Рух дегеніміз не?

Дін айтты:»Мағ ан нан», – дейді,

Адасқ ан дінді пә н дейді.

Мағ ынасын анық біле алмай,

Рух деген сө зді жан дейді,

Осыдан жаман ә уре жоқ.

Рух деген – дінсіз таза ақ ыл,

Мінсіздің ісі шын мақ ұ л.

Айуандағ ы ақ ыл ол емес,

Аз ғ ана сө зім – аз тақ ыл,

Қ ұ раның ды оқ ы нанбасаң. Шә кә рім

– Сапар Тоқ тарбайұ лы, Рух дегенімізді қ алай тү сінесіз?

– Жан тә нде орналасқ ан жә не онымен ү немі байланыста. Жан мен тә нді байланыстыратын – рух. Сонымен, рух жанның сә улесі, қ уаты, оның ажырамас бө лігі, қ асиеті, тә нмен байланыстыратын қ ұ ралы, заттық ә лемнің ық палынан қ орғ анатын қ орабы, қ апшығ ы, сауыты, ішкі киімі тә різді.

Рух тә нмен адамның нә зік денесі арқ ылы байланысады. Нә зік дене – жартылай материалды, рухтың эфирлік, нә зік, ауа тә різді, адам пішіні бар, ө те нә зік, бірақ негізі заттық қ асиеті бар денесі.

– Сапар Тоқ тарбайұ лы, Рух денені не арқ ылы басқ арады?

– Ә сет Ризаұ лы, Рух нә зік дене арқ ылы тә нді басқ арады. Ол ү шін нә зік денені ө зінің сә улесімен рухтандырады. Руханиланғ ан, рухтанғ ан нә зік дене рухтың ық палына кө неді. Ол неғ ұ рлым рухтанса, солғ ұ рлым рухтың ық палына тез бағ ынып, тә нді дұ рыс басқ ара алады. Нә зік болмыс, яғ ни, психикалық негіз, заттық болмыстың ық палына беріліп кетіп, нә псімен кө п былғ анса, ол тә нді солғ ұ рлым нашар басқ арады. Осылай адам ө мірде нә псі ық палымен тү рлі қ ателіктер жіберіп, кү нә лі істерге барады. Рухани дамудың дең гейі осыны білдіреді. Рухани дамығ ан адамның нә зік болмысы рухтанып, ол жанның қ алағ ан ниетін жақ сы орындап, жанның ө з қ ұ марын қ андыруғ а толық мү мкіндік жасай алады.

– Адамның неше болмысы бар?

– Адамның екі – рухани жә не заттық (материалдық) – болмыстары бар. Рухани болмыс жан жә не рухтан қ ұ ралады, ал материалдық болмыс –нә зік денеден яғ ни психикадан жә не тә ннен қ ұ ралады.

Алла тағ ала Адам жанын жер бетіне жіберіп тә нге жан қ ондырғ анда, жанды қ аптап қ апшық қ а салады. Ол қ апшық тың аты – рух. Осы рух ә рбір жеке жанның ерекшеліктерін айқ ындайды, оның қ абілеті, дарыны, алғ ырлығ ы, ілімге қ ұ марлығ ы т. б. қ асиеттері рухпен бірге келеді.

Біз: «рухы кү шті, рухани дү ниесі бай екен, рухты екен», – деп, осының бә рі, рух айшық тап тұ рғ ан жанның ерекшеліктері. Енді осы рухы ә ртү рлі жанның санасы да бү кіл ә лемдік ә ділеттілік қ арымта заң ына сә йкес ә ртү рлі болады. Кей кезде: «оқ ымаса да кө кірегі ашық, жү регі таза, санасы жоғ ары екен, ал кейбіреуді – қ айран қ ор болғ ан диплом, тауық тың миындай ми жоқ, оқ ығ анның ішіндегі наданы», – деп айтып жатамыз.

– Сапар Тоқ тарбайұ лы, Бұ рынғ ы бұ лдыр замандарда оқ ымай-ақ ел басқ арғ ан хандарымыз, би-болыстарымыз, батырларымыз, ақ ын-жырауларымыз, дү лдү л шешендеріміз, ә нші-кү йшілеріміз, оташы-емшілеріміз, батыр-палуандарымыз т.б. аты тарихта қ алғ ан ерекше тұ лғ аларымыздың қ арапайым пендеден жер мен кө ктей ерекшеліктері неде?

– Ә сет ағ а, ол оның рухында, Алла тағ ала ә р пендені жер бетіне жібергенде белгілі бір мақ сат ү шін жібереді. Физикалық ә лем заң дылығ ы бойынша себепсіз ештең е жоқ. Ә р кө зге кө рінбейтін заттың ө зі белгілі бір заң дылық пен қ озғ алады. «Қ ұ дайсыз қ урай басы да сынбайды», – деп қ азақ атам дө п басып айтқ ан. Жанның «қ апшығ ы» рухтың дең гейіне байланысты, адамның санасының жоғ ары, тө мен болуы ә р тү рлі болады.