Тақырып 47. Қазіргі көлік саласындағы ақпараттық жүйе

Жаң а экономикалық нарық тық қ атынастарғ а байланысты автокө лік саласы соң ғ ы 15 жылдың ішінде кү рделі реформаларғ а жә не қ айта қ ұ руғ а ұ шырады. Реформалардың негізінде қ ұ рылымдық, ұ йымдық жә не техникалық даму бағ ыттары айқ ындалды.

Бұ рын қ олданылғ ан басқ ару сатыларының бұ зылуына, жаппай жекешелендірудің жү руіне жә не кө лік қ ызметін ұ сынушылардың арасында ө зара байланыстың болмауына, сонымен қ атар заң сыздық тар мен ретсіздіктердің етек алуынабайланысты ақ параттық статистикалық мә ліметтер базасы ө з кү шін жойды.

Бегілі бір ө зара экономикалық байланыстағ ы аймақ ү шін негізгі байланыс, қ арым-қ атынас қ ұ ралы – кө лік туралы толық ә рі нақ тылы ақ параттың болмауы кө лік қ ызметін тиімді пайдалануғ а кедергі келтіреді. Сондық тан жолаушы тасымалдау кө лігінің қ ызметін дамыту стратегиясының ең басты бағ ыттарының бірі ақ параттандыру саласын жетілдіру болып саналады.

Ақ параттандыру мен мә ліметтік базаны жетілдірудің жә не оның тиімділігін, қ ол жетімділігін арттырудың негізгі кезең дері:

Ø Біртұ тас экономикалық аймақ тағ ы кө лік қ ызметін ұ сынушылардың заң ды тіркелуін жә не олардың халық аралық немесе мемлекеттік талаптарғ а сай болуын қ амтамасыз ете отырып мә ліметтер қ орын жасау;

Ø Мемлекеттік, аймақ тық дең гейде немесе автокө лік мекемесінің ө з ішінде тасымалдау кө ліктерінің жұ мысын тіркеу, сұ рыптау, ө ң деу жә не оң дайландырып қ айта шұ ғ ыл есептеу жұ мыстарында жаң а техникалық қ ұ рал-жабдық тар мен ақ параттық технологияларды пайдалану;

Ø Кө лік ағ ынын реттеу, кө лік қ озғ алысының қ ауіпсіздігін арттыру, қ адағ алау, бақ ылау жұ мыстарында ақ параттық мә ліметтер нақ тылы жаң а технологияларды ұ тымды қ олдану. Мысалы, бақ ылаушы камералар, жылдамдық анық тағ ыштар, бейне жазбалар, кө лік номерін жол ү стінде автоматты тү рде тіркеу арқ ылы кө лік пен жү ргізуші туралы мә ліметтер қ орын жинақ тағ ан ақ параттық базағ а шығ уғ а мү мкіндік беретін желілік компьютерлік технология т.б.

Ø Автокө лік мекемесінің автоматтандырылғ ан, орталық тандырылғ андиспетчерлік басқ ару жү йелеріндегі тіркеу, ө ң деу жұ мыстарында ың ғ айлы бағ дарламалар мен басқ ару жү йелерін пайдалана білу;

Ø Автовокзалдар мен автостанцияларда, қ оғ амдық орындар мен автобус аялдамаларында жолаушы тасымалдаушы автобустар мен оның маршруты туралы толық ақ парат беру;

Ø Кө лік қ ызметі, автобус маршруттары, бос орындар мен қ ызмет сапасы, уақ ыты кө рсетіліп тұ ратын телетайптар мен терминалдарды енгізу;

Ø Интернет желісі арқ ылы билет сату жә не сатып алу жү йесін қ олданысқ а кіргізу;

Ø Автобустың сыртқ ы жапсырмаларында маршрут бағ ытарындағ ы аялдамаларды нақ тылы толық кө рсету;

Ø Аялдамаларды жә не сол аумақ тағ ы маң ызды қ оғ амдық орындарды дыбыс кү шейткіш арқ ылы хабарлау;

Ø Автобус ішінде теледидар арқ ылы автобус маршруттарын кө рсету, қ ала картасымен таныстыру, жол-кө лік қ озғ алысының ережелерін кө рсету арқ ылы жолаушылардың ең қ ысқ а тиімді маршрутты дұ рыс таң дауына бағ ыт беру жә не қ ауіпсіз қ озғ алыс туралы ақ парат беру;

Ø Халық ты автобус маршруттарының ө згерісі, жаң аруы туралы хабардар ету жә не олардың ұ сыныс тілектерін электронды байланыс жү йесі арқ ылы қ абылдай отырып, жолаушы тасымалын ұ йымдастыру, жобалау жұ мыстарында тиімді шараларғ а қ ол жеткізу.

Ақ параттандырудың тө мен болуы мен мә ліметтік қ ордың жү йесіз жұ мысынан туындайтын негізгі мә селелер:

1. Кө лік қ ызметін ұ сынушылардың заң ды тіркелмеуінің салдарынан жолаушы ағ ынына сә йкес кө лік санын анық тауда ретсіздік туындайды.

2. Заң сыз кө лік тасымалы сапасыз қ ызметке жол ашады жә не салық тан жалтарады.

3. Автобус маршруттарының бағ ыты, уақ ыты туралы қ ол жетімді ақ параттардың болмауы жолаушылардың уақ ыт шығ ынын кө бейтеді.

4. Автокө лік мекемесінде жаң а технологиялардың енгізілмеуі ең бек ө німділігін арттыруғ а мү мкіндік бермейді.

5. Ақ параттың жү йесіздігі мемлекеттің бақ ылауын шектейді.

Деректер базасы мен біртұ тас ақ параттық жү йе қ ұ ру автокө лік тасымалын жетілдірудің ө зекті мә селесі болып саналады.

Осы мә селені шешу ү шін ақ параттық жә не телекоммуникациялық қ ызметті пайдалану керек. Ол ү шін қ азір қ олайлы алғ ышарттар бар. Олар: «Қ азақ телеком» ақ параттық желісі жә не ведомстволық байланыстың талшық ты-оптикалық жү йесі, сондай-ақ спутник жү йелері мен байланыстың борттық қ ұ ралдары.