Абат ќысымын газ айдау арќылы ±стау.

Ќ±рамында кµп сазды материалдары бар µнімді колекторларда, оны т±щы сумен сулаѓанда олар ісінетіндіктен, б±ндай ќабатта ќабаќ ќысымын су айдау арќылы ±стау тиімсіз. Айдау ±њѓыларыныњ ж±ту ќасиеттері тµмен, судыњ арнайыµњдеуін талап етеді. Біраќ осы жаѓдайларда ќ±рѓаќ кµмірсутек газын айдауда жыныс коллекторларына олар аса байланыс кµрсетпейді жєне ол біршама тиімді болуы м‰мкін, себебі процесте техникалыќ келісімді шарттар болады, мысалы ќысым жєне кеуектілік (приемистость).

Энергетикалыќ т±рѓыдан ќараѓанда ќабат ќысымын газ айдау арќылы су айдаумен салыстырѓанда энергияны кµп талап етеді. Б±л дегеніміз м±най кµлем бірлігін газ айдау арќылы ыѓыстырѓанда энергия кµп ж±мсалады. Ол екі негізгі себеппен т‰сіндіріледі:

1. Суды айдаѓанда т‰п ќысымы арќылы пайда болады, ол айдау ±њѓысыныњ саѓасынан беріледі, сонымен бірге ±њѓыдаѓы су баѓанасыныњ гидростатикалыќ ќысымыныњ ‰лкендігінен де болады. Газ айдаѓанда, оныњ тыѓыздыѓы судікінен айтарлыќтай аз, газды баѓананыњ гидростатикалыќ ќысымы судікіне ќараѓанда 7-15 есе аз. Сондыќтан ќажетті т‰пкі ќысымды алу ‰шін саѓадаѓы ќысымды ‰лкейту керек болады, соныњ салдарынан ќабатќа газ айдаудаѓы энергия шыѓымы жоѓары болады.

2. Газды айдаѓанда оныњ сыѓылмалы ќасиетті болѓандыќтан, ќажетті газ кµлемін саѓа ќысымына дейін сыѓу керек болады, олда кµп энергия кµлемін ж±мсайды. Ал су айдаѓанда оныњ сыѓылу ќасиеті болмаѓандыќтан, сыѓылу энергиясы нольге тењ.

Сонымен бірге, кей айдалып жатќан кµмірсутек газы ќабат м±найында ериді, соныњ нєтижесінде айдау газыныњ кµлемі ‰лкейе береді.

Сондыќтан ќабат ќысымын газ айдау арќылы ±стау кењ ќолданыс таппады жєне ол негізінен ж±ќарѓан м±най кен орындарында, яѓни ќабат ќысымы аз немесе терењ емес кен орындарда ќолданылады.

Егер берілген кен орында немесе жаќын жерде ќуатты кµзі бар табиѓи газ бар болса, оныњ ќажетті ќысымы жоѓары болса, онда оны ќабат ќысымын ±стау ‰шін тиімді ќолдануѓа болады. Б±л кµптеген капиталды шыѓымдарды ќысќартад, яѓни компрессорлы станцияларды салу, газды айдау ‰шін энергетикалыќ шыѓымдар ќысќарады. Ж±мыс агенті ретінде ќ±рѓаќ кµмірсутек газдан басќа, ауа сонымен бірге кµмірќышќыл газы СО₂ егер олардыњ кµзі болса ќолданылуы м‰мкін.

Кµмір сутек жєне кµмірќышќыл газын ќолдануда олардыњ м±найда жоѓары ерігіштігі, онда м±най т±тќырлыѓын тµмендетеді. М±най газбен ќабатта байланысќанда оныњ ыѓыстыру коэффициенті жоѓарлайды. Одан басќа таза кµмірсутек газын айдау, сонымен бірге кµмірќышќыл айдау ауа айдаѓанѓа ќараѓанда айтарлыќтай ќауісіз. Себебі ауа айдаѓанда кµмірсутек ќоспаларында жарылу ќауіптері туады.

Айдау ±њѓыларында газ єдетте СКҚ -ы арќылы айдалады, ол тізбектіњ жоѓарѓы фильтр дењгейіне дейін т‰сіріледі. СКҚ мен шегендеу тізбегі арасындаѓы саќиналы кењістік СКҚ бµлігініњ тµменгі жаѓында пакермен жабдыќталады. Б±л тізбекті изоляциялау ‰шін жасалады, себебі ол айдаѓан кездегі ќысымды єр уаќыт ±стап ±њѓыѓа µтіп кетулер оныњ шыѓымын ‰лкейтіп жєне процеске энергетикалыќ шыѓындар єкеледі. Сондыќтан оларды уаќытымен аныќтау жєне алдын-алу ќажет. µндіру ±њѓысына газ айдау ±њѓысыныњ еніп кетуі с±йыќты ыѓыстырып шыѓыарылѓан µткізгіштігі жоѓары ќыбытшалар арќылы болады. Оныњ пайда болуын µндіру ±њѓсындаѓы газ факторы кµлемін жєне µнімніњ химиялыќ ќ±рамын баќылау арќылы біліп отырады. Кµбіне б±ндай еніп кетулер ауа айдаѓанда тез аныќталады, себебі алынѓан газ ќ±рамында тез арада азоттыњ кобеюі.

Газ айдау ±њѓыларыныњ еніп кетуімен к‰рес, ол ±њѓы µнімін азайтады. Еніп кету салдарынан т‰п ќысым артып ±њѓыѓа газдыњ келуі азаяды немесе кей жаѓдайларда толыѓымен келуі тоќтайды. Кей кезде ±њѓыны толыѓымен жабу керек болады. Басќа жаѓдайларда еніп кету к‰рес айдау ±њѓылары жаѓынан ж‰ріп жатады, олар: газбен бірге су айдау, м±най немесе басќа т±тќырлы с±йыќ айдау, соныњ салдарынан газ фильтрациясын ќабатшалардан µтіп кетуін ќиындатады.

Негізгі: 1.[71-76], 3[204-207]

Баќылау с±раќтары:

1. Газ айдауды ќолдану жаѓдайы?

2. ЌЌ¦-ѓы газ айдаудыњ басты энергиялыќ шыѓын себептері.

3. Қ андай газдарды пайдалану аса тиімді?