II-билет

Азақ стан территориясындағ ы мезолит дә уірінің тұ рақ тары

Мезолит кезең і шамамен. мың жылғ а созылды. Бұ л кезең аз зерттелген, сондық тан Қ азақ стан жерінен табылғ ан ескерткіштер де сирек(20 шақ ты тұ рақ тар).Ерекшеліктері: климат жылынып, мұ з еруі басталды, ірі жануарлар азайып, кішігірім аң – қ ұ стар пайда болды, жебелі садақ, бумераг, балық аулау қ ұ ралдары, қ айық шық ты, дә нді дақ ылдарды ө сіруге қ адам жасалып, жануарларды қ олғ а ү йрете бастады.Мезолит дә уірінің ең маң ызды ө нертабысы – садақ. Ол он мың жылдан астам уақ ыт бойы ең тез атылатын қ ару болды.Аң щылық ү шін неғ ұ рлым жетілдірілген қ ару тү рлері қ ажет бола бастағ андық тан жебелі садақ пен бумеранг ойлап табылды. Садақ тың доғ ал жә не домалақ ұ штары терісі бағ алы аң дардың терісін бү лдірмей аулау ү шін қ олданылды. Осымен қ атар уланғ ан немесе ө ртегіш жебелер де кең пайдаланылды. Шебер садақ шы минутына 20 оқ атты. Садақ оғ ы 80-100 метр, кү рделі садақ оғ ы 450м. жетті. Садақ пен жебенің пайда болуынан бастап шағ ын адам топтары мен жеке аң шылар аң шылық пен айналыса алатын болды.Тас ө ң деу ә дісі жетілдіріліп, пышақ тілгіштерге ағ аштан сап орнату шық ты. Балық аулау кең тарап, қ айық ты ойлап тапты.Мезолит дә уірінде адам кө птеген жерлерді игерді: Еуропа мен Азия, Сібір, бірте – бірте Америка материгі.Қ азақ станда бұ л дә уірдің ескерткіштері негізінен солтү стік жә не орталық аймақ тарда кездеседі. Алғ ашқ ы аң шылар солтү стікте Ертіс, Есіл, Тобыл, Торғ ай, Орал ө зенінің бойына қ оныс аударды.Мезолит кезең інің археологиялық ескерткіштері: Солтү стік Қ азақ стан: Мичурин, Боголюбово, Явленка, Тельман, Виноградовка, Дачная, Евгеньевка, Дү збай, Селетин, Ерейментау, Екібастұ зОрталық Қ азақ стан: Ә кімбек, Қ арағ анды.Тұ рақ тар ө зен-кө лдерге жақ ын болды. Мезолит тұ рақ тары -Қ арағ андыда - Ә лімбек, Кө кшетауда - Виноградовка, Қ останай маң ында - Дачная, Маң ғ ыстауда - Қ ызылсу жә не т.б.

Батырлық жә не лирикалық эпос, ә леуметтік тұ рмыстық дастандар, салт-дә стү рлер мен ә дет-ғ ұ рыптар

Қ азақ халқ ының тө л туындылары - " Қ озы Кө рпеш - Баян Сұ лу", " Қ ыз Жібек", " Айман-Шолпан"; " Кү лше қ ыз", " Қ ұ л мен қ ыз", " Мақ пал қ ыз", " Есім - Зылиха" Шығ ыс ә дебиеті негізінде назира гө йлік дә стү рде жазылғ ан қ иссалар " Мұ ң лық - Зарлық ", " Сейфілмә лік", " Бозжігіт", " Таһ ир - Зуһ ра", " Жү сіп - Зылиха", " Шә кір - Шә кірат", т.б.Лиро-эпостық жырларында тұ рмыс-салт жырларының айтыс, жоқ тау, жар-жар, жұ бату, жұ мбақ айтыс, қ оштасу, сың су сияқ ты тү рлері ө те жиі кездеседі. Қ азан тө ң керісіне дейін Лиро-эпостық жырларын жинап, жариялауда орыс ориенталистері В.В.Радлов, И.Н.Березин, Г.Потанин, т.б. кө п ең бек сің ірді. Лиро-эпостық жырларды С.Сейфуллин, М.Ә уезов, С.Мұ қ анов, Қ.Жұ малиев, Ы.Дү йсенбаев, Ә.Қ оң ыратбаев, М.С.Сильченко, Н.С.Смирнова, М.Ғ абдуллин, т.б. ғ ылыми тұ рғ ыда зерттеп, ең бектер жазғ ан.