Кесте - Туризм мақсаттарында қолданылатын транспорт

Ә уе транспортын туризмде қ олдануавиациялық жолаушылар тасымалын рейстік жә не чартерлік яғ ни, тапсырыс бойынша жү ретін деп екіге жіктеледі. Кө ліктің бұ л тү рінің қ ымбат болуына қ арамастан оның жылдамдығ ының ың ғ айлылығ ына байланысты туристерді шалғ ай аймақ тарғ а тасымалдауда бұ л кө лік лидерлік орында тұ р.

Теміржол кө лігі туристерді салыстырмалы тү рдегі жылдамдық пен ұ зақ тығ ы орташа бағ амен комфортты жағ дайда тасымалдауғ а мү мкіндік береді.

Теміржол тасымалдары туризмде кө лікпен қ амтамасыз етудің ең тиімді қ ұ ралдарының бірі. Бұ л кө ліктің саяхаттағ ы комфорттылығ ы, жылдамдығ ы жә не туристердің топтарын жинақ ы етіп бө лу мү мкіндігі бағ асының салыстырмалы тү рде арзандығ ы транспорттың бұ л тү рін жақ ын жә не шалғ ай аймақ тарғ а жылжуында бә секеге қ абілетті етіп отыр. Теміржол транспорты ә сіресе ішкі жә не шекаралық турды ұ йымдастыруда сондай-ақ, демалыс кү ндердегі танымдық, экскурсиялық турлармен туризмде кең інен қ олданыста болады.

3.Туристерді теміржол транспорты бойынша тасымалдау.

Теміржол тасымалы туризмде транспортпен қ амтамасыз етудің тиімді қ ұ ралы болып табылады. Саяхаттауда айтарлық тай жоғ ары комфорттылығ ы, жоғ ары жылдамдық пен туристерді орташа бағ амен ық шам топтарғ а бө ліп орналастыруда мү мкіндік беретіндігі бұ л транспорт тү рін алыс жә не жақ ын аралық та жү руде бә секеге қ абілетті етеді. Теміржол транспортын кө бінесе ішкі жә не шегарамен шектес туризмін ұ йымдастыруда, сондай-ақ танымдық, экскурсиялық турларда жә не демалыс кү ннің туризмінде кең інен қ олданылады.

Ө з уақ ытында теміржолдың пайда болуы саяхаттауда нағ ыз революцияғ а ә келді, ол ат жә не корабльдарғ а қ арағ анда арзан жә не қ алағ ан жерге тез жеткізетін еді.

Кең теміржол жү йесі Солтү стік Американы жә не Европаны теміржол станциясының орталық ауданы етті. Теміржол пә уеске арбаларды алмастырып қ ана қ оймай, 1970 жылдан бері «отель» деп француз сө зімен анық талатын шағ ын трактирларды да алматырды. Ың ғ айлылық ү шін отельдер теміржол станцияларының жанында салына бастауы айтарлық тай табиғ и жайыт еді. Теміржолдар мобильділік орнатып жә не елдің шалғ ай жатқ ан аудандарымен байланысуғ а мү мкіндік жасады. Теміржол салу қ ұ рлысы ауылшаруашылығ ынан кейінгі ауқ ымды бизнеске айналады. Теміржолдың арқ асында халық орналасқ ан курорттарғ а жетуге мү мкіндік берді. Теміржол компаниялары Европа, Канадада, АҚ Ш-та отельдер салды.

Кейінгі жылдары пойыздар кө бірек қ ауіпсіз, жылдам жә не комфортты болды. 1990 жылдарғ а қ арай теміржол қ азіргі заманның барлық ың ғ айлы жағ ын ұ сына алатын болды, оғ ан: электрлі жарық беру, бумен жылыту, жатын бө лме, вагон-мейманхана жә не тіпті жуынатын бө лме.

Теміржол саяхаты – шет елде демалудың танымал тү рі. Бұ л туризм тү рінің табынушылары немістер ағ ылшындар жә не швейцарлар болып саналады. Ұ лыбритания жә не Швейцария тұ рғ ындары ө з елінде саяхаттауды жө н кө рсе, ал немістер барлық Европаны тіпті Ресейге дейін жеткен. Неміс туристерінің ішінде ең сә ндісі болып паровозды саяхат саналады.

4 Маршруттардың типтері мен олардың сипаттамалары

Маршруттар типтері бойынша келесі топтарғ а жіктеледі:

- Тематикалық – экскурсиялық қ ызмет кө рсету мен танымдық маршрутпенқ атысты;

- Қ озғ алыстың белсенді ә дістерімен жорық маршруттары;

- Дене сауық тыру – бағ дарламада спорттық жә не сауық тық шаралардың болуымен.

- Трассаның қ ұ рылуы бойынша:

- Сызық тық – трассада орналасқ ан бір немесе бірнеше пунктерде қ атысу;

- Радиалды – трассада бір пункта қ атысу;

- Сақ иналық – маршруттың басы мен соң ғ ы жү йесінің сә йкес келуімен жә не маршрутта біршнеше путктарда қ атысу.

Маршруттың озғ алыс ә дістері бойынша:

- Автобустық;

- Теплоходтық;

- Авиациялық;

- Темір жолдық;

- Қ ұ рмалас.

Мазмұ ны бойынша маршруттар болады:

- Табиғ атта демалыс;

- Тең із жағ асында демалыс;

- Тауда демалыс;

- Аң жә не балық аулаушылық жә не т.б.

Типі бойынша:

1) тақ ырыптық - мұ нда экскурсиялық қ ызмет кө рсету мен танымдық бағ ыты басым болып келеді.

2) жорық тың маршруттарда жылжудың белсенді ә дістері кең інен қ олданылады.

3) денешыныктыру жә не сауық тыру тү рінде бағ дарламада спорттық жә не сауық тыру шаралары басым келеді.

Трасса қ ұ рамы бойынша:

- сызық тық - мұ нда трасса бойындағ ы бір немесе бірнеше пунктерде (бастапқ ысына басқ а) аялдама жасалады.

- радиалды- мұ нда трасса бойындағ ы жалғ ыз пунктке ғ ана тоқ тап ө теді.

- айналып ө ту - мұ нда маршруттың бастапқ ы жә не соң ғ ы нү ктелер арасында байланыс болып маршруттағ ы бірнеше пунктерге тоқ тап ө теді.

Маршрут жылжу ә дістері бойынша:

- автобусты

- темір жолды

- авиациялық

- теплоходты

- қ иыстырылғ ан

Маршруттың мазмұ ны бойынша:

- табиғ атта демалу

- тең із жағ ажайда демалу

- тауда демалу

- аң ғ а шығ у, балық аулау

5 Нақ ты тур маршрутты қ ұ ру кү рделі жә не кө п сатылы процедура бола отырып, ө ң деушілерден жоғ арғ ы квалификацияны талап етеді жә не туристік қ ызмет кө рсету техниканың негізгі элемент. Аталмыш процедура уақ ыты бойынша ұ зақ, кейде бірнеше алғ а дейін созылады. Ол маршрут паспортын келістіру мен бекітумен аяқ талады.

Маршрут паспорты турды қ алыптастыруда қ олданады.

Маршрут ө ң деу келесі негізгі кезең дерден тұ рады:

1 кезең. Маршрут трассасының бойындағ ы тур ресурстарды зерттеу

2 кезең. Маршрут трассасындағ ы тур қ ызметтер нарығ ына маркентингтік талдау жасау:

3 кезең. Маршрут типін анық тау

4 кезең. Маршрут эскизді моделін қ ұ ру

5 кезең. Маршрутты ө мірлік азық пунктермен байланыстыру

6 кезең. Маршрут қ ауіпсіздік сызбасын ө ң деу

7 кезең. Маршрут паспортын ө ң деу жә не оны қ ажетті службалармен бекіту.

8 кезең. Маршрут іс жү зінде тексеріп кө ру жә не қ ажетті ө згерістер енгізу.

9 кезең. Маршрут паспортын ресми тү рде бекіту

Маршрутты ө ң дер болғ ан соң тасымалдар мен келісім шарт жасалады. Бұ лар авиа компаниялармен теміржолмен, автокө лікті, мекемелермен, кемелермен жасалатын келісімшарттар. Маршрут ө ң деу процесінде қ абылдау алатын жақ пен интенсивті тү рде келіссө здер жү ргізіледі, туристерді қ абылдап емес жә не қ ызмет кө рсету шарттары талданып, отельдерді брондау, келу жә не кету кү ндері белгіленіп, гидтер тағ айындайды.

Қ абылдап алатын жақ пен келісу барысында кө рсетілетін қ ызметтер қ арастырылады. Шетелдің фирма ә детте аялдау, тамақ тандыру, экскурсиялық қ ызмет кө рсету жә не кейде сақ тандыру қ ызметтермен қ амтамасыз етеді. Ал отандық фирма туристерді тасымалдау, сақ тандыру жә не визалық рә сімдеу ү шін жауапты. Мұ ндай ә ріптестік екі жақ қ а тиімді. Шетелдік компания қ онақ ү й мейманханалармен экскурсиялық бюролармен тұ рақ ты байланысын қ олдана отырып жергілікті туристік нарық та жақ сы мең гергендіктен шығ ындарды тө мендетіп бағ алық шегерімдер (скидка) жасай алады. Ал, бұ л отандық фирмағ а қ ұ ны бойынша бә секеге қ абілетті қ ызмет ұ сынуғ а мү мкіндік береді. Туроператор кейде қ онақ ү й, мейманхана, транспорттық ұ йымдар жә не экскурсиялық қ ызмет кө рсету ұ йымдармен байланысқ а ө здері тү се алады. Бірақ мұ ндай ә рекет қ онақ ты ақ ша қ аржыларымен уақ ытты қ ажет ететіндіктен тиімсіз болып келеді. Халық аралық туризм аясындағ ы субьектілер арасындағ ы қ арым-қ атынастар жү йесі заң ды тү рде келісімшарттармен рә сімделеді. Маршрут техникасының картасын ө ң деу маршрутының негізгі кө рсеткіштері тоқ тайтын жерлері, келу кү ні, туристердің болжамды саны, саяхатта туристерге кө рсетілетін қ ызмет кө рсету бағ дарламалары анық талады.

6 Қ Р-ң кө лік туралы занының 15-бабына сә йкес қ ауіпсіздік талабын анық таушы, медицина санитарлық нормаларды, экология жә не ең бекті қ орғ ау нормаларын, халық аралық жә не мемлекеттік стандарттар жә не техникалық жағ дайын анық тайтын транспорттық қ ұ ралдардың сертификаты болуы тиіс. Сонымен қ атар олар белгіленген заң дылық қ а сә йкес тіркелуі тиіс. Сертификациядан ө тпеген трнаспорттық қ ұ ралдар (қ олдануғ а) эксплуатацияғ а жіберілмейді.Транспорттық қ ұ ралдарын жү ргізу денсаулық жағ дайың медициналық куә лігі бар жә не сә йкес квалификациясы бар тұ лғ ағ а жү ргізу қ ұ қ ығ ы беріледі. Жолаушыларды тасымалдау кезінде тасымалдаушының кесірінен кешігу болса, тасымалдаушы жолаушығ а билет қ ұ нының ә р кешіккен сағ атқ а 3% тө леуге міндетті. Жолаушығ а тө ленетін айыпұ л сомасы билет қ ұ нына аспауы тиіс.

Кө ліктік қ ұ ралды басқ ару қ ұ қ ығ ы сә йкес квалификациясы бар жә не медициналық тексерістен ө тіп, денсаулық жағ дайы туралы арнайы куә лігі бар кісіге беріледі. Кө ліктік қ ұ ралды басқ арудағ ы квалификациялық талаптар мен кө ліктік қ ұ ралды басқ аруғ а денсаулығ ы бойынша бағ алау критерилері Қ азақ стан Республикасының нормативті қ ұ қ ық ты актілерімен белгіленген тә ртіппен анық талады. Тасымалдаушы жақ тан болғ ан жолаушыны жолынан қ алдыру жағ дайында кө лік иесі жолаушығ а ұ стағ ан ә р сағ аты ү шін билет қ ұ нының 3 пайызын жә не шеккен барлық шығ ындарын ө теп беруі тиіс. Жолаушының талап еткен айып пұ лының мө лшері сатып алынғ ан билет қ ұ нынан асып кетпеуі тиіс. Жү кті жеткізудегі кідірістер ү шін тасымалдаушы жақ жү кті қ абылдап алушығ а ә р кү н ү шін тасмылдау сомасының 10 пайызы кө леміндегі айыппұ л тө лейді, бірақ бұ л сома тасымалдау ақ ысының 50 пайызынан аспауы тиіс. Тасымалдаушы жақ рейсті 10 сағ аттан артық ұ стап қ алғ ан жағ дайда ө з шотының есебіненқ онақ ү йде жайғ астырып, тамақ тандыруы тиіс. Жолаушының талабы бойынша оғ ан қ ажет болғ ан жағ дайда тасымалдау кезіндегі кідеріс туралы ресми қ ұ жат немесе билетте кідеріс себебі туралы белгі қ ойылуы тиіс. 20 бапқ а сә йкес, тасымалдаушы жолаушының ө ліміне кінә лі болып немесе денсаулығ ына нұ сқ ан келтірсе, ө з кінә сі болғ ан немесе оны ә дейі қ асақ ана жасалғ ан тірлік немесе қ андай да бір бетін қ айтара алмағ ан кү штің ә серінен болғ андығ ын дә лелдей алмаса, онда ол жолаушының алдында мү ліктік жауапты. Тасымалдаушы азаматтардың денсаулығ ының жә не ө мірінің қ ауіпсіздігіне, кө ліктік қ ұ ралдардың, судағ ы жә не ә уедегі қ озғ алыс қ ауіпсіздігіне, сондай ақ қ оршағ ан ортаны қ орғ ау ү шін жауапты. Транспорттық қ ұ ралдар қ озғ алатын территориялық пймақ тар, станция, пристань, аэропорт, автокө ліктік мекемелер мен теміржолдағ ы аймақ тар мен жү ктерді тиеу жә не арту жұ мыстары қ ауіптілігі жоғ ары зоналар болып есептеледі. Қ ауіптілігі жоғ ары зоналардағ ы қ ауіпсіздік пен ондағ ы жұ мыс істеу шарттары Қ азақ стан РЕспубликасының Ү кіметімен тағ айындалады. Аталмыш қ ауіпсіздік шарттары бұ зылғ ан жғ дайда Қ азақ стан Республикасының Ү кіметімен жауапқ а тартылады. Егер Қ азақ стан Республикасының территориясында шетелдік кө лік пен кө лік қ ұ ралдары жү ріп немесе кесіп ө тетін жағ дайда қ оршағ ан ортаны қ орғ ау сапасының нормативтері, экологиялық қ ауіпсіздік шарттары мен жергілікті халық тың денсаулығ ына нұ сан келтірілмей, жергілікті табиғ и ресурстардың ұ дайы ө ндірісі мен рационал қ олданылуына зиян келтірілімеуі тиіс.