Лекция 14

Балаларда кең істікті бағ дарлау тү сініктерін қ алыптастыру

Мақ саты: Балаларда кең істікті бағ дарлау тү сініктерін қ алыптастыру туралы ұ ғ ымдарын жетілдіру. Негізгі кең істік атаулары туралы ұ ғ ымдарын қ алыптастыру.

Лекцияғ а керекті қ ұ ралдар: оқ улық тар, оқ у-ә дістемелік қ ұ ралдар.

Студенттерді ойландыратын сұ рақ тар:

Кең істікті бағ дарлауғ а дағ дыландыру не ү шін қ ажет? Қ андай негізгі кең істік атаулары бар? Кең істікті бағ дарлауғ а ү йретудің басты ерекшеліктері қ андай?

Лекцияның жоспары:

1. Балаларда кең істікті бағ дарлау тү сініктерін қ алыптастыру ерекшеліктері.

2. Кең істікті бағ дарлау тү сінігінің мазмұ ны мен міндеттері.

3. Оқ улық бойынша кең істікті бағ дарлау тақ ырыбының басты мазмұ ны.

Лекцияның барысы:

Адамның кең істікті бағ дарлау проблемасы кең ә рі кө п қ ырлы. Оғ ан шама мен форма туралы тү сініктермен қ атар кең істік айыруда кең істікті қ абылдауда да алуан тү рлі кең істік қ атынастарын тү сінуде енеді. Нә рсенің кең істігі басқ а нә рселер арасындағ ы қ алпын анық тау терең дікті қ абылдау тағ ы басқ а енеді.

Кең істік тү сініктерді жә не кең істік бағ дарлау тә сілдерін қ алыптастыруда алуан тү рлі анализаторлар қ атысады. Есіту, иіс сезу, кө ріп білуі сипап сезу жә не кинестетикалық т.б.

Алайда кішкене балаларда кинестетикалық жә не кө ру анализаторларының атқ аратын ролі ерекше. Кең істікті бағ дарлау тікелей кең істік қ абылдау негізінде жә не де кең істік категорияларын (орны, қ алпы, қ ашық тығ ы, нә рселер арасындағ ы кең істік) сө здермен ө рнектеп айту арқ ылы жү зеге асады. Кең істікті бағ дарлау ұ ғ ымына қ ашық тық тарды, ө лшемдерді, форманы нә рселердің ө зара орналасуын жә не олардың бағ дарланушы денеге қ арағ андағ ы орнын бағ алау енеді.

Кең істікті бағ дарлау тар мағ ынада жер бетінде бағ дарлау деп тү сінеміз, яғ ни бірінші тұ рғ ан нү ктемен анық тау

2) кең істікте бағ дарлаушы адамғ а қ арағ андағ ы айнала қ оршағ ан объектілердің локализациясы оғ ан мысал: оң жақ та терезе, ал есік менің сол жағ ында;

3) Кең істіктегі нә рселердің бір-біріне қ арағ андағ ы орнын анық тау. Яғ ни олардың арасындағ ы кең істік қ атынастарды мысалы, қ уыршақ тың оң жағ ында қ онжық отыр, ал сол жағ ында доп тұ р. Қ озғ алыс кезінде кең істікті бағ дарлай білу қ ажет. Тек осы жағ дайда ғ ана жер бетіндегі бір нү ктемен екінші нү ктеге орын ауыстыру мү мкін. Бұ л жердегі басты мә селе ү шеу: 1) мақ сат қ ою, 2) маршрутын белгілеу, 3) қ озғ алыс ү стінде бағ ытты сақ тап отыру жә не мақ сатқ а жету. Зерттеуге қ арағ анда кең істікті қ абылдау 4-5 аптада-ақ білінеді. Нә ресте 1-1, 5 метр жердегі нә рсеге кө з тоқ татып қ арайды. Қ озғ алып бара жатқ ан нә рседен кө з айырмай қ арайтын кез 2-4 айда байқ алады. Алғ аш кезде кө зін кенет аударып қ араса кейін кең істікті қ озғ алып бара жатқ ан нә рседен кө зін айырмай қ арайды. Кең істік туралы ұ ғ ым осылай бірте-бірте қ алыптаса бастайды.

Бес жасқ а қ арағ анда кең істікті бағ дарлау жө нінен жасқ а қ арағ анда кең істікті бағ дарлау жө нінен ө ткізілетін сабақ тар «Ненің қ айда тұ рғ анын тап» типтес ойын іспеттес болуы тиіс. Мә селен, ү стем жанына шақ ырылғ ан бала ө зінің алдында, артында, оң жағ ында, жоғ ары жағ ында, тө менгі жағ ында не тұ рғ анын анық тауы тиіс. Басқ алары оның жауаптарының дұ рыстығ ын тексереді.

Сонан соң баланың кө зін жұ мғ ызып, оның тұ рғ ан қ алпын ө згертеді. Кө зін ашып, ол енді ө зінің ә р тұ сында не тұ рғ анын атап шығ ады.