Пайдалар мен зияндар туралы шоғырландырылған есеп беру

Бас компания мен еншiлес компанияның кipicтepi мен шы­ғ ыстары туралы есеп берудi шоғ ырландырудың ә дiстемесi ­ұ қ сас баптарды жолма-жол жинақ тау (построчным суммиро­вание). Топ iшiнде есеп айырысумен топ iшiндегi операциялар бойынша қ алдық тар, оның iшiнде тауарларды (жұ мыс, қ ызмет) сатудан тү скен табыстар, шығ ыстар жә не дивидендтер шоғ ырландырылғ ан қ аржы есептемесiн берудi жасау барысында толық есептен шығ арылуы тиiс. Тауарлы-материалдық қ орлар мен негiзгi қ ұ рал-жабдық секiлдi активтердiң баланстық қ ұ нынa кipгeн топ iшiндегi операциялар бойынша ө ткiзiлмеген табыс толық тай есептен шығ арылады. Топ iшiндегi операциялар бойынша ө ткiзiлмеген залал да шығ ынның орны толтырылуы мү мкін болмағ ан жағ дайдан басқ а уақ ытта активтердiң баланс­тық қ ұ ндарын есептеу барысында шегерiледi.

Басты ұ йымнық жә не онық еншілес ұ йымдарынық шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептерді дайындау ү шін пайдаланылатын қ аржылық есептілігі мұ ндай іс жү зінде мү мкін болып табылмайтын жағ дайларды қ оспағ анда, сол бір есепті кү нге жасалуғ а тиіс.

Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептер ұ қ сас операциялар мен ұ қ сас жағ дайларда ө зге де оқ иғ алар ү шін бірдей есеп саясатын пайдаланып дайындалуғ а тиіс. Егер топ мү шесі ұ қ сас операциялар мен ұ қ сас жағ дайлардағ ы оқ иғ алар ү шін шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептерде қ абылданғ ан есеп саясатынан ө згеше есеп саясатын пайдаланса, онда онық қ аржылық есептері шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептерді дайындау кезінде тиісті тү рде тү зетіледі.

Бухгалтерлiк балансты шоғ ырландыру бойынша жұ мыc кестесiндегi тү зету жазбасы былайша болады:

1. Топ iшiндегi есеп айырысу бойынша дебиторлық жә не кредиторлық

берешектердi есептен шығ ару қ ажет;

2.Еншiлес компанияның меншiктi капиталындағ ы бас компанияның тиісті қ атыcy

ү лесі мен еншілес компанияның акциясындағ ы бас компания инвестициясының баланстық қ ұ ндарын есептеп шығ аруда;

2) Топ iшiндегi операция бойынша кipicтep мен шығ ыс­тарды (сатылғ ан тауарлардың ө зiндiк қ ұ нын) есептеп шығ а­ру керек.

Ә леуетті дауыс қ ұ қ ық тарының бақ ылаудың дә режесін кө теру қ абілетін бағ алай отырып, ұ йым басшылық тың талап-тілектерін жә не осындай қ ұ қ ық тарды жү зеге асыру мен айырбастау мә селелеріндегі қ аржылық мү мкіндіктерді қ оспағ анда, ә леуетті дауыс қ ұ қ ық тарына ық пал ететін фактілер мен жағ дайларды зерделейді.

Ішкітоптық қ алдық тар мен операциялар, онық ішінде кірістер, шығ ыстар мен дивидендтер толығ ымен алынып тасталуғ а тиіс. Ішкітоптық операциялар салдарынан туындайтын, активтерде танылғ ан қ орлар мен негізгі қ ұ ралдар сияқ ты пайда мен залал толығ ымен алынып тасталады. Топтық ішіндегі залалдар шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілікте тануды талап ететін қ ұ нсыздануды кө рсетуі мү мкін.

Шоғ ырландырылғ ан еншілес ұ йымдағ ы азшылық қ а жататын залал еншілес ұ йымнық капиталындағ ы азшылық тық ү лесінен асып тү суі мү мкін. Мұ ндай асып тү су мен азшылық қ а жататын кез келген келесі залалдар азшылық залалдық орнын толтыру ү шін қ осымша инвестициялар жасауғ а міндетті жә не қ абілетті жағ дайларды қ оспағ анда, кө пшіліктіқ ү лесіне бө лінеді. Егер басты ұ йым бірлескен бақ ылайтын ұ йымнық ү лесі бар бірлескен қ ызметке қ атысушы немесе ассоциацияланғ ан ұ йымдағ ы инвестор жеке қ аржылық есептер дайындаса, онда бұ л жеке қ аржылық есептер мыналарды ашуғ а тиіс:
1) есептер жеке қ аржылық қ ұ жаттар болып табылатын факт жә не егер Қ азақ стан Республикасынық зақ намасы мұ ны талап етпесе, - осы есептер дайындалатын себептер;
2) атауын, тіркелген елін немесе орналасқ ан жерін, меншіктегі теқ бе-теқ қ атысу ү лесін қ оса алғ анда, еншілес, бірлесіп бақ ылайтын жә не ассоциацияланғ ан ұ йымдарғ а едә уір инвестициялардық тізімі жә не егер ол ерекшеленетін болса, қ олда бар дауыс беруге қ ұ қ ығ ы бар акциялардық ү лесі;

3) осы тармақ тық 2) тармақ шасында кө рсетілген инвестициялардық есепке алу ү шін пайдаланылғ ан ә дістердіқ сипаттамасы жә не осы жеке қ аржылық есептер жататын шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептердіқ нұ сқ ауы жатады.

Еншілес ұ йымдары жоқ ұ йымнық, ассоциацияланғ ан ұ йымнық қ аржылық есептері немесе бірлесіп бақ ылайтын ұ йымдағ ы бірлескен қ ызметке қ атысушынық ү лесі жеке қ аржылық есептер болып табылмайды.

Қ аржылық жағ дай туралы есеп беруді шоғ ырландыру бойынша жұ мыc кестесiндегi тү зету жазбасы былайша болады:

2. Топ iшiндегi есеп айырысу бойынша дебиторлық жә не кредиторлық

берешектердi есептен шығ ару қ ажет;

2.Еншiлес компанияның меншiктi капиталындағ ы бас компанияның тиісті қ атыcy

ү лесі мен еншілес компанияның акциясындағ ы бас компания инвестициясының баланстық қ ұ ндарын есептеп шығ аруда;

2) Топ iшiндегi операция бойынша кipicтep мен шығ ыс­тарды (сатылғ ан тауарлардың ө зiндiк қ ұ нын) есептеп шығ а­ру керек.

2-кесте.Кірістер мен шығ ыстар (пайда мен залал) туралы есепберуді шоғ ырландыру

2.-кестеде бухгалтерлiк баланстың ұ қ cac бапта­рын жолма-жол жинақ тау бойынша процедуралар келтiрiлген. Ондағ ы:

БТ - бас компанияның табысы;

ЕТ - еншiлес компанияның табысы;

ЕУТ - топ iшiндегi операция бойынша еншiлес компа­нияның табысы;

БУТ - топ iшiндегi операция бойынша бас компанияның табысы;

БУӨ - топ iшiндегi операция бойынша бас компанияның сатылғ ан ө нiмдерiнiң ө зiндiк қ ұ ны;

ЕУӨ - топ iшiндегi операция бойынша еншiлес ком­панияның сатылғ ан ө нiмдерiнiң ө зiндiк қ ұ ны;

БУҚ - топ iшiндегi операция бойынша сатып алынғ ан бас компанияның тауарлы-материалдық қ орлары;

УӨ Т - топ iшiндегi операция бойынша ө ткiзiлмеген табыс;

ВРПН - топ iшiндегi операция бойынша ө ткiзiлмеген табыстың салық тиiмдiлiгi;

ТД - топ iшiндегi есеп айырысудағ ы дебиторлық берешек;

ЕКИ - еншiлес компанияның меншiктi капиталындағ ы бас компанияның тиiстi қ атысу ү лесiн бiлдiретiн еншiлес компания­ның акцияларындағ ы инвестиция;

Г - гудвилл, жағ ымды icкерлiк бедел;

БК - бас компанияның кредиторлық берешегi (мiндеттемeci);

ЕК - еншiлес компанияның кредиторлық берешегi (мiндеттeмeci);

УК - топ iшiндегi есеп айырысудағ ы кредиторлық берешек;

АУ - еншiлес компанияның меншiктi капиталындағ ы азшылық ү лесi;

БК - бас компанияның меншiктi капиталы;

ЕК - еншiлес компанияның меншiктi капиталы.

Ұ йым жазылу сертификаттарына, акциялар алуғ а арналғ ан опциондарғ а, жай акцияларғ а айырбастауғ а болатын борыштық жә не ү лестік қ ұ ралдарғ а немесе орындау немесе айырбастау жағ дайында осы ұ йымды дауыс қ ұ қ ығ ымен қ амтамасыз етуге немесе басқ а ұ йымның қ аржылық жә не операциялық саясатын айқ ындауғ а (ә леуетті дауыс қ ұ қ ығ ы) қ атысты мә селелерде басқ а тараптың дауыс қ ұ қ ығ ын азайтуғ а қ абілетті сол сияқ ты қ ұ ралдарғ а ие бола алады.

Басқ а ұ йым ие болып отырғ ан ә луетті дауыс қ ұ қ ық тарын қ осқ анда, ағ ымдағ ы сә тте іске асырылатын немесе айырбасталатын ә луетті дауыс қ ұ қ ық тарының болуы жә не оның ә сері ұ йымның басқ а ұ йымның қ аржылық жә не операциялық саясатын басқ ару қ абілетін бағ алау кезінде есепке алынады. Егер, мысалы, ә леуетті дауыс қ ұ қ ық тары болашақ та белгілі бір кү н немесе болашақ оқ иғ а басталғ анғ а дейін іске асырыла немесе айырбастала алмайтын болса, онда олар іске асырылатын немесе айырбасталатын болып табылмайды.

Ә леуетті дауыс қ ұ қ ық тарының бақ ылаудың дә режесін кө теру қ абілетін бағ алай отырып, ұ йым басшылық тың талап-тілектерін жә не осындай қ ұ қ ық тарды жү зеге асыру мен айырбастау мә селелеріндегі қ аржылық мү мкіндіктерді қ оспағ анда, ә леуетті дауыс қ ұ қ ық тарына ық пал ететін фактілер мен жағ дайларды зерделейді.