Осымшасы

ТҰ НШЫҒ У

«Сіз бір нә рсемен қ ақ алдың ыз ба?» - деп сұ райсыз.

Біреуден кө мек сұ раң ыз!

Тұ ншығ удың жағ дайын айқ ындаң ыз.

1. Адам жө телмесе, сө йлеу немесе тыныс алу қ абілеті сақ талса, ешқ андай шараларга

кіріспең із! Арқ асынан қ ақ паң ыз. Кү йзелген адам есінен танбаса, саусақ арқ ылы тамағ ын сү ң гілемең із.

Адамның арқ а жағ ынан тұ рып белін айнала ұ стаң ыз. Кү йзелген адамның арқ а жағ ынан тұ рып, оның белінде қ олдарың ызды қ осып ұ стаң ыз. Улкен саусағ ың ыз ішке қ арсы, кіндігінен

2. біраз жоғ ары, бірақ тө с сү йегінің тө менгі жағ ынан тө мендеу
болғ андай қ олың ызды жұ дырық тап тү йің із. Жұ дырығ ың ызды екінші қ олың ызбен
ұ стап жұ мың ыз.

Кү йзелген адамның ішінен жұ дырығ ың ызды жұ мып жоғ ары қ арай жү ргізің із.

3. Ө тімділігі бұ рынғ ы қ алпына келгенше немесе кү йзелген адам есінен танығ анша
ішінен жұ дырығ ың ызбен жоғ ары қ арай жү ргізе берің із.

Кү йзелген адам есінен таныса, оны шалқ асынан жатқ ызып, тыныс алу жолдарын

тексерің із.

Кү йзелген адам есінен таныса ғ ана, тіл мен тө менгі жақ ты ү лкен саусақ жә не қ алғ ан

4. саусақ тарының арасына қ ысып, ауызын ашың ыз да, тілін тартың қ ырап алың ыз. Бө где затты тамағ ынан алу ү шін сұ қ саусақ ты тілдің тү біне қ арай абайлап терең жылжытың ыз. «Жедел жә рдем» шақ ыртылғ анына кө зің із жетсін.

Екі рет толық баяу дем шығ ару жасаң ыз. Басын байқ ап артқ а қ арай қ айырың ыз, иегін кө терің із. Мұ рнын қ ысың ыз. Ө зің іздің ауызың ызды кү йзелген адамның ауызына басың ыз, екі рет баяу толық дем шығ арың ыз (ә р бірі 1 — 1, 5 секунд),

5. кеудесі тыныс алудың арасында кө теріліп тө мен тү сіп тұ рсын. НАЗАР АУДАРЫҢ ЫЗ!
Кеуде экскурсиясы байқ алмаса, онда тыныс алу жолдары ә лі бітеліп тұ р деуге болады.

Ішіне жоғ ары қ арай бағ ытталғ ан 6-10 рет басып, тү рткі жасаң ыз. Кү йзелген адамның алдына екі аяғ ың ызды екі жағ ына қ ойып тізең ізге тұ рың ыз, алақ анның сыртқ ы жағ ын кіндігінен жоғ ары орналастырып, кеуде сү йегінің тө менгі жағ ының

6. шығ ып тұ рғ ан жеріне қ ойып, екінші қ олың ызды біріншінің сыртына бас жақ қ а
бағ ыттап орналастырың ыз. 6-10 рет ішін шұ ғ ыл басып жіберің із. 4-ші пунктегі
жазылғ андай, бө где затты тамағ ынан алу ү шін ауызын ашып, сұ қ саусақ ты терең,
тілдің тү біне қ арай жылжытың ыз.

Ауа кіруге мү мкіндік берің із. Жоғ арыда айтылғ андай, екі баяу толық дем шығ ару жасаң ыз. Тыныс алу жолдары бітелген жағ дайда, ішіне 6-10 рет басуды қ айталап

. жіберің із, саусақ аркылы тамағ ын тазартып, жасанды тыныс алдырту істең із.
Тыныс алу жолдары ә лі ашылмай тұ рса, кү йзелген адамның тамыр соғ уы бар
екенін тексерің із.

8 Тамыр соғ уын мойнындағ ы артерияда тексерің із. Мойнына бү йрден, жоғ ары 2-3 саусағ ың ызды басың ыз. 10 секундтің ішінде тамыр соғ уын тексерің із. Кү йзелген адамның тамыр соғ уы бар болса, ал тыныс алуы болмаса, жасанды тыныс алдыруын жалғ астыра берің із (екі баяу, толық дем шығ аруын жасаң ыз, содан кейін ә р 5 секунд сайын бір дем шығ ару, «ауыздан ауызғ а» тыныс алуы ә дісі бойынша)
ауызғ а» тыныс алуы ә дісі бойынша). Тамыр соғ ысы болмаса, Ө ЖЖ жә не жү рекке
жанама массаж жү ргізің із..

ТҰ НШЫҒ У

СУҒ А БАТҚ АН АДАМҒ А КӨ МЕК

Кө мек сұ раң ыз!

1. Кү йзелген адамды судан қ ай тә сілмен болса да шығ арып алың ыз. Суғ а батқ ан адам есінде болса, оны судан шығ ару ү шін жіп, таяқ немесе мата кесіндісін пайдалану керек, кү йзелген адам ү рейленіп қ ұ тқ арушыны ө зіне қ арай тартып, суғ а батырып жіберуі мү мкін.

Суғ а батқ ан адам естен танығ ан кү йінде болса абайлаң ыз, оның басы немесе мойны
зақ ымдалса, басын, мойнын еш нә рсеге тигізбей абайлап кө терің із. Адам
тыныс алып, сө йлеп жатса, ешқ андай шараларғ а кіріспең із.

2. Ауа кіруге мү мкіндік берің із.

Науқ асты шалқ асынан жатқ ызың ыз. Басын артқ а қ арай қ айырың ыз, иегін кө терің із.

Ауызы бос екеніне, тілі тыныс алуғ а бө гет жасамайтынына кө зің із жетсін. Егер де тыныс алуы болмаса, сіз кү діктенсең із, тыныс алуын қ алпына келтіруді
бастай берің із («ауыздан ауызғ а»). Мойны жә не арқ асы зақ ымдалды деген кү дік болса, басын қ озғ алтпай ашылып қ алғ ан тө менгі жақ сү йекті кө терің кі тү рді ұ стаң ыз..

3 Екі рет толық баяу дем шығ ару жасаң ыз. Сонан соң ә р 5 секунд сайын бір рет дем шығ ару жасаң ыз.

Мұ рнын қ ысың ыз. Ө зің іздің аузың ызды кү йзелген адамның ауызына басың ыз. Дем шығ арудың арасында кеудесі кө теріліп тө мен тү сіп отыруғ а жағ дай туғ ызып, кү йзелген адамның ауызына екі рет толық баяу дем шығ ару жасаң ыз (ә р бірі 1-1, 5 секунд). Содан кейін ә р 5 секунд сайын бір рет дем шығ аруды жасау жө н. ЕСКЕРТУ! Кеудесіне бақ ылау жургізің із. Егер де кеудесі кө теріліп тө мен тү спесе, басын тағ ы бір рет қ айырып, иегін кө терің із де жасанды тыныс алдыртуды жалғ астырың ыз.

Тыныс алқ ымындагы бө где зат.

4. Кү йзелген адамның алдына екі аяғ ың ызды екі жақ қ а қ ойып, тізең ізге тұ рың ыз, алақ анның сыртқ ы жағ ын кіндігінен жоғ ары, бірақ кеудесінің тө менгі шығ ың қ ы жеріне орналастырың ыз. Екінші қ олың ызды бірінші қ олдың ү стінен, саусақ тарың ызды кү йзелген адамның бас жағ ына қ аратып қ ойың ыз. 6-10 рет ішіне қ атты басың ыз. Сол кезде су немесе қ ұ стырғ ы массалары шық са, кү йзелген адамды қ ырынан жатқ ызып (ө з тізең ізге сү йеп), оның ауызын тазалап жіберің із.

5. Екі баяу толық дем шығ аруды қ айталаң ыз. Сосын ә р 5 секунд сайын бір дем шығ ару жасаң ыз. Басын артына қ арай қ айырып, иегін кө терің із. Мұ рнын қ ысың ыз.

Ө з ауызың ызды кү йзелген адамның ауызына басып, екі рет толық баяу дем шығ ару жасаң ыз. Кеудесінің қ озғ алуына бақ ылау жү ргізің із. Қ ажеттілік болса, 4-ші пункте кө рсетілгендей ә рекеттерді қ айталап жіберің із. Тамыр соғ уын тексерің із.

6. Мойнындағ ы лү піл бойынша тамыр соғ уын тексерің із. Мойынына 2-3 саусағ ың ызды қ ырынан жә не Адам алмасынан жоғ ары басың ыз. 10 секундтің ішінде тамыр соғ уына бақ ылау жү ргізің із. Егер де кү йзелген адамның тамыр соғ уы болып, бірақ ол тыныс ө з бетімен ала алмайтын жағ дайда болса, жасанды тыныс алдыруды жалғ астыра берің із.

«Жедел жә рдем» шақ ыртылғ анына кө зің із жетсін. Тамыр соғ уы болмаса, Ө ЖЖ жә не жү ректің жабық массажын жасаң ыз.

7. Екі рет баяу толық дем шығ ару жасаң ыз. Сонан соң ә р 5 секунд сайын бір рет дем шығ ару жасаң ыз. Бір минуттан кейін тамыр соғ уын қ айтадан тексерің із (12 рет дем шығ ару жасаң ыз). ЕСКЕРТУ! Кү йзелген адам ө зі дем алып жатқ ан кезде, ол шалқ асынан жату керек, жә не де кө мек келгенше оғ ан қ озғ алуғ а болмайды.