Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Тақырыбы. Санитарлық-эпидемиологиялық қызметті ұйымдастыру негіздері. Гигиеналық нормалау. Көрсеткіштері, қағидалары .
|
|
2. Мақ саты: Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметті ұ йымдастыру негіздері бойынша жә не гигиеналық нормалау жә не гигиеналық эксперимент туралы білімдерін қ алыптастыру.
3. Оқ ыту мақ саты:
Химиялық, физикалық факторларғ а гигиеналық нормативтер орнату жә не жедел, созылмалы эксперименттер жасау туралы білімдерін қ алыптастыру.
Қ оршағ ан орта факторларын гигиеналық нормалау жә не халық денсаулығ ына ә серін болжамдау туралы білімдерін қ алыптастыру.
Гигиенада қ олданылатын ә дістемелер туралы мамандық қ а байланысты ә дебиеттермен жұ мыс жасауда студенттердің аналитикалық қ абілеттілігін дамыту жә не жетілдіру.
Мемлекеттік регламент бойынша қ ұ қ ық тық компетенцияны қ алыптастыру. Гигиеналық нормалауды оқ ып білуде студенттерде мотивацияны дамыту.
4. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:
1.Гигиеналық норматив туралы тү сінік.
2.Нормалаудың приоритеттілігі.
3.Нормалау қ ағ идалары.
4. Жануарларғ а жә не ерікті адамдарғ а ә ксперимент жү ргізу. Эксперимент жү ргізудің жағ дайлары.
5. Жедел нормалау
6. Гигиеналық болжау.
5. Білім берудің жә не оқ ытудың ә дістері: презентация, кіші топтармен жұ мыс, жағ дайлық есептер шешу.
6. Ә дебиет:
1. Кенесариев У., Балмахаева Р.М.., Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/Под.ред.У.И.Кенесариева У.И. - Алматы: 2009. С-688. 4-34
2.Аликеева Г.М., Рузуддинова Г.Т. Оқ у қ ұ ралы «Су гигиенасы» Алматы, 2006 ж. 74 б.
3.Амрин М.К. Ауалық ортаны гигиеналық бағ алау. – Алматы 2004, ж. – 65 б.
4.Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж. Учебник для медицинских вузов и колледжей «Экология жә не халық денсаулығ ы». Алматы: «Ғ ылым», 2002. – 216 с.
5.Тамақ тану: Жалпы гигиена бойынша медициналық жоғ ары оқ у орындарының студенттеріне арналғ ан оқ у қ ұ ралы. І-бө лім. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. / Алматы, 2006.-160 бет.
6.Радиациялық гигиена. Оқ у қ ұ ралы. Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Жоламанов М.Е., Рузуддинова Г.Т. - Алматы, 2004, 169 б.
7.Бақ ылау:
1. Ауызша сұ рау бойынша (білім қ ұ зіреттілігі):
1. Гигиеналық норматив, қ ағ идалары.
2.Нормалаудың приоритеттілігі.
3. Нормалаудың қ ағ идалары
4.Жануарларғ а жә не ерікті адамдарғ а ә ксперимент жү ргізу. Экспериментті ерікті адамдар мен жануарларғ а жү ргізу. Эксперимент жү ргізудің жағ дайлары.
5.Жеделнормалау
6. Гигиеналық болжау.
2.Студенттердің ө зіндік жұ мысын орындауы:
Тапсырма №1. Тақ ырыптың сұ рақ тары бойынша кроссворд қ ұ растыру. (білім қ ұ зіреттілігі)
Тапсырма №2. Гигиеналық зерттеу ә дістері бойынша жағ дайлық есептерді шешу. (тә жірибелік дағ дылар)
Есеп № 1. Бояу ө ндірісі цехында жұ мыс зонасына ацетон, бензол, сонымен қ атар, жылулық радиацияның кө здері (жылынғ ан қ ондырғ ыларынан шығ атын инфрақ ызыл сә улелену) бар. Зауыт пен СЭҚ зертханасынан кезекті тү рде жұ мыс зонасының ауасынан ауадан сынама алынады. Мұ нда ацетон мен бензолдың жоғ арғ ы дең гейі анық талды. Олардың концентрациялары ШРЕК-тен 2-3 есе жоғ ары екендігі белгілі болды. Жылулық радиацияның интенсивтілігі норма шегінде. Ацетон жә не бензол орталық жү йке жү йесіне, қ ан жү йесіне, байыр жә не басқ а да ағ заларғ а ә сер ететін у болып табылады. Ө ндіріс жұ мысшыларын медициналық тексеру кезінде жоғ арғ ы орталық жү йке жү йесінің, асқ азан ішек жолдарының, қ ан, аурушаң дылығ ының жоғ арғ ы дең гейі анық талынды. Жұ мыс зонасының ауасының ластануы технологиялық ү рдістің бұ зылуымен, желдету жә не жабдық тардың герметизациясының жеткіліксіздігімен байланысты екендігі анық талды. Есептеу арқ ылы белгілі болды, кезекті алдын алу шараларын қ олданбағ ан кезде, ластағ ыштар 3-4 жылдан соң нормативтен 5-6 есе жоғ арылайды, ал аурушаң дылық 1, 5-2 есеге жоғ арылайды.
Ауаның ластану дең гейін тө мендету жә не кә сіптік аурулардың алдын алу ү шін тиімді желдетуді ұ йымдастыру, жабдық тарды герметизациялау, технологиялық ү рдістерді жетілдіру, СИЗ міндетті тү рде қ олдану ұ сынылды.
Сұ рақ тар:
1. Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2.. Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылады?
3. Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
4. ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды ө ң деу ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылады?
5. Гигиенаның қ андай ә дісінің кө мегі арқ ылы ацетон мен бензолдың ағ зағ а ә сері бекітілді?
6. Перспектива бойынша гигиенаның болжамы бекітілді?
7. Есептерде гигиенаның қ андай мақ саты шешіледі?
8. Қ азіргі уақ ытта жұ мысшыларды медициналық тексерулерден ө ткізу санитарлық -эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү ріне жатады?
9.Алдың ғ ы жылдарда жұ мысшылардың аурушаң дылығ ы бойынша мә ліметтер санитарлық эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү рінің кө мегі арқ ылы алынды?
10. Цехта санитарлық бақ ылаудың қ андай тү рі жү ргізілді, оның мақ саты қ андай?
11. Берілген есептегі барлық шаралар мен міндеттер медицинаның қ ай бағ ытында берілген?
Есеп № 2. Болат қ ұ ю цехында зауыт зертханасының мә ліметтері бойынша жұ мыс зонасының ауасында кү кірт пен азот тотық тары мен қ ос тотық тары, иісті газ табылғ ан, бұ лардың концентрациялары ШРЕК 2-3 есе жоғ ары. Болат ерітетін беткейлер бірнеше жү здеген градустарғ а дейін ысиды. Олардан шық қ ан жылу сә улелерінің қ арқ ындылығ ы ШРЕК тен 2 есе жоғ ары. Цехта жаз айында ауа температурасы 38-39 градусқ а дейін жетеді. Қ арқ ынды шу, бұ лардың дең гейі қ алыптың жоғ арғ ы дең гейіне жетеді. Кү кірт пен азоттың тотық тары мен қ ос тотық тары кө з бен тыныс алу жолдарының кілегейлі қ абаттарына тітіркендіргіш ә сер етеді, риниттерді, бронхиттерді, пневмонияны шақ ырады, токсикалық ә сер кө рсетеді. Иіс тигізіп уландыратын газ қ анда карбоксигемоглобиннің тү зілуіне жә не тіндерге оттегінің тасымалдануының бұ зылуына ә келеді. Шу кохлеарлы аппараттқ а деструктивті ә сер кө рсете, ал, жылулық радиация шектен тыс қ ызынуғ а жә не катарактағ а ә келеді. Статистикалық зерттеулердің ә дістері бойынша бірнеше жылдар бойына цехта жоғ арғ ы тыныс алу жолдары мен ө кпеде, ОЖЖ, ЖҚ Ж аурушаң дылығ ының жоғ ары дең гейлері анық талды. Кезекті медициналық тексерулерді жү ргізу барысында жұ мысшылардың 20% созылмалы трахеиттер мен бронхиттер, 15%- миокардтың дистрофиясы, артериялық гипертензия, 18 % астениялық жә не астено-жү йкелік бұ зылыстар, 10% - керең дік байқ алды.
Зиянды ә серлердің ә сер ету дең гейлерін тө мендету ү шін жабдық тарды герметизациялау, желдету тиімділігін жоғ арылату, су жамылғ ыларын қ олдану, қ орғ аныс кө зілдіріктер мен арнайы киімдерді пайдалану қ ажет.
Сұ рақ тар :
1.Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2.Цехта гигиеналық жағ дайды анализдеу кезінде гигиенаның қ андай міндеті шешіледі?
3.Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылды?
4.Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
5. ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды дайындау ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылды?
6. Ағ зағ а жылулық радиация мен ластағ ыштардың ә серін гигиенаның қ андай ә дістерімен анық талынды?
7. Келешекке гигиеналық жағ дайғ а болжам жасалды ма, оның қ орытындысы қ андай?
8. Есептерде гигиенаның қ андай мақ саты шешіледі?
9. Қ азіргі уақ ытта жұ мысшыларды медициналық тексерулерден ө ткізу санитарлық -эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү ріне жатады?
10. Алдың ғ ы жылдарда жұ мысшылардың аурушаң дылығ ы бойынша мә ліметтер санитарлық эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү рінің кө мегі арқ ылы алынды?
11. Цехта санитарлық бақ ылаудың қ андай тү рі жү ргізілді, оның мақ саты қ андай?
12. Берілген есептегі барлық шаралар мен міндеттер медицинаның қ ай бағ ытында берілген?
Есеп № 3. Антибиотиктерді қ ораптау цехының жұ мыс зонасының ауасында тұ рақ ты тү рде антибиотиктің шаң ы табылғ ан, бірақ олардың концентрациялары ШРЕК тен аспайды. Орындаталытн операциялар монотонды, яғ ни біркелкі, жә не жұ мысшының мә жбү рлік жағ дайы бар. Желдеткіш қ ондырғ ыларының жұ мысы қ алыпты. Бірақ та жұ мысшылардың арасында жү ргізілген медициналық тексерулердің барысында дисбактериоз жағ дайлары, бауыр мен бү йректің токсикалық зақ ымдалулары, сонымен қ атар, терінің жә не кілегей қ абаттарының саң ырауқ ұ лақ тық ауруларының ө суі, аллергиялық аурулар байқ алғ ан. Антибиотикті қ ораптайтын жұ мысшыларда айқ ын сезімталдылық жә не токсикалық ә сер, бауыр мен бү йректерінің зақ ымдалулары бар.
Зерттеу нә тижелері бойынша жұ мыс зонасының ауасында антибиотиктің ШРЕК-сы қ айта қ аралды. Шаң бө ліну дең гейі мен ең бектің біркелкілігін тө мендетуге мү мкіндік беретін технологиялық ү рдістер жетілдірілді. Дайындалғ ан ұ сыныстарды енгізгеннен кейінгі медициналық тексерулердің нә тижелері аурушаң дылық дең гейлерінің тө мендеуін кө рсетті, сонымен бірге, жұ мысшылардың денсаулық жағ дайларының жақ сарғ андығ ын кө рсетті.
Сұ рақ тар:
1. Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2. Цехта гигиеналық жағ дайды анализдеу кезінде гигиенаның қ андай міндеті шешіледі?
3. Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылды?
4. Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
5. ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды дайындау ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылды?
6. Ағ зағ а антибиотиктердің ә сері гигиенаның қ андай ә дістері арқ ылы анық талды?
7. Келешекке гигиеналық жағ дайғ а болжам жасалды ма, оның қ орытындысы қ андай?
8. Есептерде гигиенаның қ андай Оқ ыту мақ саты шешіледі?
9. Қ азіргі уақ ытта жұ мысшыларды медициналық тексерулерден ө ткізу санитарлық -эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү ріне жатады?
10. Алдың ғ ы жылдарда жұ мысшылардың аурушаң дылығ ы бойынша мә ліметтер санитарлық эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү рінің кө мегі арқ ылы алынды?
11. Цехта санитарлық Қ ортындыдың қ андай тү рі жү ргізілді, оның мақ саты қ андай?
12. Берілген есептегі барлық шаралар мен міндеттер медицинаның қ ай бағ ытында берілген?
13. Динамикада медициналық тексерулерді жү ргізу санитарлық -эпидемиологиялық ә дістің қ андай тү ріне жатады?
14. Антибиотиктердің ШРЕК неге қ айта қ арастырылды?
Есеп № 4. Мата шығ аратын мақ та қ ағ аз комбинатының жұ мыс зонасының ауасында мақ та шаң ы, сонымен қ атар шу бө лінеді. Комбинат зертханасы мен СЭҚ жұ мыс зонасынан кезең ді тү рде ауадан сынама алынып отырады. Бұ нда мақ та шаң ының жоғ арғ ы дең гейі жә не сонымен қ атар шудың жоғ арғ ы дең гейлері байқ алып отыр. Шудың дең гейі санитарлық қ алыптардан 2 есе жоғ ары асып отыр. превышающие установленные санитарные нормы в 2 раза. Шаң ның концентрациясы ШРЕК 5 есе жоғ ары. Мақ та шаң ы жоғ арғ ы жә не тө менгі тыныс алу жолдарының ауруларын, ө кпе ауруларын шақ ырады. Шу есту аппаратына ә сер етеді, сонымен қ атар ОЖЖ, жү рек қ ан тамыр жү йелеріне де теріс ә сер етеді.
Жұ мысшыларғ а медициналық тексерулер жү ргізгенде ө ндірістің жұ мысшыларында тыныс алу жолдарының аурулары (риниттер, бронхиттер, пневмокониоздар) жә не керең дік байқ алғ ан. 5 жыл бұ рын осы аурулардың дең гейі біршама тө мен еді. Жұ мыс зонасының ауасының ластануы жұ мыс жабдық тарының ескіруімен, желдетілудің жә не ө ндіріс технологиясының нашарлығ ына байланысты екендігі анық талды. Сонымен қ атар осы ө ндірісте ітейтін жұ мысшылардың кө пшілігі жеке қ орғ ану киімдерін кимейді.
Ғ ылыми есептеулер кө рсеткендей қ ажетті шараларды қ олданбағ ан кезде ауада шаң ның концентрациясы 1 жылдан кейін нормативтен 7 есе жоғ арылайды. Шу дең гейі 2 есе жоғ ары, ал аурушаң дылық 3 есеге жоғ арылайды.
Санитарлық жағ дайды жақ сарту ү шін жә не кә сіптік ауруларды тө мендету ү шін ө ндірістің технологиясын модернизациялау, желдету жұ мысын жақ сарту, барлық жұ мысшыларды жеке қ орғ ану киімдерімен қ амтамасыз ету керек. санитарлық қ ызметтің есебі бойынша комбинат жұ мысшыларының арасында аурушаң дылық тың тө мендеуіне ә келу керек.
Сұ рақ тар:
1. Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2 Цехта гигиеналық жағ дайды анализдеу кезінде гигиенаның қ андай міндеті шешіледі?
3. Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылды?
4. Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
5. ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды дайындау ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылды?
6. Шу мен шаң ның ағ зағ а ә сері гигиенаның қ андай ә дістерімен анық талды?
7. Келешекке гигиеналық жағ дайғ а болжам жасалды ма, оның қ орытындысы қ андай?
8. Есептерде гигиенаның қ андай мақ саты шешіледі?
9. Қ азіргі уақ ытта жұ мысшыларды медициналық тексерулерден ө ткізу санитарлық -эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү ріне жатады?
10. Алдың ғ ы жылдарда жұ мысшылардың аурушаң дылығ ы бойынша мә ліметтер санитарлық эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү рінің кө мегі арқ ылы алынды?
11. Цехта санитарлық бақ ылаудың қ андай тү рі жү ргізілді, оның мақ саты қ андай?
12. Берілген есептегі барлық шаралар мен міндеттер медицинаның қ ай бағ ытында берілген?
Есеп№ 5. Асхананың ас блогында СЭҚ қ атысуымен жү ргізілген сынамада ас ү йдің ауасында жағ ымсыз иіс байқ алды жә не табиғ и газдардың (кө мірқ ышқ ыл, иісті газ, азот тотығ ы мен қ ос тотық тары) жиналуы байқ алғ ан. Бұ лардың концентрациялары ШРЕК тен бірнеше есе жоғ ары. СО улы болып табылады, ол қ анғ а ә сер етеді, ал азот тотық тары мен қ ос тотық тары тітіркендіргіш ә сер етеді. Сонымен қ атар, келесі факітелер табылды: азық тарды сақ таудың жылулық тә ртібі бұ зылғ ан, ас ү йде механикалық сормалы желдеткіш жұ мыс істемейді. Осығ ан байланысты асханада тамақ тан улану жағ дайлары жиі орын алып отырғ ан. Жұ мысшыларды медициналық тексеру барысында алтын тү стес стафилакокктың тасымалдаушысы анық талды, сонымен қ атар, бастың айналуы, жү рек айну, ә лсіздік, кө з бен мұ рынның ашуы байқ алғ ан. Тексеруді жү ргізген санитарлық дә рігер қ ажетті шараларды қ олданбағ ан жағ дайда ластағ ыштардың концентрациясы ауада нормативтен асады жә не тамақ тан улану жағ дайлары жалғ аса береді деп қ орытындылады. Тексеруден кейін асхананың санитарлық жағ дайын жақ сарту мақ сатында желдету мен мұ здатқ ышқ а жө ндеу жұ мыстары жү ргізілді. Ас блогының жұ мысшылары антибиотикотерапия курсынан ө тті жә не жеке бас гигиеналарын сақ тады.
Сұ рақ тар:
1. Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2. Цехта гигиеналық жағ дайды анализдеу кезінде гигиенаның қ андай міндеті шешіледі?
3. Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылды?
4. Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
5. ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды дайындау ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылды?
6. Адам ағ засына ластанудың ә сері жә не бактериотасымалдаушылық гигиенаның қ андай ә дістерінің кө мегі арқ ылы?
7. Келешекке гигиеналық жағ дайғ а болжам жасалды ма, оның қ орытындысы қ андай?
8. Есептерде гигиенаның қ андай мақ саты шешіледі?
9. Қ азіргі уақ ытта жұ мысшыларды медициналық тексерулерден ө ткізу санитарлық -эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү ріне жатады?
10. Алдың ғ ы жылдарда жұ мысшылардың аурушаң дылығ ы бойынша мә ліметтер санитарлық эпидемиологиялық ә дістің қ ай тү рінің кө мегі арқ ылы алынды?
11. Берілген есептегі барлық шаралар мен міндеттер медицинаның қ ай бағ ытында берілген?
Есеп № 6. Цементті ө ндіретін ө ндіріс орнында квартал аралық санитарлық тексерулерді жү ргізу барысында жұ мысшылардың ағ засына цемент шаң ы мен шудың ә сері бар екендігі анық талды. Жұ мыс зонасының ауасында цемент шаң ының концентрациясы ШРЕК 3 есе асады. Ал шудың қ арқ ындылығ ы ШРЕД жоғ ары.
Цемент шаң ы тітіркендіргіш жә не фиброздық ә сері бар, теріні, ө кпе жә не кілегей қ абаттарын зақ ымдайды, Сонымен қ атар, шу есту мү шесіне, ә сер етеді, сонымен бірге, ОЖЖ, ЖҚ Ж қ олайсыз ә сер етеді. Сонымен бірге жұ мысшылардың ең бегі кө птеген ауыр жү ктерді кө терумен де байланысты. Мед. тексерулерді жү ргізу барысында жұ мысшылар ө кпе, тері жә не есту ағ засының аурулары бар. Қ имыл-қ озғ алыс аппарат жағ ынан да бұ зылыстары бар. Жұ мысшылардың медициналық картасының мә ліметтері бойынша ө ткен 10 жылда аурушаң дылық қ а статистикалық зерттеулер жү ргізілді. Жалпы аурушаң дылық тың жә не жекелеген нозология (тыныс алу жү йесі, кө з, тері, сү йек) аурушаң дылық тың ө суі анық талды.
Жұ мыс зонасының ауасының ластануы технологиялық ү рдістің бұ зылуымен жә не жабдық тардың нашар герметизациясымен байланысты екендігі анық талды. ЖҚ З қ олданылмайды.
Ең бек жағ дайларын жақ сарту жә не кә сіптік аурулардың алдын алу бойынша шаралар қ олғ а алынды. Осы шараларды қ олданғ аннан кейін санитарлық жағ дайдың болжамы қ олайлы болды.
Сұ рақ тар:
1.Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2 Цехта гигиеналық жағ дайды анализдеу кезінде гигиенаның қ андай міндеті шешіледі?
3.Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылды?
4. Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
5.ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды дайындау ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылды?
6. Цемент шаң ы мен шудың адам ағ засына ә сері гигиенаның қ андай ә дістерінің кө мегі арқ ылы анық талынды?
7. Жұ мысшыларғ а ә сер ететін факторлардың табиғ аты қ андай?
2 Цехта гигиеналық жағ дайды анализдеу кезінде гигиенаның қ андай міндеті шешіледі?
3. Цехта гигиеналық жағ дайларды бағ алау кезінде гигиенаның қ андай ә дістері қ олданылды?
4. Ә рбір ә діс қ андай мә ліметтерді алу ү шін қ олданылды?
5.ШРЕК жә не ШРЕД дегеніміз не? Оларды дайындау ү шін қ андай гигиеналық ә дістер қ олданылды?
|
|