Дезинфекцияның химиялық әдiсi.

ЕАМ-де толық батыру ә дiсiмен дезинфекциялаудың химиялық ә дiсi кең қ олданылады. Науқ астар мен жанаспайтын бұ йымдарды жә не олардың бө лшектерiн дезинфекциялық ерiтiндiге батырылғ ан марлядан дайындалғ ан салфеткамен екi рет сү ртедi.

Дезинфекцияғ а қ олдануғ а болмайды: сайдекс, формамен, глутарал, бианол, дезоксон-1 жә не басқ аларды, себебi олардың адам ағ засына кө рсететiн токсикалық ә серi жоғ ары.

Дезинфекцияның химиялық ә дiстерiне жатады:

Шаю (орошение).

Сү рту.

Толығ ымен батыру.

Себу (распыление).

Дезинфекцияның комбинирленген ә дiстерi: комбинирленген ә дiсте дезинфекция арнайы дезинфекциялық камераларда жү ргiзiледi.

Бу-ауалы ә дiс ылғ алданғ ан ауамен, t-110⁰С температурасында, 0, 5 атм. қ ысымда, 20 минуттық экспозицияда жү ргiзiледi.

Бу-формалиндi ә дiс: 0, 5 атм. режимда, t-90⁰С, экспозиция 30 минут.

Камералы дезинфекцияның негiзiнде камерадағ ы заттарды аса жоғ ары қ ысымда жә не белгiлi температурадағ ы ыстық ауамен қ ыздыру жатады. Егер бу ә серiнен кү шейту ү шiн камерағ а формальдегидтi (формалин) қ осымша енгiзедi.

Негiзгi дезинфекциялық заттардың сипаттамасы. Негiзгi дезинфекциялық заттарғ а қ ұ рамында хлоры бар, оттегiсi бар заттар, беткей-белсендi заттар, гуанидтер, қ ұ рамында альдегид, фенолы бар заттар, спирттер жатады.

Хлорлы iзбестің ақ тү стi ұ нтағ ы, реакциясы сiлтiлi, ө ткiр тiтiркендiретiн иiсi бар. Хлорлы iзбестiң сапасы белсендi хлор бойынша 25% мө лшердегi белсендi хлордың (С₁) болуымен байланысты. Хлордың белсендiлiгi 15% дейiн тө мендегенде хлорлы iзбес қ олдануғ а жарамсыз. 0, 5-10% ерiтiндiсi жә не қ ұ рғ ақ тү рiнде суды, ыдыстарды, бө лмелердi, науқ астың бө лiнiстерiн, ә жетханаларды жә не басқ аларды заласыздандыру ү шiн қ олданылады. 1: 5 қ атынасындай (1л биологиялық сұ йық тық тарғ а 200г қ ұ рғ ақ iзбес) қ ұ рғ ақ хлорлы iзбеспен науқ астың бө лiнiстерiне, тағ ам қ алдық тарына себедi.

Хлорамин-Б. С₁-бойынша белсендiгi 26% хлорамин-Б дайындау ү шiн бастапқ ы ө нiм болып бензол (хлорамин-Г-толуол) табылады. Хлорамин-Б суда еридi, оның ерiтiндiлерi маталарды бү лдiрмейдi жә не тү ссiздендiрмейдi. Ыстық ерiтiндiлердiң (50-60⁰С) жә не хлораминнiң белсендiрiлген ерiтiндiлердiң ө те жоғ ары заласыздандыратын ә серi бар.

Бейтарап кальций гипохлоридi. С₁-бойынша белсендiлiгi 52%. Емдiк мекемелерде ақ тү стi ұ нтақ тә рiздi кальций гипохлоридi қ олданылады. Ә лсiз майлы ерiтiндi тү зiледi, оны дайындағ аннан кейiн 30 минут ө ткен соң қ олданылады. Сақ тағ анда тұ рақ ты, аз гигроскопиялы жә не ауада Cl₁-бойынша белсендiгiн сақ тайды.

Натрий гипохлоридi 1-3% белсендi хлоры бар концентрленген негiзгi ерiтiндiлер тү рiнде қ олданылады. Электрохимиялық ә дiспен (ЭЛМ-1, ЭМУ-1, ЭЛИСА, УДР-01 қ ұ рылғ ылары) алынады.

0, 5% концентрациялы жұ мыс ерiтiндiлерiн шыныдан, пластмассадан (ПХР), силиконды резинадан жасалғ ан бұ йымдарды толық батырылғ ан кү йiнде экспозициясы 60 минут вирусты инфекцияда қ олданылады.

0, 25% концентрациялы жұ мыс ерiтiндiлерi бактериальды инфекцияда (туберкулезден басқ а) қ олданылады, экспозициясы 15 минут, толық батырылғ ан кү йiнде. Ал 0, 3% концентрациялы ерiтiндiлер дерматофитияда 15 минут iшiнде қ олданылады. Адамдар бар бө лмелердi дезинфекциялау ү шiн 0, 125% концентрат ерiтiндiсiн 0, 5% концентрациядағ ы ''Лотос'', ''Прогресс'', ''Астра'' сияқ ты жуғ ыш заттармен бiрге қ олдануғ а болады. Бө лмелер дезинфекциясы кезiнде 0, 125% концентарциялы ерiтiндiлердi шығ ындау нормалары-1м²-қ а 200мл.

Хлоргексидин биглюконаты мө лдiр, иiссiз 20% ерiтiндi. Сақ тау ү шiн арнайы шарттар қ ажет етпейдi. Беткей-белсендi деп аталатын заттар класына жатады. Суда, спиртте жақ сы еридi, ұ зақ сақ тағ анда ө зiнiң қ асиеттерiн жоғ алтпайды, ұ зақ антимикробты ә серi бар, медициналық қ ұ ралдар қ ысқ а уақ ыт (2-3 минут) ерiтiндiде болғ ан жағ дайда металдың анық коррозиясын шақ ырмайды.

Протейғ а, қ ышқ ылғ а тө зiмдi таяқ шаларғ а, вирустар мен спораларғ а препарат ә сер етпейдi.

Хирургиялық бұ йымдарды, хирург, медбике, акушерлер қ олдарын заласыздандыруғ а арналғ ан. Емдiк, антисептикалық зат ретiнде жә не кү нделiктi, қ орытынды дезинфекция ү шiн қ олданылады.

Сутектiң асқ ын тотығ ы (Н₂О₂) тотық тырғ ыштар тобына жатады. Ө ндiрiстен 29-30% концентрациялы су ерiтiндiсi тү рiнде пергидроль атауымен шығ арылады. Иiссiз, тү ссiз зат, тұ тқ ыр ашты дә мi бар. Жоғ ары бактерицидтi қ асиетi бар. Мө лшерi 0, 5-6% концентрациядағ ы сутектiң асқ ын тотығ ының ерiтiндiлерi бұ йымдарды бү лдiрмейдi, металдарды коррозияғ а ұ шыратпайды, токсикалығ ы аз. Экспозициясы 80-нен 180 минутқ а дейiн 3-4% концентрацияда жуғ ыш заттармен (''Прогресс'' жә не басқ а) бiрге қ оданылады. Химиялық заласыздандыру қ анды жуғ аннан кейiн механикалық тазалаумен бiрiктiруге мү мкiндiк бередi, оның нә тижесiнде дезинфицирлеушi ә сер кү шейедi, 0, 5% концентрацияда 0, 5% жуғ ыш ерiтiндiсiмен стерилизациялық ө ң деу алдында 45-50⁰С температурада, 15 минут экспозицияда қ олданылады.

Сутектiң асқ ын тотығ ының ерiтiндiлерi қ араң ғ ы салқ ын жерде сақ талады. Пергидролi бар сауыттардың капшығ ы болу керек. Абайлап тасымалдауы қ ажет.

Аламинол (''Ниопик'', Ресей) беткей-белсендi заттар (ББЗ) тобына жатады. Бактерияғ а, вирустарғ а, саң ырауқ ұ лақ тарғ а қ арсы жоғ ары антимикробты ә серi бар. Жуғ ыш қ асиеттерi бар. Бө лмелердегi беткейлердi, науқ астарды бұ йымдарды дезинфекциялау ү шiн, инструменттердi стерилизация алдында жә не басқ а медицинада қ олданатын заттарды (стоматологиялық, жұ мсақ жә не қ атты эндоскоптар) тазарту ү шiн қ олданылады. Дезинфекция жә не стерилизация алдындағ ы тазартуда 3-8% жұ мыс ерiтiндiсi тү рiнде вирусты инфекцияғ а қ арсы бiрiктiрiлген процесте қ олданылады, экспозициясы 60 минут, бө лме температурасында. Одан кейiн шыныдан, резинадан, металдан жасалғ ан бұ йымдар, соның iшiнде стоматологиялық инструменттер 0, 5-1 минут iшiнде сол ерiтiндiде жуылады жә не 3 минут ағ ынды сумен шайылады.

Бактериальды инфекцияда, сонымен бiрге туберкулезде, кандидозда, дерматофитияда 5%-концентрациялы жұ мыс ерiтiндiсi қ олданылады. Ө ң деу этаптары ө згермейдi.

Септабик (''Абик'' Израиль) ББЗ тобына жатады. Бактерияғ а, вирустарғ а, саң ырауқ ұ лақ тарғ а қ арсы жоғ ары антимикробты ә серi бар. Жуғ ыш қ асиетi бар. Концентрат жә не ұ нтақ тү рiнде шығ арылады. Дезинфекция жә не стерилизация алдындағ ы тазартуда 1% жұ мыс ерiтiндiсi тү рiнде вирусты, бактериальды инфекцияда, кандидоздарда, дерматофитияда қ олданылады, экспозиция 60-120 минут (прибор конструкциясына байланысты), бө лме температурасында. Туберкулез кезiнде шыныдан, резинадан, пластмассадан, металдан жасалғ ан бұ йымдарды, стоматологиялық инструменттердi, эндоскоптарды 3% септабин ерiтiндiсiмен 60 минут iшiнде ө ң дейдi, бұ йымдар толық батырылуы керек. Одан кейiн сол ерiтiндiде 0, 5-1 минут iшiнде жуылады жә не 3 минут iшiнде ағ ынды сумен шайылады.

Дезинфекциялаушы заттардың жарамсыздығ ын бақ ылау тү рлерi:

1. Визуальды бақ ылауды дез.станцияның қ ызметкерi (лаборант, дә рiгер) жү ргiзедi.

2. Бактериологиялық бақ ылауды дез.станцияның қ ызметкерi лаборант жү ргiзедi (шприцтер, инелер жә не т.б санынан 1% мө лшерде шайындыларды алу).

3. Химиялық бақ ылауда қ ұ рғ ақ заттар жә не дезинфицирлеушi ерiтiндiлер пробаларын таң дап алады жә не дез.лабораторияғ а жiбередi. Онда пробалардағ ы белсендi С₁-анық тайды жә не оның дұ рыс дайындалуы жайлы қ орытынды бередi (пробалар жеткiзiлуiн бө лiмнiң ағ а медбикесi бақ ылайды).

Дезинфекциялық шараларда жү ргiзу ү шiн тек тағ айындалғ ан жағ даймен рұ қ сат етiлген бұ йымдар (жуғ ыш машиналар, эмальданғ ан ыдыстар, пластмасс контейнерлер, стерилизаторлар) қ олданылады.

Дезинфекция жү ргiзiлетiн бұ йымдарғ а қ ойылатын сауал:

1. Сауыттардың қ ақ пақ тары болу керек.

2. Сауыттар мен қ ақ пақ тардың маркирі, заттың атауы, оның концентрациясы, тағ айындаулары, дайындалғ ан кү нi болу керек. Кө п ретке қ олданылатын ерiтiндiлер ү шiн заттың қ олданылатын уақ ытын жә не сағ атын кө рсетедi.

3. Қ ымбат бұ йымдарды (эндоскоптар, жұ мсақ эндоскоптарғ а инструменттер) қ осымша инструкциялы-ә дiстемелiк қ ұ жаттар бойынша дезинфекциялайды.

4. Дезинфекция ү шiн жабдық тарды таң дау бұ йымдар ерекшелiгi мен оның тағ айындалуымен байланысты.

Дезинфекциялық шараларды жү ргiзу ү шiн келесi жабдық тар болу керек:

1. гидропульт (чехолмен);

2. эмальденген шелектер немесе 1, 5 жә не 10л деген жазуы бар ыдыстар;

3. дезинфекциялаушы камерағ а заттарды тасымалдау ү шiн кленкалы қ аптар;

4. дезинфекцияланатын затқ а арналғ ан ү лкен ыдыс;

5. таза заласызданғ ан ветошь;

6. қ олданылғ ан ветошьтар жә не қ олданылғ ан арнайы киiм комплектерiнiң кленкалы қ аптары;

7. сортировкасы жасалғ ан дезинфекциялық заттар;

8. арнайы киiм: халаттар, қ алпақ тар, респираторлар, қ орғ айтын кө зiлдiрiк, резиналы перчаткалар;

Дезинфицирлеушi заттармен жұ мыс iстегенде ең бектi қ орғ ау ережелерi:

1. Химиялық дезинфицирлеушi заттарды сақ тау ережелерiн сақ таң ыздар.

2. Дезинфекциялы зат бар ыдыстар атауы, тағ айындалуы, дайындалу кү нi жә не мерзiмi кө рсетiлген паспорты болу керек.

3. Дезинфекциялайтын ерiтiндiлердi дайындағ анда жеке бастың гигиенасын сақ таң ыздар (арнайы халаттар, бас орамалдар, респираторлар, қ орғ айтын кө зiлдiрiк, резиналы перчаткалар, ауыстыратын аяқ киiм).

4. Дезинфекциялы ерiтiндiлердi ауасын тартатын шкафта немесе арнайы вентиляциясы бар бө лмелерде дайындалады жә не сұ рыптау жү ргiзiледi.

5. Дезинфекциялық заттар терiге тигенде оларды сумен лезде жуып шаю керек.

6. Кө зге тү ссе-2% сода ерiтiндiсiмен шаю керек, 30% альбуцид тамызу, ауырсыну басылмаса-2% новокаины бар кө з тамшыларын тамызу.

7. Тыныс алу жолдары тiтiркенгенде-лезде басқ а желдетiлетiн бө лмеге немесе таза ауағ а шығ уы керек, содасы бар жылы сү ттi iшу, 2% сода ерiтiндiсiмен ауызды шаю керек, қ ажет болса жү рек препаратын, тыныштандыратын жә не жө телге қ арсы заттарды қ абылдау керек.

Дезинфицирлеуші хлорлы жұ мыс қ оспаларын дайындау ережелері:

1) ашық хлорлы ә к қ оспасын ә зірлеу ү шін: 1 кг ұ нтақ хлорлы ә кті 10 л (шелек) суық суғ а араластырады;

2) қ оспаны тә улік бойы тұ ндырады;

3) алынғ ан қ оспаны кү ң гірт шынығ а қ ұ йып, тығ ынмен жабады (10 % хлорлы ә к қ оспасын алатын болғ андық тан 5-7 кү н қ араң ғ ы жерде сақ тайды);

4) хлорлы ә ктің жұ мыс қ оспасын дайындау:

0, 1 % - 100 мл 10 % хлорлы ә к қ оспасын 9, 9 л суғ а;

0, 2 % - 200 мл 10 % хлорлы ә к қ оспасын 9, 8 л суғ а;

0, 5 % - 500 мл 10 % хлорлы ә к қ оспасын 9, 5 л суғ а;

1 % - 1 л 10 % хлорлы ә к қ оспасын 9 л суғ а;

2 % - 2 л 10 % хлорлы ә к қ оспасын 8 л суғ а;

5) хлорамин қ оспасын қ олдану алдында ғ ана дайындайды:

0, 2 % - 2 г хлорламин 1 л суғ а;

1 % - 10 г хлорламин 990 мл суғ а;

2 % - 20 г хлорламин 980 мл суғ а;

5 % - 50 г хлорламин 950 мл суғ а;

Емдеу мекемелерінде жү ргізілетін тазалық шаралардың тү рлері. Инвентарды ө ң деуден ө ткізу

Барлық бө лмелер, қ ұ ралдар, медициналық жә не басқ а да инвентарлар таза болуы тиіс. Бө лмелерді ылғ алды тазалау (едендерді жуу, жиһ аздарды, қ ұ ралдарды, терезенің алдарын, есіктерді жә не т.б. сү рту) жуушы жә не дезинфицирлеуші заттарды қ олдану арқ ылы тә улігіне екі реттен кем болмауы керек (қ ажет жағ дайда жиірек).

Терезе ә йнектерін ішкі жағ ынан кем дегенде айына бір рет, ал сыртқ ы жағ ын кірлеуіне байланысты кем дегенде тө рт – алты айда бір рет сү рту керек. Ылғ алды тазалық ү шін сұ йық жуғ ыш заттар қ олданылады.

Барлық тазалық инвентарларының (шелектер, тегенелер, щеткалар, еден жуғ ыштар жә не т.б.) бө лменің жә не тазалық жұ мыстарының тү рі кө рсетілген нақ тылы белгілеулері (мысалы, процедуралық бө лменің еденін жууғ а арналғ ан) болуы жә не кө рсетілуі бойынша қ олданылуы, ә рі бө лек сақ талуы қ атаң қ адағ алануы керек.

Палаталардың жә не де басқ а функционалдық палаталар мен кабинеттердің генералдық тазалығ ы: қ абырғ аларды, бү кіл қ ұ ралдарды жақ сылап мұ қ ият жуу, сонымен қ атар жиһ аздарды, шамдарды, қ орғ аныш жалюздерін жә не т.с.с шаң ын сү рту, бекітілген кесте бойынша орындалуы айына бір реттен кем болмауы керек.

Процедуралық, таң у бө лмелерінің тазалығ ы (жуу жә не дезинфекциялау) аптасына бір рет бө лмені қ ұ ралдар, жиһ аздар жә не басқ а инвентарлардан босату арқ ылы жү ргізіледі.

Қ оқ ыстарды жә не қ алдық тарды жинау ү шін коридорларда, ә жетханаларда жә не басқ а қ осымша бө лмелерде урналар, ал процедуралық та – аяқ басқ ышты шелектер қ ойылуы керек.

Асептикалық жә не антисептикалық (операциялық, таң у, процедуралық жә не басқ а да) ерекше стерильдік режимді талап ететін бө лмелерді тазалаудан кейін стационарлы ультракү лгін немесе қ озғ алмалы бактерицидті лампалармен бө лменің 1 м³ ауданына лампаның 1 Вт қ уаты сә йкес деген есеппен 2 сағ ат бойы лампамен адамдар жоқ кезде сә улелендіру қ ажет.

Палаталардың жә не бө лмелердің ауасын форточкалар, створкаларды ашу арқ ылы тазарту тә улігіне тө рт реттен кем болмауы керек.

Жылына бір рет барлық бө лмелердің қ ысқ а даярлығ ы жү ргізіледі (жылу жү йесін, ауа тазартқ ыштарын тексеру жә не жө ндеу, терезелерді шынылау, жабу, есіктерді жылылау жә не т.б.).

Аурухананың басшылығ ы жататын бө лмелерді жә ндіктерден жә не кеміргіштерден тазартудың алдын алу шараларын ү немі дезқ ызметпен келісім шарт жасау арқ ылы жү ргізіп отырады.