Лекция 2

Қ арапайым математикалық ұ ғ ымдарды қ алыптастыру ә дістемесі жә не басқ а ғ ылым салалары

Мақ саты: Студенттерге мектепке дейінгі педагогика жү йесінің негізгі салаларының бірі болып табылатын ә дістеме ретіндегі маң ызын тү сіндіру. ә дістеменің тә рбие теориясымен байланысы туралы ұ ғ ым беру.

Лекцияғ а керекті қ ұ ралдар: Қ арапайым математикалық тү сінікетерді қ алыптастыру пә нінің басқ а ғ ылымдармен байланысын кө рсеткен схема.

Студенттерді ойландыратын сұ рақ тар:

Қ арапайым математикалық тү сінікетерді қ алыптастыру ә дістемесінің негізгі мә селесі қ андай? Қ андай ғ ылымдамен байланысты?

Лекцияның жоспары:

1. Қ арапайым математикалық тү сінікетерді қ алыптастыру пә ні туралы жалпы тү сінік.

2. Негізгі ғ ылым салаларымен байланысы.

3. Салалас ғ ылымдармен байланысы.

4. Психология ғ ылымымен байланысының маң ызы.

Лекцияның барысы:

Қ арапайым математикалық тү сінікетерді қ алыптастыру мә селелерін психологиялық -педагогикалық тұ рғ ыдан талдау 30-50 жылдары кең ес дә уірі психоллогиясы жә не педагогика негізінде жү ргізілді.

Сан есептеу дағ дыларының қ алыптасу заң ылық тары зерттелді. Балалрды ерте кезден бастап санауғ а ү йрету т.б. талданды. Бұ л кезед ә сіресе, К.Х.Лебединцевтің «Ерте сә билік шақ та баланың сан ұ ғ ымын қ алыптастыру» (Киев, 1923) ең бегі маң ызды болды.

Баладағ ы заттың жиыны, жиыннан санғ а ө ту заң дылық тарын психолог И.А.Френкель, ә діскер-математик Л.А.Яблоков зерттеді.

М.А.Менчинская арифметикағ а ү йрету психологиясын жан-жақ ты қ арастырды. Ол зерттеулер «Арифметиканы ү йрету психологиясы туралы очерктер» (М., 1947, 1960), «Арифметиканы ү йрету психологиясы» (М., 1955) атты ең бектерінде жарияланды.

30-50 жылдардағ ы зертеулер мен қ арапайым маетматикалық ұ ғ ымдарды қ алыптастыру одан кейінгі математиканы дамытуғ а алғ ышарт бола алды.

З.С.Пигулевская, Я.Ф.Чекморевтың т.б. ең бектерінде алдың ғ ы қ атарлы педагогтың тә жірибе, эксперимент жұ мыстарының нә тижесі баяндалды.

Бү гінгі психологиялық зерттеулер баланың психологиялық ерекшеліктері мен заң дылық тары қ арапайым математикалық ұ ғ ымдарды қ абылдауғ а жә не шешуге мол мү мкіншіліктері барлығ ын анық талды.

Сонымен қ атар, оқ ыту процесін ү немді қ ұ ру балалардың анатомиялық -физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, жү ргізуге тығ ыз байланысты.

Қ арапайым математикалық тү сініктерді қ алыптастыру ә дістемесі кө птеген ғ ылым салаларымен тығ ыз байланысты, себебі, балаларды оқ ыту, тә рбиелеу процесі қ атар жү ретіндіктен мектепке дейінгі педагогикада оларды жү зеге асырудың ә діс-тә сілдері, қ ұ ралдары, ұ йымдастыру т.б. дидактикалық міндеттерді шешу жолдары қ арастырылады. Қ арапайым математикалық тү сініктерді қ алыптастыру проблемасын зерттеу ө з кезегінде педагогика теоирясы жаң а нақ ты материалдармен толық тырады.

Бұ л ә дістеме мектепке дейінгі педагогикамен балалардың тә рбиесі туралы ғ ылыммен барынша тығ ыз байланысты. Қ арапайым математикалық тү сініктерді қ алыптастыру ә дістемесі оқ ытудың міндетін мектепке дейінгі педагогика жә не дидактика міндетіне жә не жас ұ рпақ тың ой тә рбиесіне сү йенеді: ұ станымдар, жолдар, мазмұ н, қ ұ ралдар, ә дістер, ұ йымдастыру тү рлері жә не т.б. Бұ л байланыс ө зінің сипаты жө нінен ө зара байланысты: ө з кезегінде балаларды қ арапайым математикалық тү сініктерді қ алыптастыру мә селелерін зерттеу жә не жасау жаң а нақ ты материалдармен байыту арқ ылы педагогикалық теоиряны жетілдірді.

Балаларды мектепке математиканы мең геруге даярлау мектеп жасына дейінгі балаларды жә не кіші жастағ ы балларды оқ ытудың теориялық негізі болып табылатын математикағ а алғ ан ү йретудің ә дістемесімен жә не математиканың ө зінің болмыстарының байланысы болмайынша оның жү зеге асырылуы табысты болмайды.

Мектепте математиканы оқ ытудың мазмұ ны мен ә дістерін жетілдіру балаларды мектепке даярлауғ а тікелей мектептегі оқ уғ а барар алдындағ ы кезең де жаң а кө зқ арастың болуын кө здейді. Қ азіргі кездің ө зінде мектеп жасына дейінгі балаларда математикалық ұ ғ ымдарды дамыту бағ дарламасына елеулі ө згерістер енгізілді. (ауызша есеп кө лемін кө бейту, заттар топтарының есебі, жекелеген кө лемдерді ө лшеуге ү йрету, геометриялық білімдерді кең ейту, т.б.); оқ ытудың барынша тиімді ә дістері мен қ ұ ралдары табылды (ү лгілерін жасау, проблемалық міндететр мен жағ дайлар, дамытушылық ойындар жә не т.б.). Бастауыш мектепте математикағ а ү йрету ә дістемесімен байланыс мектеп жасына дейінгі балаларды қ арапайым математикалық ұ ғ ымдарды қ алыптастыру ә дістемесін одан ә рі жетілдірудің негізгі жолдарын дұ рыс айқ ындауғ а мү мкіндік береді.

Оқ ыту танымдық қ ызметті, баланың жеке басының дамуы заң дылық тарының есебін алумен қ ұ рылуы тиіс. Ө йткені ол психологиялық ғ ылымдардың зерттеу пә ні болып табылады. Тү йсіну, тү сіну, ойлау, сө йлеу жұ мыс істеп қ ана қ оймай, сонымен қ атар оқ ыту ү рдісі кезінде қ арқ ынды дамиды.

Баланың кө п затты, санды, кең істікті, уақ ытты тү йсінуінің психологиялық ерекшеліктері ен заң дылық тары қ арапайым математикалық тү сініктерді қ алыптастыру ә дістемесін жасауда оның негізі болады.

Психология балалардың білімдер мен дағ дыларды игеруде ө згеріп отыратын жас ерекшелік мү мкіндігін айқ ындайды. Қ азіргі психологиялық зерттеулер математикалық ұ ғ ымдарды мең геруде мектеп жасына дейінгілердің қ абілеті зор жә не ә лі де ақ ырына дейін ашылып болмағ анымен, толық зерттелмегенін кө рсетеді.

Оқ ыту ү рдісінің ұ тымды қ ұ рылымы кішкене балалардың аннатомиялық -физиологиялық ерекшеліктері негізінде қ олайла жағ дайлар жасаумен байланысты. Мектеп жасына дейінгі балаларда физиолоигялық ү рдістердің ө ту заң дылығ ы балабақ шадағ ы ә р жастағ ы топ ү шін қ арапайым математикалық тү сініктерді қ алыптасытру жө ніндегі сабақ тардың орын мен ұ зақ тығ ын айқ ындау ү шін негіз болады, олардың қ ұ рылымның ө зін, оқ ытудың тү рлі ә дістері мен қ ұ ралдарын ұ штастыруғ а себепкер болады (дене шынық тыру минуттарын қ осу, оқ у-танымдық міндеттерді шақ тау жә не т.б.)Қ арапайым математикалық ұ ғ ымдарды қ алыптастыру ә дістемесі салыстырмалы тү рде алғ анда ә лі жас ғ ылыми педагогикалық пә н, бірақ оның бастау бұ лағ ы терең. Тарихи шолу математикағ а алғ аш ү йрету тұ жырымдамасы ө мірдің сұ раныстарына жә не математикалық ғ ылымның ө зінің дамуына байланысты біртіндеп ө згеріп отырғ анын кө рсетеді, бай мұ раны сын кө збен бағ алауғ а, кө птеген қ ателіктерден аулақ болуғ а, ө ткеннің оң ды тә жірибесін, сондай-ақ жаа зерттеулердің нә тижелерін ескеруге мү мкіндік береді.