Урс катай

Ды мæ нæ й, сæ рыстыр зæ д, фæ лыгъдтæ,

Ныр мæ разы — сæ рсæ фæ ны рындз;

Ныр хъызт зымæ г, ихуазал тымыгътæ

Урс æ фсургътыл зæ рдæ мæ бырсынц.

Урс сагъæ сы ме ‘нхъæ лцау ныссуйтæ,

Бады мигъ мæ сау цæ стыты — урс,

Урс митыл сæ туг лæ дæ рсы цъуйтæ н,

Салд къалиуыл булæ мæ ргъ ныхъхъус.

***

Цыренæ й судзынц рудзгуытæ.

Мæ йдар æ хсæ вы сау дзыкку —

Бæ рзонд арвыл — пыхцыл.

Кæ сынæ й дæ р йæ рудзгуытæ м,

Мæ зæ рдæ, цыма буц куы дæ,

Уæ д дæ м, цымæ, цы ныллæ ууыд

Æ рмæ ст сагъæ с цыхцыр?!

***

Удыгага, сауæ рфыг, гуырвидыц,

Атæ ппæ т лæ ппуты ‘хсæ н мæ нмæ

Ныр хъуызгæ дæ мидбылхудт куы ‘рвитыс,

Хъавгæ мæ м куы фæ кæ сыс фæ лмæ н,

Уæ д, цымæ, куыннæ хатыс мæ джихтæ,

Уæ д, цымæ, куыннæ хатыс мæ рис?

Ма багъгъæ л: мæ цæ стæ нгасы ихтæ н

Батайæ н дæ мидбылхудтæ й ис.

***

Ехх, цы цæ стытæ н радтон æ рхæ ндæ г,

Ехх, цы цæ стытæ н байстон сæ цин!

Æ мæ се ‘нкъард, сæ джихтыл хъæ цин,

Фæ лæ се ‘рвгъуыз цæ ссыгты пырхæ ндæ г!..

Нæ, цыкурайы судзгæ фæ рдгуытау,

Рухс нæ ныллæ ууынц зæ хмæ цæ джындз;

Уый куы сæ ‘ркалы, фатдзæ ф сæ гуытау,

Уæ д мæ зæ рдæ йыл тугтау тæ дзынц.

***

Дымгæ скъæ фы, халæ ттау,

Хъарæ джы гæ ппæ лтæ.

Ма у, мæ лæ т, уа-рæ дау, —

Сагъæ сай тæ ппал дæ н.

Цин нымæ г, дыдзы хурау,

Цæ сты малы цуды:

Уый цы ныфс, цы цыкура

Атыдтай мæ удæ й?!

***

Ды фæ цæ йцыдтæ рухскалгæ уынджы,

Уынг уæ лион дзæ нæ тау ысуындджын.

Дуне фестадис кувæ вдон, аргъуан,

Ды — йæ бæ стастæ у судзгæ цырагъау.

Æ мæ — йемыдзаг уарзты цæ хæ рæ й —

Кодта ‘хцон дыз-дыз д’ алфæ мблай уæ лдæ ф.

Æ мæ, раст цыма аргъауы, фыны, —

Зæ хх ныгъуылдтытæ кодта дæ быны.

***

Дардбæ стаг рæ сугъд чызджы цæ стытæ й

Уалдзыгон хъæ рмуст æ хсæ в æ нхъæ взы,

Гъе, фæ лæ йæ судзаггаг рæ вдыдæ й

Хурæ й иппæ рд салд зæ рдæ нæ тæ фсы.

Ам фæ лмæ н, сыгъзæ рин къæ вда уары,

Ам — дзæ нæ т, фæ лæ мæ нæ н зындон у;

Рухсы цъыргг мæ зæ рдæ мæ нæ хъары,

Не ‘взарын, æ хсæ в у æ ви бон у.

***

Айс-ма, чызг, дæ цъæ х цæ стытæ — риссаг, —

Зæ рдæ йыл ныдзæ вы, цыма, сындз;

Чызджытæ нæ химæ — хохы — диссаг,

Зæ дтимæ нын ивддзæ гтæ кæ нынц.

Уым цы ‘нкъард дыууæ цæ сты ныууагътон,

Уым цы уд æ нхъæ лмæ мæ м кæ сы,

Уый æ рттивгæ стъалы у мæ цардæ н,

Иунæ г уый мын хуры тын хæ ссы.

***

Ме ‘рхæ ндæ г, æ рдиаггаджы бонтæ,

Сасадут мын мигътау ныр мæ уд!..

Ахуыссыд мæ чысыл цин бынтондæ р

Æ мæ ссыгътон сау сагъæ сæ н буд.

Уый — мæ цин, — дыдзы мыдадз цырагъау,

Тымыгъы фæ здæ гкалгæ ныххорз.

Тар æ хсагв нымæ тау арвæ й рахауд,

Хуры тын, кæ м дæ, мæ уды хос?!.

***

Зæ рдæ, зæ рдæ, мацы зæ гъ,

Зæ рдæ, зæ рдæ, хъавгæ

Йе ‘мыдзаг у ацы ‘хсæ в

Сусæ г судзгæ равгæ й.

Ис мæ ныфс, мæ бонылæ й,

Амонды тæ разыл;

Сау фынчытау донуылæ н

Сау дзыккутæ ласы.

***

Куыд зындзард дæ, сагъæ с, —

Мæ талынг мæ рдадз!

Мæ уд дæ р мын ахæ сс,

Æ рмæ ст мæ ныууадз!

Æ рра дæ н, — цы дзурын,

Нæ раивыс, цы,

Мæ удлæ ууæ н хуры

Фыдæ хсæ вау ды?..

Мæ цæ стыты дарыс

Дæ базыр тыгъдæ й,

Уый, — зоныс, æ нкъарыс, —

Хур ме ‘мгæ рон нæ й.

2.10.1969

***

Æ з дыууæ цæ сты зонын зæ ххыл,

Иунæ г уыдоны райдзаст æ рфæ нты

Райгæ фембæ лын боны цъæ хыл,

Æ мæ хуры сыгъзæ рин гуылфæ нтыл.

Æ з дыууæ цæ сты зонын зæ ххыл,

Зæ гъгæ, иу уысм дæ р не сты мæ цуры, —

Арв мæ сæ рмæ мæ йдарæ й тæ хы, —

Æ мæ стъалытæ й раивы хуры.

Æ з дыууæ цæ сты зонын зæ ххыл,

Амонд уыдоны даргъ хаутæ й барын,

У мæ удæ н сæ рæ вдыд, сæ хыл,

Цин, æ нкъард сагъæ с, рухс æ мæ талынг.

***

Ныр, тæ худы, уыцы сыджыт фест, —

Рогвадæ й цы сыджытыл фæ цæ уыс!

Ныр, тæ худы, уыцы уæ лдæ ф фест, —

Уадултæ й цы уæ лдæ фыл ныдзæ выс!

Ныр, тæ худы, дидинджытæ й фест, —

Цъæ х нæ ууыл дæ умæ кæ сынæ й бафсæ д!

Хъулон-мулон кæ рдæ джытæ й фест, —

Арвыронау адара дæ развæ д!

Де ‘мдзугæ нæ г уахъæ з дымгæ фест, —

Аба кæ н дæ къабайы фæ дджитæ н!

Ехх, дæ дзæ бæ х уды хæ лар фест, —

Базон æ й, — цæ уыл фæ кæ ны джитæ н!..

***

Ахсæ в у мæ зæ рдæ йæ н зæ ппадзау —

Саудалынг, æ нуд æ мæ фыдуазал;

Риутыгъдæ й дæ рельсытыл хуыссын,

Фæ лæ у дæ бауромын зын.

Уадæ г анкъуыст, боны рухс фæ хæ ссыс,

Рудзынгæ й сæ уæ хсидау фæ лгæ сыс...

Ахсы ныр мæ зæ гъинаг дæ хъус, —

Царды йын зæ гъæ н нæ уыд æ нус;

Уый, фæ дæ н дæ уадæ джы сæ рдæ нтæ,

Уый, уынæ ргъы рельсытыл мæ зæ рдæ.

Цæ лхытæ дын ницы дзурынц, ау? —

Уæ д мæ ныл куы рахæ тыд Хуыцау!

3.08.1969

***

Дæ сыгъдæ г уды раз кæ нын сæ ркъулæ й зоныг.

Цы давы, — дам-дум нæ кæ д н’ адзалмæ нымудзы!

Хæ рам æ м ма фæ у — зæ ххон дуне нæ зоны —

Хуыцауы аргъуаны цы уаз цырæ гътæ судзы.

Ам удæ й уды ‘хсæ н æ рвон цæ дис нæ фæ ччы,

Зыдтон æ й развæ лгъау, — нæ йын уыдис ныббарæ н,

Рæ хысбаст амонды зæ ххон тыгъдад кæ м фæ ци,

Нæ цинæ н райдыдта уым йе ‘вæ джиау арæ н.

Мæ ныфс, мæ бæ ллицты цы ‘рхæ ндæ г сагъæ с ризы, —

Æ рмæ стдæ р иунæ г, иу — дæ рыст зæ рдæ — йæ зонæ г.

Æ з дæ м цæ рæ нбоны адзалы сæ рты хизын,

Дæ сыгъдæ г уды раз кæ нын сæ ркъулæ й зоныг.

6.08.1970

***

Ды æ рцыдтæ ‘мæ ме ‘мыдзаг бадæ н дæ уæ й...

Никуы Хуссары афтæ нæ нæ рыдис арв,

Ма ‘нхъæ л, ахсæ в фынæ й дын æ з бакæ нон тарф,

Нæ й фынæ й мын, мæ дардбæ стаг рухс Музæ, нæ й.

Уый цы тас у,

Цы фыдохаг арвы къæ р-къæ р,

Æ ви райхъал мæ уды

Дæ рагон кæ л-кæ л...

Æ мæ сцагътой дзæ нгæ рджытæ ‘васт

Ме ‘ндзыг зæ рдæ йы цин æ мæ маст.

***

Тар, æ цæ гæ лон хæ дзары

Алцы тугдадзинау ‘гас,

Иунæ г урсдзæ сгом ус царыл

Ирд æ рвгъуыз цæ стытæ й баст.

Томыг къултæ дæ р цæ мæ дæ р

Цыма ‘нхъæ лцауæ й кæ сынц,

Ус, уæ д телефоны хæ тæ л

Судзгæ сусæ г рис быхсынц.

Тары телефон дзыназы,

Тары телефон кæ уы,

Усы урс пумпуси базыл

Цæ ссыг гагатæ й кæ лы.

Базыл дзыккуйы уаззау быд,

Калмау сау хæ лбурцъ кæ ны...

***

Уастæ н бастъæ лон, кæ д цы мæ ‘лвасы

А пыхцылдзыкку хризантемæ тæ м! —

Уый мæ бакодта мæ т йæ дæ лбазыр:

Уый мæ бæ ллицты ризгæ демæ дæ н.

Макуы фембæ лон, макуы де ‘нгæ сыл, —

Сыстыс зæ рдæ йы зæ ды сурæ тау!

Уый пыхцылдзыкку дидин не ‘нкъуысы, —

Нæ, дæ цуры дæ н, нæ, дæ цуры дæ н!

Уастæ н, сау фæ нык фестон ацы ран,

Кæ д мæ цæ стытæ й никуы рахизай!

Кæ д мæ зæ рдæ йы никуы бацæ ра

Мæ т къæ мдзæ стыгæ й, цин уæ лахизæ й!

***

Ды дæ æ ндæ р галактикæ йы стъалы,

Нæ орбитæ тæ н баиугæ нæ н нæ й,

Уæ ддæ р мæ зæ рдæ сау диссагыл дарын

Æ мæ цæ рын сæ нттæ й:

Кæ д а царды æ ппæ тæ н дæ р кæ рон и,

Æ цæ г кæ д ивы алцы дæ р йæ уаг,

Уæ д, чи зоны, æ рдзы змæ лды гармони

Йæ хæ дæ г дæ р æ нусон нæ у, мыййаг!..

Уæ д, чи зоны... Ыской дæ р æ й нæ уæ ндын, —

Мæ зæ рдæ мын цы сусæ г цин зæ гъы...

Мæ удмæ дард ысгъалыйы тæ мæ н тын

Æ нусты сæ рты амондау тæ хы.

***

Цæ мæ н дæ агуырдтон куырмæ джы,

Æ рвгъуыздзаст, саудзыкку, гуырвидыц,

Куыд ‘рæ джы бакодтон, куыд ‘рæ джы, —

Нæ сæ ртæ урс-урсид æ рттивынц.

Фæ рси-фæ рс фæ ндæ гтæ рыгкалгæ

Тæ хынц æ нæ нысан бæ рзæ ндтæ м,

Ныр мах уырыдамонд мыггагмæ,

Æ бар — нæ бæ ллицтæ, нæ сæ нттæ.

Ныр бонтæ ниудзысты æ мбуйæ,

Фæ стейæ — ихуазал фыдджитæ н, —

Кæ ддæ р дæ сатæ г-сау дзыккуйæ

Йæ хи æ рцауыгъта мæ фидæ н.

8—10.12.1970

***

Мæ гуыр Родригойы хъысмæ т мын

Цæ мæ н ысхай кодтай, Хуыцау:

Отелло йе ‘рвон монц ныссæ тты,

Æ з та — æ нхъæ лмæ гæ с куыдзау.

Æ з та бæ рзонд арвæ й æ рхаудтæ н, —

Кæ ддæ ры мигъæ мдзу цæ ргæ с,

Цыма зæ ххон адæ мы цауддæ р, —

Æ рмæ ст сæ къæ хты рыг дæ н æ з.

Мæ гуыр Родригойы хъысмæ т мын

Цæ мæ н ысхай кодтай, Хуыцау!

Фæ лтау, цы дæ курын — ныббæ тт мын

Æ нусон рох ингæ ны тар!

2.06.1970

***

Хæ рзбон, æ нкъарды саударæ н минуттæ, —

Зæ рдæ нцойы фæ стаг фидар гæ нах!

Ныр æ з кæ нгæ, цæ ссыгæ мхæ ццæ худтæ й

Хуыснæ ггагау æ мбæ хсдзынæ н сымах.

Мæ былтæ ныр мæ рдон зыхъхъыр уыдзысты, —

Мæ уазал худтæ й бафсæ диккой кæ д;

Мæ цæ сгомыл мын артуылæ н уындзысты,

Мæ зæ рдæ йы та их уыдзæ н ныгæ д...

Нæ мын уыд цин, сымах ма мын уыдыстут,

Нæ фæ цис уый дæ р дунейæ н æ хцон;

Уæ хорзæ хæ й, мæ цæ сты малтæ й сыстут, —

Мæ «амондмæ» кæ л-кæ лгæ нгæ кæ сон!

2.10.1969

***

Дæ тæ ргæ йттæ н, дæ уайдзæ фтæ н

Нывонд фæ уа мæ сæ р!

Дæ цæ сты зулæ й фатдзæ ф дæ н,

Дæ уыл тайын уæ ддæ р.

Сындзытæ дарыс уардийау:

Зынудисæ н — мæ уарзт;

Куы худгæ кæ ныс мартъийау,

Куы сасадыс æ васт.

Уæ ддæ р мæ сæ р дæ тæ ргæ йттæ н,

Дæ уайдзæ фтæ н — нывонд;

Куынæ домынц æ ндæ р кæ йдæ р. —.

Мæ нæ н ысты нывгонд!

Сыгъзæ рин фæ рдыг фурды бын,

Мæ ныфсимæ хъæ рмуд, —

Дæ хъыджы ‘Рфæ ны хуртыфыл

Нымбæ хсы мидбылхудт.

25.12.1971

Табу

Кув мын, кув æ мæ схицæ н уон а-мсенг дунейы сагъæ стæ й, –Артсей, дон æ мæ сау зæ ххæ й, семсе уæ лдæ фы ахæ стæ й.