Иерархия құрамында рұқсат алу.

Рұ қ сат ө здігінен пайда бола бермейтінін ұ мытпау керек. Олар иерархия қ апшық тарының қ ұ рамында қ олданылады. Басқ аша айтқ анда, объект қ ай қ апшық та орналасса, сол қ апшық рұ қ саты объектің қ олжетімділік комбинациясына негізделінеді. Егер сіз ә лі тү сінбеген болсаң ыз, онда рұ қ сатты объектің ө зіне емес, ал объектің қ ұ рамына тапсырма ретінде қ абылдаң ыз.Жадың ыздан «қ ұ рамы» деген сө зді тастамаң ыз, себебі ол келесі ү лгілерді ық шамдау ү шін керек.

1 мысал. Сендерге қ апшық ты оқ у мен қ апшық қ а жазу ғ ана рұ қ сат етіледі. Шамасы, сіз бірінші файлғ а тү гелдей қ олжетімді болуың ыз керек, себебі сіз осы файлды оқ у мен жазуғ а рұ қ сат алғ ансыз. Сіз екінші файлды қ арап, кө шірмесін жасай аласыз, бірақ файл қ ұ рамына ө згеріс енгізе алмайсыз, себебі сізге тек оқ у рұ қ сат етілген. Дегенмен, сіз екінші файлдың атын ө згертіп, оны ө шіре аласыз, себебі қ апшық қ ұ рамын оқ ып, оғ ан жаза алу қ ұ қ ығ ың ыз бар. Осылайша екінші файл қ оғ алғ ан емес, ө йткені сіз бастапқ ы файлғ а кө шірме жасап, кө шірілген файл қ ұ рамын ө згерте аласыз, бастапқ ы файлды ө шіріп, оның орнын тү рлендірілген кө шірмесімен ауыстыра аласыз. Шын мә нісінде, осы жолмен кө пшілік графикалық қ осымшалар қ ұ жаттардың ө згерістерін сақ тай алады; осылайша, файлды ө згерте аламыз.

2 мысал. Сізде қ апшық ты оқ у мү мкіндігің із ғ ана бар. Бірінші файл қ ұ рамын ө згерте аласыз, себебі оқ у мен жазуғ а қ олжетімділігің із бар.Бірақ бұ л файлды ө шіріп, орын ауыстыруғ а, атын ө згертуге қ ұ қ ығ ың ыз жоқ.

Бір жағ ынан сіз файлдың қ ұ рамын ө шіріп, файлдың ө зін ө шіріп тастауың ызғ а болады. Соң ғ ы файл қ орғ алғ ан болып есептеледі, себебі бұ л файлды тек қ ана кө ріп немесе кө шірме жасай аласыз. Кө шірме жасалғ ан файлғ а ө згесіртер енгізіп, бірақ тү п нұ сқ асын ауыстыра алмайсыз.

3 мысал. Сіздің рұ қ саттарың ыз бірінші мысалдағ ы рұ қ сатқ а ұ қ сас. Осы файлдың иесі қ орғ аныс нышанын қ осты, мү мкін ОС Lion қ ұ жаттарды басқ аруды орындайтын жаң а тү рі арқ ылы жасайды. Файлды оқ ып, қ апшық қ а жазбаны орындай алатын жағ дайда қ орғ аныс нышаны иесі емес барлық пайдаланушыларғ а осы файлды қ олдануғ а, орын ауыстыруғ а, атын ө згертуге, тү рлендіруге рұ қ сат бермейді. Қ осымшалардың кө пшілігінде файлдың иесіне оны ө шіруге немесе қ ұ рамын ө згертуге рұ қ сат беріледі, бірақ иесі файлды бастапқ ы қ алыпқ а келтіру мақ сатында қ орағ аныс нышанын ажыратып тастауғ а мү мкіндік береді. Қ орғ алғ ан файлдың кө шірмесін жасап алғ ан кезде, оның кө шірмесі де қ орғ аныста болады. Бірақ сіз кө шірменің иегері болып, сондық тан қ орғ аныс нышанын кө шірмеден алып тастай аласыз, файлдың иесі болмасаң ыз бастапқ ы қ орғ алғ ан файлды ө шіре алмайсыз.

Ортақ қ олжетімділіке рұ қ сат алу. Lion –ғ а қ олжетімділік нұ сқ аларының рұ қ саттарымен танысқ ан болсаң ыз, ортаны қ орғ ау шараларын жү ргізетін локальды файлды жү йесімен танысу керек болады. 2 сабақ та айтылып ө ткендей, файлды жү йенің рұ қ сатын тестілеу ү шін пайдаланушыларды тез ауыстырып қ осың ыз. Файлды жү йені зерттеу ү шін утилитіндегі Finder Inspector терезесін қ олданың ыз. Бұ л жеке дара қ алқ ымалы терезенің ішкі қ ұ рамы Finder қ осымшасының Get Info терезесін ашпай -ақ Finder –дің ә р тү рлі объектерін таң дағ ан кезде автоматтты тү рде жаң артылады. I Option 1 + 1 Command 1 +ПП комбинациялы пернелерін басып Finder утилитіндегі Тексеруші (Inspector) терезесін ашың ыз, сосын Ортақ қ олжетімділік пен қ олдетімділікке рұ қ сат алу (Sharing & Permissions) деген бө лімшені бейнелейтін ашылғ ан ү шбұ рышты мең зең із.

Мекен жайлы қ апшық қ а ортақ қ олжетімділік. Lion пайдаланушылардың файлдарын ескертуінсіз қ орғ ап, оларғ а қ ажетті қ олжетімділікті оң ай жолмен табады. Пайдаланушының мекен жай қ апшығ ынан бастаймыз. Пайдаланушыларғ а мекен жай қ апшық тарын оқ у мен жазуғ а рұ қ сат етіледі, ал staff тобының жә не т.б. пайдаланушыларғ а файлды тек оқ уғ а ғ ана болады. ә рбір локалды пайдаланушы немесе guest пайдаланушы басқ а пайдаланушының бірінші дең гейдегі мекен жай қ апшығ ын қ арап шығ ы алатынын білдіреді. (ескертетін жайт, қ онақ тар қ ұ пия сө зді енгізбей-ақ компьтерді қ олдана береді, сондық тан сіз guest пайдаланушының баптау мә зіріндегі Пайдаланушы мен топтар (Users & Groups) қ олжетімділік қ ызметін ө шіріп тастай аласыз.пайдаланушының кө птеген деректері мекен жай қ апшығ ындағ ы файлда сақ талынады. Егер осы қ апшық тарды талдағ ан болсақ, онда осы файлдарғ а басқ а пайдаланушылардың қ олдануғ а рұ қ саты жоқ. Ә йтсе де, ортақ қ олжетімділік ү шін мекен жай қ апшығ ының ішінде салынғ ан бірнеше қ апшық тар бар. Ортақ файлдар (Public) жә не Сайттар (Sites) қ апшық тары кез – келген пайдаланушығ а оқ уғ а мү мкіндік жасайды. Пайдаланушы файлдарғ а қ олжетімділікті оң ай бере алып оларды қ апшық тарғ а орналастырды. Басқ а пайдаланушылар осы файлдарды оқ ып, қ ұ рамына ә р тү рлі ө згертулер енгізе алады.

Shared қ апшығ ы. /Пайдаланушы/ортақ қ олжетімділік (/Users/Shared). Бұ л барлық пайдаланушыларғ а қ апшық ішіндегі объектерді оқ ып, жазуғ а мү мкіндік беретін ортақ қ олжетімді орын. Қ алыпты жағ дай кезінде осы баптаулар кез – келген пайдаланушығ а қ апшық ішіндегі объектерді ө шіруге мү мкіндік береді. Дегенмен Finder утилитіндегі Тексеруші (Inspector) терезесінде толық рұ қ сат етілетін қ ызметтерді кө рсетпейді. (Shared) Ортақ қ олжетімділік қ апшығ ына басқ а пайдаланушыларғ а файлдарды жоюғ а тиым салатын арнайы параметр бекітілген. Бұ л рұ қ сат беру параметрі «sticky bit» деп аталады.Оны тек бұ йрық жолағ ы арқ ылы беруге болады. Осы басқ ару жолағ ын талдау мен рұ қ сатнаманы ө згерту «талдау жолағ ындағ ы рұ қ саттарды басқ ару» бө лімінде қ арастырады.Ал Sticky Bit нышаны «Sticky Bit нышанын пайдалану» деген бө лімде кездеседі.

Жаң а объекттерді қ орғ ау. Lion файлды жү йесінің қ оғ аныс сә улетімен танысқ ан соң, осы технологияның жаң а объекттерді қ алай қ орғ айтынын танысып білейік. Осы сабақ та Lion файл мен қ апшық тың ортақ қ олжетімділіктен алдын-ала қ орғ анысының кескінін біле аласыз. Бірақ жаң а объекттер оқ уғ а шектеусіз қ олжетімділік жасайды.

Мысалы, пайдаланушы жаң а файл немесе қ апшық ты мекен жай қ апшығ ына негіздеп жасағ ан болса, басқ а тұ тынушыларғ а (guest пайдаланушысын қ оса отырып) осы қ апшық қ ұ рамын қ арап шығ уғ а рұ қ сат береді. Оларғ а локальды аймақ та ә кімшімен жаң а объекттер ү шін қ ұ рылғ ан жү йелі том мен локалды қ апшық ты Кітапхана (Library) жә не Бағ дармалалар (Applications) жатқ ызуғ а болады. Осы ә діс ортақ қ олжетімділікті ә бден жең ілдетеді. Себебі, жаң а объекті ортақ қ олжетімділікке қ осу ү шін жү йеге кіру мү мкіндігінің қ ұ ұ ығ ын ө згертпеуге болады. Сізден талап етілетіні – басқ а пайдаланушылардың қ олжетімді қ апшық қ а жаң а объектті орналастыру болады. жаң а объектті қ орғ ау керек болса, басқ а тұ тынушылардың қ олы жетпейтін қ апшық ішіне салып қ ою керек мысалы, Жұ мыс ү стелі (Desktop) немесе Қ ұ жаттар (Documents).

Объеке тек пайдаланушығ а ғ ана кіру мү мкіндігін жасап оны ашық аймақ та сақ тау ү шін Finder қ осымшасында немесе бұ йрық жолақ шасында оның қ олжетімділігін ө згертуің із керек болады.

Атап айтқ анда: Жалпы қ ол жеткізу бө лімінің рұ қ сатнама тізімінен жә не сипаттамалар (Sharing & Permissions) терезесінің қ ол жеткізу қ ұ қ ығ ы тізімінен барлық басқ а пайдаланушыларды жә не барлық басқ а топтарды алып тастау керек. Барлық (Everyone) рұ қ сатнаманы жоюғ а болмайды, сондық тан оны No Access (Рұ қ сат жоқ) ретінде беру керек. Рұ қ сатнама кү йіне ө згерістер енгізе отырып, тек иегер нысанғ а рұ қ сат ала алады. Finder қ осымшасынан рұ қ сатнамамен басқ ару. Mac OS X vl0.5 нұ сқ асында маң ызды жаң а мү мкіндіктердің бірі Finder утилитінің қ айта ө ң делгені болып табылады. Оғ ан керек-жарақ тарын басқ ару мен сипаттамалар (Get Info) терезесінен рұ қ сат алу ү шін жаң а интерфейсті қ осқ ан. Қ айта ө ң деу ACL-тізімдердің қ олдауын қ осу ү шін керек болды. Осы сабақ та айтылып кеткендей, Finder утилитін пайдаланушылардың немесе топтардың шексіз саны ү шін арналғ ан уникалды артық шылық тарын кү йге келтіруге болады.

Finder рұ қ сатнамамен басқ аруды айтарлық тай қ арапайым етеді, бірақ бұ л бір қ арағ анғ а. Finder нысанның толық рұ қ сатының арнайы бұ рмалау жолымен рұ қ сат қ иындығ ын жасырады. Егер сіз UNIX дә стү рлі стилінде рұ қ сатнама жұ мыс кезінде ө зің ізді ың ғ айлы сезінсең із немесе сізге нысанғ а қ ол жетуге толық рұ қ сат қ ажет болса, онда келесі сабақ та сипатталғ андай командалық қ атардан басқ ару дұ рыс болып табылады. Бірақ кө птеген кең қ олданылатын рұ қ сатнама нұ сқ асы ү шін Finder қ осымшасының рұ қ сатнама кү йінің оң айлатылғ ан интерфейсі бә рі бір де ең жылдам жә не ең оң ай шешім болып табылады. Finder қ осымшасы кө мегімен файлдар рұ қ сатнамасын ө згерту. Finder-де рұ қ сатнаманы ө згерту ү шін келесі қ адамдарды орындаң ыз.

1. Finder-де рұ қ сатнаманы ө згерту талап етілетін файл немесе папканы таң даң ыз, одан кейін сипаттамалар (Get Info) терезесін ашың ыз.

2. Сипаттамалар (Get Info) терезесі ашылғ ан кезде нысан рұ қ сатнаманы кө рсету ү шін Жалпы қ ол жетімділік жә не қ ол жетімділік қ ұ қ ығ ы (Sharing & Permissions) ашатын ү шбұ рышын шертің із.

3 егер сіз нысанның иесі болмасаң ыз, онда сізге Сипаттамалар (Info) терезесінің тө менгі оң жақ тағ ы бұ рышындағ ы кішкене кілт белгісін шерту керек жә не администратордың тіркеу мә ліметтерін енгізу керек.

4.жаң а пайдаланушылар немесе топтарды қ осу ү шін Сипаттама (Get Info) терезесінің сол жақ тағ ы тө менгі бұ рышындағ ы плюс белгісі бар кішкене пернесін шертің із.

Жаң а пайдаланушы немесе топты таң дауғ а мү мкіндік беретін диалогты терезесі шығ ады. Ағ ымдағ ы пайдаланушыны немесе топты таң дау ү шін тізімнен атты таң даң ыз немесе Таң дау (Select) пернесін шертің із. Оның орнына Жаң а контакт (New Person) пернесін шертіп немесе адрестік кітапшадан контактті таң дап жалпы қ ол жеткізудің жаң а тіркеу жазбасын қ ұ руың ызғ а болады. Кез келген жағ дайда жалпы қ ол жетімділіктің жаң а тіркеу жазбасы ү шін кілт сө з беру керек болады.

5.пайдаланушыларды немесе топты жою ү шін рұ қ сатнама тізімінен тіркеу жазбасын таң даң ыз жә не сипаттама (Get Info) терезесінің сол жақ тө менгі бұ рышындағ ы минус белгісі бар кішкене пернесін шертің із.