Finder қосымшасы көмегімен бұғатталған нысанды басқару

Lion жазбасы барлық артық шылық тарғ а жә не тіпті администратор рұ қ сатына қ арағ анда ү лкен артық шылық қ а ие файлдар мен папкалардың арнайы атрибутынан тұ рады. Finder утилитінің сипаттамалар (Get Info) терезесінде пайдаланушылар олар ие папкалар мен файлдардың бұ ғ аттауын қ оса алады. Lion-да қ ұ жаттармен басқ ару қ ызметін қ олдайтын қ осымшада файлдарды бұ ғ аттауғ а болады - Auto Save жә не Versions. Нысанды бұ ғ аттау нысан иесінен басқ а барлық пайдаланушылардың оның барлық кез келген ө згерістеріне тыйым салады. Тіпті грфаикалық интерфейсте администраторлар бұ ғ атталғ ан файлда ө згерістер жасай алмайды. Басқ аша айтқ анда, стандартты пайдаланушы администратор графикалық интерфейсте ө згерте алмайтын нысанды бұ ғ аттай алады.

Finder-де папканы немесе файлды бұ ғ аттау ү шін келесі қ адамдарды орындаң ыз.

1. Finder-де бұ ғ аттау керек файлды немесе папканы таң даң ыз, одан кейін сипаттамалар терезесін ашың ыз.

2.Сипаттамалар терезесі ашылғ аннан кейін Қ орғ ау (Locked) жалаушасын шығ ару ү шін Жалпы (General) ашатын ү шбұ рышын шертің із.

3. егер сіз нысанның иесі болсаң ыз, онда Қ орғ ау (Locked) жалаушасын қ оя аласыз.

Сипаттамалар (Get Info) терезесінде жасалғ ан ө згерістер тез арада кү шіне енеді. Нысан бұ ғ атталғ ан кезде, басқ а ешбір пайдаланушы оны ө згерте, орнын ауыстыра, жоя немесе атын ө згерте алмайды.

Графикалық интерфейсте иесі нысан қ ұ рамын ө згерте алады немесе жоя алады, бірақ Finder бұ ғ атталғ ан нысанның рұ қ сатнаманы немесе жабдығ ын ө згерте, орнын ауыстыра немесе атын ө згерте алмайды. Негізінен, егер сіз иесі ретінде бұ ғ атталғ ан нысанның орнын ауыстырғ ың ыз келсе, онда стандартты кү йге келтіруде Finder кө шірмесін жасайсыз. Иесі Finder утилитінің сипаттамалар (Get Info) терезесінде бұ ғ аттау атрибутын ө шіріп, файлды қ арапайым кү йіне ә келе алады. Администратор бұ ғ аттау атрибутын ө шіре алады, бірақ келесі сабақ та қ арастырылатындай, тек командалық қ атардан ө шіре алады.

Ішкі томдарғ а арналғ ан рұ қ сатнамалар. Тасымалданатын сыртқ ы диск жә не флэш-дисктер бір компьютерден екінші бір компьютерге файлдар мен папкаларды тасымалдау ү шін ө те пайдалы қ ұ рал болып табылады. Осы технологияның кемшілігі тіркеу жазбаларының жалпы базасы болмағ андық тан компьютерлердің файлдар жабдығ ын дұ рыс тү сіндіре алмайтындығ ы болып табылады. Басқ аша айтқ анда, Мас ә р тү рлі компьютеріндегі локалды пайдаланушылардың тіркеу жазбалары ерекшеленеді, сондық тан бір компьютерден екінші бір компьютерге дискті ауыстыру кезінде бір Мас ү шін файл жабдығ ы басқ асына мағ ынасыз.

Ескерту. Мас жү йелік том болып табылмайтын кез келген жергілікті қ осылғ ан томды сыртқ ы деп санайды. Сондық тан ішкі жү йелік дисктердегі басқ а бө ліктер сыртқ ы том деп саналады.

Егер Мас барлық компьютерлері тіркеу жазбаларының бір базасын қ олдану ү шін тіркеу жазбаларының орталық танғ ан желілік базасын жү зеге асыру жоспарланбаса, онда сыртқ ы томдарғ а рұ қ сатнаманы қ ол жетімділік мә селесі туындамас ү шін жою керек. Бұ л Lion жасырын тү рдегі реті сыртқ ы томдардың барлық тү рлеріне сипатты. Мұ ндай тә сіл қ ауіпсіздік қ ауіп қ атерімен байланысты, ө йткені барлық жергілікті пайдаланушылар сыртқ ы томның қ ұ рамына толық рұ қ сат ала алатынын естен шығ армау керек. Сондық тан кейбір пайдаланушылар ү шін мұ ндай қ ауіп жарамайды, жасырын тү рде тә ртібін ө шіру керек жә не Lion-ғ а сыртқ ы томдағ ы рұ қ сатнамаларды ескеруге мә жбү рлеу керек.

Сыртқ ы томдардағ ы рұ қ сатнаманы қ олдануды қ осу ү шін келесі қ адамдарды орындаң ыз.

1. Finder-де жү йе рұ қ сатнаманы ескеретін сыртқ ы томды таң даң ыз, одан кейін Сипаттама (Get Info) терезесін ашың ыз.

2. Сипаттама (Get Info) терезесі ашылғ аннан кейін рұ қ сатнаманы шығ аратын Жалпы қ ол жетімділік пен қ ол жетімділік қ ұ қ ығ ы (Sharing & Permissions) ашатын ү шбұ рышын шертің із.

3. Get Info терезесінің тө менгі оң жақ тағ ы бұ рышындағ ы кішкене қ ұ лып иконкасын шертің із жә не Жалпы қ ол жетімділік пен рұ қ сатнама қ ұ қ ығ ы (Sharing & Permissions) бө лімін бұ ғ аттан шығ ару ү шін администратордың тіркеу мә ліметтерін енгізің із.

4. Осы томда Иесін елемеу (Ignore ownership on this volume) жалаушасын алып тастаң ыз.

Сипаттама (Get Info) терезесінде жасалғ ан ө згерістер тез арада кү шіне енеді.

Командалық қ атардан рұ қ сатнамаларды басқ ару. Командалық қ атарда файлдық жү йенің рұ қ сатнамасын қ арау жә не ө згерту ү лкен мү мкіндіктерге ие жә не Finder-ге қ арағ анда ә лдеқ айда қ иынырақ. Finder пайдаланушығ а керекті тек жалпы сипаттарды ғ ана ұ сынады, ал командалық қ атар рұ қ сатнамамен жалпы басқ аруды ұ сынады. Сонымен қ атар, командалық қ атар бір тапсырманы орындау ү шін бірнеше тә сілдерді жиі ұ сынады.

UNIX стандартты рұ қ сатнамасын қ арап шығ у. Файлдар мен папкалар туралы негізгі ақ паратты қ арап шығ у ү шін арналғ ан командалық қ атардағ ы негізгі қ ұ рал Is командасы болып табылады. Is командасы файл немесе папкасының кез келген атрибутын қ арап шығ у ү шін кө птеген опциялардан тұ рады. Is командасының барлық қ ол жетімді опциялары туралы анық тамалық басқ армадан білуге болады. Мұ нда біз рұ қ сатнаманы қ арап шығ удың тек негізгі опцияларын қ арастырамыз.

Рұ қ сатнама туралы ақ паратты қ арау ү шін арналғ ан ең маң ызды опция –I болып табылады:

Ә рбір қ атардың басындағ ы таң балардың бірінші қ атары нысан тү рі мен рұ қ сатнаманың қ ысқ артылғ ан жазбасы болып табылады. Одан кейін келесі ақ парат кө рсетіледі (солдан оң ғ а): нысанмен қ ауымдасқ ан (кө птеген пайдаланушылар ү шін осы нақ ты бит керек емес ақ парат болады) қ атты сілтемелер саны, соң ғ ы ө згеріс уақ ыты мен нысан аты.

Қ ысқ артылғ ан жазба синтаксисі:

6. Бірінші таң ба нысан тү рін анық тайды: - - файл ү шін, d – папка ү шін жә не I – символдық сілтеме ү шін;

7. Келесі ү ш таң ба иесінің рұ қ сатнамасын кө рсетеді: - - рұ қ сат жоқ, г – оқ уғ а рұ қ сат; w – жазуғ а рұ қ сат, х –папканы қ арау шығ у ү шін файл немесе рұ қ сатты орындауғ а арналғ ан рұ қ сат;

8. Ү ш таң бадан қ ұ ралғ ан жиынтық rwx немесе- ортасындағ ы топқ а рұ қ сатнаманы кө рсетеді;

9. Ү ш таң бадан қ ұ ралғ ан соң ғ ы жиынтық rwx немесе- барлық қ алғ ан пайдаланушылар ү шін рұ қ сатнаманы кө рсетеді;

10. Соң ында нысанғ а ACL-ережесі немесе нысан қ осымша атрибуттардан тұ ратынын кө рсететін @ белгісі қ олданылатынын кө рсететін + белгісі қ атысуы мү мкін.

х орындаудың артық шылық атрибуты бізге ә лі кө рсетілмеді. Бұ л жазу мен оқ удан кейінгі артық шылық тың стандартты ү шінші атрибуты. Орындау артық шылығ ы команда немесе қ осымша болып табылатын файлдарда нысан орындалатын программалық кодтан тұ ратынын білдіру ү шін (немесе қ осымша қ атарынан тұ ратын папкада) қ осылады. Орындау артық шылық тары пайдаланушылар оның мазмұ нына жү гіне алу ү шін, қ арапайым папкалар ү шін керек. Finder орындауғ а рұ қ сатнама қ олданылатын кезде кө рсетпейді, бірақ ол егер пайдаланушы сипаттама (Get Info) терезесінің кө мегімен рұ қ сатнамағ а ө згерістер енгізсе, осы рұ қ сатнамамен дұ рыс басқ арады.

Қ ол жетімділікті басқ ару (ACL) тізімі. ACL технологиясы UNIX стилінде дә стү рлі рұ қ сатнамамен салыстырғ анда дамығ ан болып табылады, сондық тан нысан ү шін пайдаланушылар мен топтардың рұ қ сатнама ережесінің ерікті санын беруге мү мкіндік береді. Ә рбір рұ қ сатнама ережесі Access Control Entry (АСЕ, рұ қ сат бақ ылауын жазу) сияқ ты белгілі. Жү йедегі ә рбір файл мен папка АСЕ-ережесінің шексіз тізімінен тұ руы мү мкін.

Командалық қ атардан Lion-дағ ы ACL-тізімін жү зеге асыру артық шылық атрибутының оннан астам жеке тү рлерін ұ сынады жә не ә рбір тү рді нақ ты ереже allow (рұ қ сат ету) немесе deny (тыйым салу) ретінде анық тайды. Басқ аша айтқ анда, сіз келесі артық шылық атрибуттарының кез келгеніне рұ қ сат немесе тыйым салу ү шін қ олданылатын ACE-жазбаларының немесе пайдаланушы/топ ережелерінің шексіз санының нысанын иелене аласыз.

Ә кімшіліктендіру (Administration). Рұ қ сатнамағ а пайдаланушылар немесе топтардың ө згерістер енгізу мү мкіндігін анық тайтын ә кімшіліктендіру атрибуттары мыналардан тұ рады: артық шылық ө згерісі (change privileges) мен жабдық тың ө згерісі (change ownership).

Оқ у (Read). Оқ у атрибуттары пайдаланушылар немесе топтардың нысандарды оқ у мү мкіндігін анық тайды жә не олар келесілерден тұ рады: атрибуттарды оқ у (read attributes), қ осымша атрибуттарды оқ у (read extended attributes), файл мә ліметтерін оқ у немесе папка қ ұ рамын санамалау (read file data or list folder contents), файлды орындау немесе папкада орнын ауыстыру (execute file or traverse folder) жә не рұ қ сатнаманы оқ у (read permissions).

Жазу (Write). Жазу атрибуттары пайдаланушылар немесе топтарғ а ө згерістер енгізу мү мкіндігін анық тайды жә не мыналардан тұ рады: атрибуттар жазбасы (write attributes), қ осымша атрибуттарының жазбасы (write extended attributes), файл мә ліметтерін жазу немесе папкада файл қ ұ ру (write file data or create files in folder), файлғ а мә ліметтерді қ осу немесе папкада жаң а папка ішін қ ұ ру (append file data or create new subfolder inside folder), нысанды жою (delete item) жә не папка ішін, файлдарды жою (delete subfolders and files).

Сонымен қ атар папкағ а арналғ ан ә рбір АCE-жазбасы папка рұ қ сатнамалары оғ ан орналасатын жаң а нысанғ а қ олданылатынын анық тайтын статистикалық мұ ра ережесін қ осуғ а болады. Мұ ра атрибуты мыналардан тұ рады: мұ расыз (no inheritance), осы папкадағ ы жаң а нысанғ а қ олдану (apply to just new items in this folder), жаң а барлық еншілес папкасына қ олдану (apply to any new child folders), кез келген жаң а еншілес файлғ а қ олдану (apply to any new child files) жә не осы папканың барлық ұ рпағ ын қ олдану (apply to all descendants of this folder).

Нысандардың рұ қ сатнамасымен қ атар оларды ACL-тізімінен қ арау ү шін -е опциясын -I опциясына қ осың ыз: