, запустите чат-бота и убедитесь во всем сами!

А.Шопенгауэр (1788-1860). Данцинг қ аласында бай саудагердің отбасында дү ниеге келеді. Геттинген мен Берлин қ алаларында ф/қ білім алады. Негізгі ең бегі «Дү ние ерік пен елестету ретінде» деген атпен 1844 ж. Жарық кө реді. Берлин университетінде 1819 ж. Оқ ығ ан лекциялары ешкімді қ ызық тырмайды. Сондық тан ол ө мір бойы ә кесінен қ алғ ан капиталдың жылдық пайыздырын жұ мсап, ө з замандастарынан оқ шау да жалғ ызілікті ө мір сү реді. Омірінің соң ғ ы 10 жылында ол даң қ тың шапағ атына да ие б/ды. Бірақ нағ ыз атақ тылық оғ ан ХХ ғ келеді. Шопенгаэрдің ойынша, Дунинің негізінде ө мір сү руге деген бітпейтін ің кә рі бар Ә лемдік Ерік жатыр. Сонымен материя, табиғ ат заты атом, сана, рух, т.с.с бұ рынғ ыфилософтар жатқ ызғ ан дү ниенің негіздерін ысырып тастап, ойшыл «ерік» ұ ғ ымын дү ниені тү сінудегі негізгі категорияғ а айналдырады. Бұ л ұ ғ ымның тарихына кө з жү гіртсек, кө не заманда «сана» мен ерік категориялары ә лі бір бірінен бө лініп алынғ ан жоқ -ты.Сонымен Шопенгаурдың ойынша Дү ниенің негізінде жатқ ан Ерік- ол біреу ж/е одан басқ а еш нарсе жоқ, бірақ ол ө зінің ө мірдегі қ ұ былуында шексіз сан алуан болып кө рінеді. Ол- ө зінің толық еркімен тең елетін бейтұ лғ алық орасан зор қ ұ діретті кү ш. Ол бейсаналы болғ аннан кейін, ө зінің мә ң гілік қ алыптасу, мақ сат- мұ ратсыз ө мірге ынтық болу барысында неше тү рлі залымдық ты тудыруы мү мкін. Ә лемдік еріктің ешқ андай себебі, белгілі бір негізгі болмағ аннан кейін, ол ешқ андай заң дылық тарғ а бағ ынбайды. Ө зінің ө мірде болуғ а деген ің кә рінің негізінде ол бү кіл дү ниені тудырса да, оғ ан ешқ андай тә ртіп, жоспар сияқ ты нә рселерді ә келе алмайды., керісінше, ол заттарды бір- бірінен бө ліп, қ иратып, қ арсы қ ойып оғ ан тағ ы да қ анағ аттанбай, ө зінің шексіз ізденісін, кү ресін жалғ астыра береді. Ол ызағ а толы, не істеу керектігін білмегеннен кейін, ө зін- ө зі тырнап, жыртып жатқ ан жануарғ а ұ қ сайды. Ш. «ө мір шындығ ын текке шығ аратын ж/е адамдардың ө мірлік мү дделеріне жат эстетизмді уағ ыздады. Ол идеалық кө ркем шығ армашылық қ а кө ркемдік тү йсіктің мақ сатсыздығ ын, енжар пайымдауын қ арсы қ ойды. Ш- дің филос. Жү йесі буддизімнен алынғ ан «нирвендақ тардың»- «ө мірге деген ынтаны» жоятын мү лдем енжарлық тың мистикалық мұ ратымен аяқ талады.

Ақ иқ ат –танымның негізгі мақ саты.Аристотель сө зінің «Метафизикасында» ақ иқ атты біздің қ оршағ ан дү ниедегі заттар мен қ ұ былыстардың адам санасында бейнелеуі деп тү сінді. Ақ иқ атқ а жету субъект пен объект арасындағ ы ө зара байланыс. Ақ иқ ат ө зінің мазмұ ны жағ ынан объективті. Зерттеліп отырғ ан объект жө ніндегі толық емес білімді-салыстырмалы ақ иқ ат, ал толық жә не дә л білімді-абсолюттік ақ иқ ат деп атайды.Абстрактілі ақ иқ ат жоқ, ақ иқ ат ылғ ида нақ ты. Қ оғ амдық тарихи тә жірибе-ақ иқ аттың бірден бір жалпы ө лшемі. Ғ ылымның ә р тү рлі саласында оның кө рінуі де ә р тү рлі. Жалпы алғ анда, таным процесі, сол сияқ ты ақ иқ ат жә не оның ө лшемі, адамның тә жірибиелік қ ызметін ү немі ө згерісте, қ озғ алыста деп тү сіну керек. Ақ иқ ат теориясы мынандай қ аидаларғ а сү йенеді: 1) ақ иқ ат-ә леуметтік процесс2) объективті ақ иқ атты мойындау-абсолютті ақ иқ атты мойындау деген сө з 3) ақ иқ ат барлық жағ дайда нақ ты 4) практика-ақ иқ аттың жалпы ө лшемі 5) ақ иқ атты тану –қ айшылық ты, кү рделі диалектикалық процесс.

Дін. Марксизмге дейінгі атеистер ─ XVIII ғ. Француз материалистері Гольбах, Гельвеций, Дидро т.б, дін кездейсоқ шық ты, бір топ қ улардың аң қ ау, надан адамдарды алдауъшан шық ты деп тү сіндірді. Сондық тан оны діннің шығ уының бірден-бір себебі деп қ арау міндетті тү рде субъективтік идеализмге ә келіп соғ ады.Марксистік тарихи материализм діннің шығ уын, оның мә ні мен қ оғ амдық рө лін бірден-бір ғ ылыми тү рғ ыдан тү сіндіріп берді. Қ оғ амдық сананың басқ а формалары сияқ ты діннің де шығ у себебін адамдардың материалдық тү рмыс жағ дайынан іздеу керек. Атап айтқ анда, дін адамдардың материалдық ө ндіріс дә режесі ө те тө мен болғ ан алғ ашқ ы қ ауымдық қ оғ амда шық ты: ө ндіріс қ ү ралдарының ө те тө мен дә режеде болуы салдарынан адамдар табиғ аттың дү лей кү штерінің алдында мү лдем дә рменсіз болды, тө уелді болды: жер сілкіну, кү н кү ркіреу мен найзағ ай, су тасқ ыны мен дауыл, қ ақ ырағ ан аяз бен аспан айналып жерге тү сетін аптап ыстық, қ уаң шылық, тү рлі ауру-кеселдер жә не тағ ы басқ а табиғ ат қ ү былыстарының сырын ол кездегі адамдар тү сінбеді, оларды табиғ атган, адамнан тыс тү ратын ғ аламат кү штердің салдары деп білді. Сө йтіп, адамдар оларғ а ө з тарапынан ғ аламат қ асиеттер беріп, " Қ ү дайғ а" айналдырды.Феодалдық қ оғ амда дін қ оғ амдық сананың басқ а барлық формаларын бағ ындыратын ү стем форма болды. Ғ ылымды қ уғ ынғ а салды. Ғ ылым. Қ оғ амдық сананың басқ а формалары сияқ ты, ғ ылым да шындық тың адам санасында бейнеленуі. Ғ ылымның мә нін тусіну ү шін оның шығ у себептерін, шындық ты бейнелендіру ерекшеліктерін жә не қ оғ ам дамуындағ ы ролін білу қ ажет.Ғ ылым дегеніміз табиғ ат жә не қ огам кү былыстары мен процестері жайындағ ы теория тү рінде бір жү йеге келтерілген білімдер.Бірақ ғ ылым дегеніміз тә жірибеде тексерілген теориялық білім ғ ана емес. Ол сонымен қ атар, жаң а білімдер алуғ а бағ ытталғ ан қ ызметті де, эксперимент жү ргізу базасын, тү рліше прибор, аспаптар сияқ ты таным қ ү ралдарын да қ ам-тиды. Ғ ылымның ерекшелігі ең алдымен оның пө німен анық талады. Адамды қ оршағ ан сыртқ ы дү ние — табиғ ат пен қ оғ амның, сондай-ақ ойлаудың да объективтік заң дары бар. Ғ ылымның міндеті осы зандарды танып білу.

Қ азақ ағ артушылығ ының кө рнекті ө кілі педагог –жазушысы Ы Алтынсарин(1841-1889) Ыбырай дү ниетанымы қ алыптасуына туғ ан ел халық ауыз ә дебиеті прогрессивті орыс мә дениеті мен Еуропа ойшылдарының ең бектері ө з ә серін тигізді. Уалиханов сияқ ты Алтынсарин да ө з халқ ының артта қ алушылығ ын жоюдың бірден-бір жолы ағ артушылық деп сенді жә не Қ азақ стандағ ы Халық ағ арту ісінің ұ йымдастырылуы мен дамуына белсене араласты

Ы Алтынсарин арнайы философиялық тақ ырыпта ең бек жазғ ан, дегенмен ағ арту жә не қ оғ ам мә селелерін талқ ылауғ а арналғ аншығ армаларында дү неге кө зқ арастық пікірлер қ алыптастырды Ыбарайдың кө птеген ө лең дері мен ә ң гімелері оның қ оршағ ан дү ниенің санадан тыс жә не тә уелсіз ө мір сү ретіндігін мойындайтынын байқ аймыз. Жаз Ө зен ө лең дерінде табиғ атты ө зінше тамашалау ғ ана емес сонымен бірге оны адам санасынан тыс жә не тә уелсіз екендігі сезіледі. Бұ л – ұ лы ағ артушының дү ние туралы кө зқ арасының бір жағ ы екіншіден Ыбырай дү ниені жаратушы қ ұ дай деп білген. Бұ л ойды ол кө птеген шығ армаларында келтіріп отырады. Мысалы Жаратқ ан мұ нша тасын жаббар қ ұ дай! Жаратты неше алуан жұ рт бір қ ұ дайым! Деген ө лең шумақ тарында, Мұ сылманшылдық тұ тқ асы! бү кіл дү ниені, жан жануарларды атай келіп Мұ ның бә рі де жалғ ыз тең десі жоқ, қ қ сасы жоқ бір Қ ұ дайдың барлығ ына, бірлігіне хә м кеміл жаратушы халық – қ адір екеніне дә лел болса керек деп тұ жырымдайды. Ойды қ айырып айтқ анда Ыбырай қ оршағ ан дү ниенің объективті ө мір сү ретіндігін мойындайды сонымен бірге дү ниені жаратушы Қ ұ дай деп біледі Бұ дан Алтынсаринның дү ниеге кө зқ арасы деизмге жақ ын екенін кө реміз. Кей зерттеушілер Ыбырайды стихиялық материялист дінге қ арсы болғ ан деп айтып жү р. Нақ твы қ арасақ Алтынсарин Шоқ ан сияқ ты татар жә не Бұ қ арадан келген молдалардң уағ ыздайтын дінің озбыр тү ріне қ арсы болғ ан НИ ИЛьиминскиге 1882 жылы 12 қ ыркү йекте жазғ ан хатында татар жә не Бұ қ ара молдадаларынан оқ ығ ан жастар ө з діні жағ ынан толық мешеу оның есесіне мұ сылман еместің бә ріне ө шпенділікпен қ арайтын болып шығ ады деп кө рсетеді.Мұ ндай дү мше молдалардың ақ ыл парасатты тек Мұ хаммед дінінен тапқ ысы келетінін қ атты сынайды.

ХХ ғ асыр – ғ ылыми техникалық революция дә уірі Осы ғ ылымдық дамуғ а байланысты 2 бағ ыт пайда болды. Біріншісі сцентизм деп атайды(лат ғ ылым) ол бағ ыт ғ ылымғ а ғ ылыми тех прогресске сенеді. Ғ ылым адамғ а қ ызмет етеді оның ө мірін жең ілдетіп жақ сарьады. Бұ л бағ ыт ХХ ғ ас 2 жартыснда дү ниеге келді.Оғ ан кө птеген жаң а ғ ылымдардың жаң а техникалардық технологиялық ә дістерін компьютердің т, б. Дү ниеге келуі себеп болды. Екіншісі антисцентризм деп аталды.Ол ғ ылымғ ы сенбейді.Ғ ылыми техникалық прогресс адамғ а тек қ иындық ә келіп зиян келтіреді, қ оғ амды басқ арудың тотолитарлық жү йесін туғ ызды, ал адамдардың сансын ол қ ыспақ та ұ стайды ойлау жү йесіне шектеу салады деп есептейді. Техника адамдардың барлық іс қ имылын ойын бақ ылайтын автоматтарды есептегіш машиналарды жасанды интелектіні дү ниеге ә келеді. Осылардың бә рі адамды тірі, жанды автоматқ а айландырды. Оның ерекшілік қ асиеттрін сө ндіреді дейді. Бірақ сол ғ ылыми тех прогресс капитализмге дем беріп оны тез дамытқ анын айтпайды. Олардың пікірінше капитализм – мә ң гі ө лмейтін қ оғ ам. Бұ л – мә селенің ә леуметтік жағ ы. Ал мә селе басқ а тұ рғ ыдан келсек бұ л екі бағ ыттың екуі де айтқ андары шындық қ а жанасады. Мә селе қ ай жағ ынан келуде ғ ана.Сө йтіп ирационализм сайын келгенде мистикағ а жоқ қ а сенуг де ғ ылыми ізденістерге де жеткізеді. Сондық тан оғ ан сың аржақ ты қ арап жақ тауғ а не даттауғ а болмайды.

Саясат дегеніміз таптар, ұ лттар жә не мемлекеттер арасындағ ы қ атынастарды, сондай-ақ таптардың ө кімет билігі ү шін жү ргізетін кү ресін қ амтитын қ оғ амдық қ атынастар саласы.Саяси идеологияның ерекшелігі сол, ол кү ресуші таптардың негізгі, тү пкі мү ддесі — экономикалық мү ддесін бейнелей отырып, олардың бір-бірімен қ атынасын, мемлекетгік ө кіметке деген кө зқ арасын, сол қ оғ амның сол даму сатысындағ ы ә леуметтік-саяси қ ү рылысын, басқ а қ оғ амдар мен мемлекетгерге деген кө зқ арасын т.б. кө рсетеді. Ә рбір таптың саяси кө зқ арасы сол таптың мү дцесінің рухани кө рінісі болып табылады. Тапсыз саяси идеология болғ ан емес жә не болмайды да. Кез келген қ анаушы таптың тү пкі мақ саты ө зі ү стемдік жасап отырғ ан кездегі экономикалық базисті сақ тап, нығ айта беру, демек, қ аналушы таптың қ арсылығ ын басып, қ анауды кү шейте тү су. Ү стем таптың саяси санасының мазмү нын анық тайтын, міне, осымақ сат. Мә селен, буржуазияның саяси идеологаясына капиталистік қ оғ амның экономикалық жә не саяси қ атынастарын, буржуазия ө кіметін нығ айту идеясы тә н.Қ оғ амда таптар жойылса, онда саяси идеология мен қ ү қ ық та жойылады. Ол кезде қ ү қ ық пен моральдық нормалардың арасында айырмашылық болмай қ алады да, қ оғ амдағ ы тө ртіптерді орындау моральдық нормалар мен ережелер арқ ылы жү зеге асады. Мә селен, алғ ашқ ы қ ауымдық коғ амда дә л солай болды.

Саяси идеология мен қ ү қ ық қ оғ амдык, сананың барлық формаларына кү шті ә сер етеді. Саяси идеология таптардьщ тү пкі мақ сатынын тікелей керінісі, экономиканың тү йдектелген кө рінісі болғ андық тан, ол қ оғ амдық сананың барлык формаларын біріктіріп, олардың коғ ам дамуындағ ы роліне бағ ыт береді.

(1844-1900) Шопенгауэердің жігер туралы ілімін ары қ арай дамытып ө зінің Билікке ұ мтылғ ан жігер деген концепциясын қ ұ рды. Негізгі ең бектері: Музыка рухынан трагедияның туындау, Билікке ұ мтылғ ан жігер, Зара туштра осылай деген т.б. Оның пікірінше ө ркениет пен мә дениетте қ ұ лдырау процессі басталды. Бұ ғ ан кінә лі тек буржуазиялық қ оғ ам ғ ана емес жалпы қ оғ амтану. Ілімінің қ оғ амда болып жатқ ан қ ұ б дұ рыс тү сіне алмауы басты себеп тердің бірі. Осы тұ рғ ыда ол ө з концепциясының негізі етіп Дарвиннің Ө мір дегеніміз кү рес заң ын алды. Осы идеяны ары дамытып отырып осы деген тұ жырым жасады. Осы ө мірдің қ иыншылық тарына соқ пақ тарына қ арсы тұ ра алатындай АСА КҮ ШТІ АДАМ идеясын қ алыптастыру керектігін дә лелдеуге тырысты. Тек осындай адамдар ғ ана ө мір сү руге немесе билікке қ мтылуғ а қ ұ қ ылы, сондық тан олар ө здерінің жігерін тежейтін қ оғ амда қ алыптасқ ан моральдық ө лшемдерін мойындамай жақ сылық тан да жамандық тан да аулық жү реді. Оарды тобырдан ерекшелейтін қ асиеттері – алғ ырлық, жан жақ ты дамық ан ә демілік, ө мірлік кү ш пен жоғ ары дә режелі жігерлік. Билікке жету, ө з мақ саты мү дделерін жү зеге асыру ү шін, олар қ оғ амдағ ы кездесетін адамшылдық қ а, қ иыншылық қ а, ө зіне бағ ытталғ ан қ астандық қ а қ арсы ө ажымас кү рес жү ргізулері керек. Оның ойынша абсолютті болмыс жоқ. Болмыс дегеніміз – бұ рын болғ ан сансыз қ айталанғ ан қ ұ былыстарың мә нгілік айналымда болып қ алыптасуы. Осы тұ рғ ыдан ол Гегельдің абсолюттік идеясын аза ақ ыл ойын сынң а алып, адамның иррацональдық қ асиеттеріне зор кө ң іл бө леді. Олар инстинг пен жігер. Осы қ асиеттердің ең маң ыздысы – жігер. Себебі ол ә рі ә мбебап жалпылық аболют, ә рі барлық денелердің тү пнегізі. Демек материалдық денелердің ө мір сү руі осы тү пнегіз бен абсолют жігердің арқ асы. Идеялары кеиінгі кездрі саяси оилар мен практикағ а ү лкен ә сер етті. Мысалы Гитлер Ницшенің ілімін езінің іс ә рекеттерінің теориялық негізі деп есептеді.

41.Абайдың “Қ ара сө здері” ең бегінің мә ні.

Қ азақ ағ артушылығ ында, қ азақ халқ ының бү кіл ұ лағ атты мә дениеті тарихында ү лкен орын алғ ан ұ лы ақ ын, ойшыл-демократ, сазгер Абай Қ ұ нанбайұ лы (1845-1904) болды. Абай Қ ұ нанбаев ө зінің аса дарындылығ ы, ой-ө рісінің терең дігі, халқ ына деген қ амқ орлығ ымен ә лемге танымал болды. Абайдың дү ниеге кө з қ арасы ойы мен қ ыры мол, кү рделі. Оны біржақ ты бағ алау, бір бояумен кө рсету мү мкін емес. Дү ние туралы пікіріне келетін болсақ, диезмге жақ ын дедік. 1- ден, сыртқ ы дү ниенің санадан тыс ө мір сү ретіндігің қ уаттайды. Мысалы, 43- қ ара сө зің де адам «..кө збен кө ріп, қ ұ лақ пен естіп, қ олмен ұ стап, тілмен татып, мұ рынмен иіскеп, тыстағ ы дү ниеден хабар алады», - дейді. Сонымен бірге кө птеген ө лендерің де, 38-і сө зің де жан-жануарларды, адамды, тіпті машина, фабрикаларды алла жаратты деген екен. Ө лендері мен қ ара сө здерің е зер салып қ арасақ, кө птеген философиялық мә селелерді қ арастырып, ө зің дік ой-пікір, тұ жырым жасағ анын байқ аймыз. Ендеше, философияның негізгі мә селесі Абай шығ армалрында кенінен талқ ыланды деуге болады.

Философия мен діннің жақ ындығ ы сол, ол екеуі дү ниеге қ арастың қ оғ амдық – тарихи формалары ретінде дү ниені тү сіндірудің жә не адамдардың санасы мен мің ез қ ұ лқ ына ық пал жасаудың ұ қ сас міндеттерін шешеді. Алайда олардың бір-бірінен айырмашылық тары да орасан зор. Мындағ ан жылдар бойы терең діни сенімдегі адамдардың ішінде философиялық пайымдауы бар адамдардың сны болмашы ғ ана болды. Философиялық пайымдауғ а ақ ыл-ой бостандығ ы тә н. Діни кө зқ арас ү стем болғ ан ол жылдарда ө здігінше еркін пайымдау жасауғ а тек тиісті білімі бар, ақ ыл-ойы жетік, рухани жағ ынан табанды адамдар ғ ана қ аблетті болды. Ал адамдардын басым кө пшілігінің дү ниегекө зқ арасы дің мен мешіт, шіркеу тағ айындағ ан тү сініктерден, адамгершілік мің ез-қ ұ лық талаптарынан тыс шығ а алмады. Діни соқ ыр сенімге негізделген, жақ сылық пен жамандық қ ұ дайдан ғ ана кү тетін ол дү ние туралы кө зқ араспен салыстырғ анда, философия бірінші орынғ а бұ л дү ниені жіне ондағ ы адамның орнын білім мен ақ ыл-ой тұ рғ ысынан тү сіндіретін теориялық кө зқ арасты ұ сынды. Сө йтіп, нақ ты бақ ылауғ а, логикалық талдау мен жалпылауғ а, дә лелдеу арқ ылы тұ жырымдауғ а негізделген философиялық ой-пікірлер қ ияли мифологиялық бейнелер мен шындық ты бұ рмалаушы діни жалғ ан сенімдерді біртіндеп ығ ыстыра берді.

Абай ілімін одан ә рі жалғ астырғ ан қ азақ тың рухани мә дениеті мен менталитетінде ө шпес із қ алдырғ ан алып тұ лғ анын бірі – Шә кірім Қ ұ дайбердіұ лы (1858-1931). Оның шығ армашылығ ының негізгі тақ ырыбы мораль философиясы мен мә дениет ілімін қ амтиды. Шә кә рім Абайдың немере ің ісі жә не ұ лы ақ ынның мұ расына сү йенген. Ол арнайы оқ у орнында оқ ымаса да араб, парсы, орыс, шағ атай тілдерін ө з бетімен ү йреніп, сол тілдердегі шығ армалардаң дала ойшылы тұ рғ ысынан ой қ орытқ ан. Абай сияқ ты Шә кә рім де қ азақ елің қ алай ө ркениетті, мә дениетті елдер қ атар қ атарына қ осамын деп талпынады. Оның ойынша, бұ л азаматтық ө теуің басты шарты – туғ ан елдің барлық тарихи, мә дени қ ұ ндылық тарын жоғ алтпай, оларды заман талабына сә йкес қ олдану. Шә кә рімнің рухани ізднісіне ежелгі сақ -тү рік заманнынан қ алыптасқ ан ғ арыштық дү ниетаным ерекше орын алады. Тә ң ір, Нұ р, Кү н, Табиғ ат – ол ү шін қ асиетті, киелі ұ ғ ымдар.

44.Марксизмнің тарихты матералистік тұ рғ ыдан тү сіндіру принциптері.

Маркс пен Энгельс диалектиканы қ оғ амдық ө мірді талдауғ а, зерттеуге қ олданып, сонымен қ атар матералистік дү ниетанымның дә йектілікпен дамытылғ ан біртұ тас жү йесін дү ниеге келтірді. Тарихты матералистік тұ рғ ыдан тү сіндіру – қ оғ амдық ө мірдегі материалдық, рухани қ ұ былыстарды, олардың жалпы даму заң дылық тарын зерттеудің тә сілі, философиялық негізі болып табылады. Маркске дейінгі материалистер ө здерінің теориялық жә не таптық тар ө рістілігінің арқ асында материализмді қ оғ амдық ө мірге қ олдана алмады. Ал, Маркс пен Энгельс болса материяны белгілі бір тү ріне телімеді. Материализмді қ оғ амдық ө мірге дә йектілікпен қ олдана отырып, қ оғ амдық болмыстың негізінде матриалдық ө ндірістің жатқ андығ ын тұ жырымдағ ан еді. Ал оның бейнесі – қ оғ амдық сана болып табылады. Сө йтіп, қ оғ ам туралы ғ ылыми-философиялық негізгі мә селесін шешу материализмнің ұ ғ ымдарын дайын кү йенде қ оғ амдық дамуғ а атү сті тели слу болмай шық ты. Қ орыта айтқ анда, тарихты материалистік тұ рғ ыдан тү сіну дгеніміз диалектикалық тә сілді қ оғ амдық ө мірді зерттеу ісіне қ олданғ андық тың нә тижесінде пайда болатын терең ә рі жан-жақ ты ілім. Ол барлық қ оғ амдық қ атынастарды шешуші маң ызы бар қ атынастар ретінде қ арастырады.