Бақылау

1. Сұ рақ тар (білім беру қ ұ зіреттілігі):

1.Микроклимат. Микроклимат кө рсметкіштері.

2. Ауаның жоғ арғ ы жә не тө менгі температурасының ағ зағ а ә сері.

3. Ылғ алдылық тың гигиеналық маң ызы. Ылғ алдылық тү рлері. Ө лшеу бірлігі.

4. Ауа қ озғ алысының гигиеналық маң ызы. «Жел раушаны» оның қ осалқ ы маң ызы.

5. Барометрлік қ ысымның гигиеналық маң ызы. Ағ зағ а жоғ ары жә не тө менгі барометрлік қ ысымның ә сері.

6. Бө лменің оптималды микроклиматын қ амтамасыз ету бойынша шаралар негізінде микроклимат кө рсеткіштерін гигиеналық нормалау.

7. Микроклимат тү рлері: комфорттық, дискомфорттық қ ыздыратын жә не салқ ындататын.

8. Адам ағ засына қ олайсыз микроклиматтық жағ дайлардың ә сері.

9. Микроклиматтық жағ дайлардың қ олайсыз ә серін алдын алу бойынша шаралар.

10.Ауаның температурасын, ылғ алдылығ ын жә не қ озғ алу жылдамдығ ын анық тау бойынша ә дістер.

11.Жылытудың ә ртү рлі жү йлерінің артық шылығ ы мен кемшілігі.

2.Студенттердің ө зіндік жұ мысын орындауы (тә жрибелік дағ дылар қ ұ зіреттілігі):

Бө лмелердің температурасын, ылғ алдығ ын жә не ауа қ озғ алысының жылдамдығ ын анық тау ә дә сін, осы мақ саттарды қ олданылатын аспаптардың жұ мысымен таныстыру (тә жірибелік дағ ды қ ұ зіреттілігі).

Бө лмелердің температурасын, ылғ алдығ ын жә не ауа қ озғ алысының жылдамдығ ын анық тап, нормативтермен салыстыру жә не бө лмелердің микроклиматы бойынша қ ортынды жазып, жақ сарту жө нінде ұ сыныстар беру. (дағ дылар қ ұ зіреттілігі, қ ұ қ ық тық қ ұ зіреттілік).

Тапсырма №3. Бө лмедегі желдету тиімділігін бағ алау бойынша жағ дайлық есепті шығ ару (тә жірибелік дағ ды қ ұ зіреттілігі).

Тақ ырыбы. Инсоляциялық тә ртіпті гигиеналық бағ алау, бө лмелердің табиғ и жә не жасанды жарық тануы.

Мақ саты: Тұ рғ ын жә не аурухана бө лмелеріндегі табиғ и жә не жасанды жарық тану дең гейіне қ ойылатын гигиеналық талаптар, бө лмелердің инсоляциясы мен жарық тану дең гейін бағ алау дағ дылары туралы бағ алау білімдерін қ алыптастыру.

3.Оқ ыту мақ саты:

· Бө лмелердің табиғ и жарық танудың кө рсеткіштері, анық тау ә дістері мен нормалары туралы білімдерін қ алыптастыру;

· Табиғ и жарық тан дең гейін ө лшеу жә не бағ алау ә дістері бойынша дағ дыларын қ алыптастыру;

· Инсоляциялық тә ртіп тү рлері, олардың гигиеналық маң ызы туралы білімдерін қ алыптастыру;

· Жасанды жарық қ а қ ойылатын гигиеналық талаптар жә не анық тау ә дістері туралы білімдерін қ алыптастыру;

· Табиғ и жарық тану дең гейін бағ алауғ а арналғ ан ТЖК, ЖК тү су бұ рышын, саң ылау бұ рышын жә не терең дік коэффициентін анық тау дағ дыларын қ алыптастыру;

· ЕАМ палаталарында инсоляциялық тә ртіптің қ ажеттілігін ескере отырып науқ астарды дұ рыс орналасытру мақ сатында инсоляциялық тә ртіпті бағ алаудың тә жірибелік дағ дыларын қ алыптастыру;

4. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:

1. Кө рінетін жарық тың ағ зағ а ә сері. Бө лмелерді рационалды жарық тандырудың гигиеналық маң ызы.

2. Бө лмелердің табиғ и жарығ ын аық таушы факторлар.

3. Бө лмелердің табиғ и жарық танудың кө рсеткіштері, анық тау ә дістері мен нормалары

4. Инсоляциялық тә ртіп. Тү рлері.

5. Кү н радиациясының адам ағ засына ә сері.

6. Жасанды жарық кө здері, тү рлері, сипаттамасы.

7. Жарық қ ондырғ ыларының тү рлері, гигиеналық талаптар.

8. Люксметр, жұ мыс жасауы.

кіші топтармен жұ мыс, аудиторияда табиғ и жә не жасанды жарық тануды оқ у зерттеу тапсырмасы бойынша орындау.

5. Білім берудің жә не оқ ытудың ә дістері: кіші топтармен жұ мыс, тест

6. Ә дебиеттер:

1.Гигиена под ред. акад. РАМН Румянцева Г.И..- М.: ГӘ ОТАР: Медицина, 2005.76-96с.

2.Большаков А.М., И.М.Новикова И.М." Общая гигиена", М.: Медицина, 2002 г.26-44, 161-167с.

3.Мельниченко П.И., и др. Гигиена: Словарь-справочник– М.: Медицина, 2006.10-13с.

4.Пивоваров Ю.П., Королик В.В., и др. Гигиена и основы экологии человека. 4е изд., испр. и доп. – Ростов на Дону «Феникс». 2008. 8-9

6.Матвеева Н.А. Гигиена и экология человека. 2-е изд., стер. – М.: Медицина, 2008.5-8с.

7.Общая гигиена: пропедевтика гигиены: Учебн. для иностран. студентов/ Е.И. Гончарук, Ю.И. Кундиев и др.- 2-е изд. Перераб и доп.- К.: Вища шк., 2000.- С 562., стр.538-560

8.Пивоваров Ю.П. и др. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене М. Медицина, 2002.

9.Гурова А.И., Горлова О.Е. Практикум по общей гигиене, М. Медицина, Издательство Университета дружбы народов, 1991. 11-31с.

7.Бақ ылау:

1.Бастапқ ы білім дең гейін сұ рақ тар бойынша ауызша сұ рау арқ ылы (білім қ ұ зіреттілігі):

1. Кү н сә улесі, тү сінік.

2. Кү н радиациясы спектрінің биологиялық жә не гигиеналық маң ызы, коз мү шесіне ә сері.

3. Табиғ и жарық ты анық таушы факторлары.

4. Жұ мыс орны мен болмелердің табиғ и жарық тануын сипаттаушы(жарық бұ рышы, жарық коә ффициенті, ТЖК) кө рсеткіштер, оларды анық тау ә дістері

5. Жасанды жарық, нормалау.

6. Жасанды жарық кө здерінің сипаттамасы.

7. Люксметр, қ ұ рылысы жә не жұ мыс принциптері, шамдардың меншікті қ уаты бойынша жарық дең гейін есептеу. Люксметрмен жұ мыс жасау ережесі

8. Жасанды жарық ты сипаттаушы санитарлық кө рсеткіштері.

9. Бө лмелердегі табиғ и жә не жасанды жарық ты гигиеналық нормалау қ ағ идалары.

2. Тестер (білім қ ұ зіреттілігі):

1. Саң ылау бұ рышы-бұ л кө рсеткіш:

а) табиғ и жарық тандыру

в) жасандды жарық тандыру

с) кү н ағ ымыың интенсивтілігі

д) шу дең гейі

е) шу интенсивтілігі

2. Тү су бұ рышы-бұ л кө рсеткіш:

а) жасанды жарық тандырудың

в) шу дең гейінің

с) шу интенсивтілігінің

д) тбиғ и жарқ тандырудың

е) жарық ағ ымының бағ ыты

3. ТЖК-бұ л кө рсеткіш:

а) ауа ылғ алдылығ ының

в) ауа температурасының

с) ауаның қ озғ алу жылдамдығ ының

д) жарық тандырудың

4. Оң тү стік аймақ тағ ы ғ имараттардың оптимальды бағ ытталуы:

а) С

в) Ш

с) Б

д) О

е) О, ОШ

5. Суық климаттық зонада ғ имараттардың басым бағ тталуы:

а) батыс

в) оң тү стік

с) солтү стік

д) шығ ыс

е) солтү стік-шығ ыс

6. Ыстық климаттық зонада ғ имараттың қ олайсыз бағ ытталуы:

а) батыс бағ ытында

в) шығ ыс бағ ытында

с) солтү стік-шығ ыс

д) солтү стік

е) оң тү стік-шығ ыс

7. Пә терлердің табиғ и жарық тандырылуын бағ алауда қ олданылмайтыны:

а) жарық коэффициенті

в) тү су бұ рышы

с) саң ылау бұ рышы

д) шамдардың салыстырмалы қ уаттылығ ы

е) ену коэффициенті

8. Жұ мыс орынында табиғ и жарқ тандыру кезінде саң ылау бұ рышы қ анша градус болу керек:

а) 10 градустан кем емес

в) 5 градустан кем емес

с) 15 градустан кем емес

д) 27 градустан кем емес

е) 20 градустан кем емес

9. Инфарқ ызыл сә улелер:

а) фотохимиялық процесстерді кү шейтеді

в) бактерицидтік қ асиетке ие

с) жылу ә серін береді

д) эритемді-тотық ә серін тигізеді

е) антирахиттік ә серге ие

10. Шамдардың қ ажетті санын есептегенде есепке алынбайды:

а) патолок, еденнің шығ ылу коэффициенті

в) қ абырғ а

с) ілгіштің биіктгі

д) шамдардың қ уаттылығ ы

е) бө лме биіктігі

11. Қ андай бө лмелер ү шін ЖК 1: 6-1: 7 жеткілікті:

а) аурухана палаталары ү шін

в) операция жасайтын бө лме ү шін

с) оқ у бө лмелері ү шін

д) босанатын бө лмелер ү шін

е) аудитория ү шін

12. Қ андай бө лмелер ү шін ЖК 1: 4-1: 5 болуы қ ажет:

а) аурухана палаталары ү шін

в) тұ рғ ын бө лмелер

с) санитарлық бө лме

д) дә ліз

е) оқ у бө лмелері

13. Қ андай бө лмелер ү шін ТЖК - 1% жеткілікті:

а) аудитория

в) сыныптар

с) операция жасайтын бө лме

д) босанатын бө лме

е) босанғ аннан кейінгі палаталар

Тақ ырыбы. Ауыз судың сапасын гигиеналық бағ алау. Орталық тандырылғ ан шаруашылық -ауыз суымен қ амтамасыз етуде су кө здерін таң дау. Судың сапасын жақ сарту ә дістері.

2. Мақ саты Су факторының гигиеналық маң ызы туралы тү сінік бері жә не ауыз судың сапасына жә не сумен қ амтамасыз ету ү шін су кө здерін қ олдану мү мкіндігі бағ алау жө ніндегі білімін қ алыптастыру.

3.Оқ ыту мақ саты:

1.Судың минералды қ ұ рамын жақ сарту ә дістері бойынша білімдерін қ алыптастыру;

2. Судың органолептикалық кө рсеткішін жақ сарту ә дістері бойынша білімдерін қ алыптастыру;

3.Судың сапасын жақ сартудың ең нә тижелі ә дісін ұ сыну жө нінде білімдерін қ алыптастыру;

4.Судың сапасын жақ сарту ә дістерінің ішіндегі жиі қ олданылатын ә дісін таң дау туралы білімдерін қ алыптастыру;

5.Су кө здерін санитарлық тексеру мә ліметтерінің нә тижесі бойынша судың сапасын жақ сартудың ә дісін ұ сыну туралы тә жрибелік дағ дыларын қ алыптастыру;

6. Ауыз су сапасының кө рсеткіштері жә не Қ Р «Ауыз су» Сан ЕменҚ бойынша судың микробиологиялық, химиялық, органолептикалық жә не радиологиялық кө рсеткіштерінің гигиеналық маң ызы жө ніндегі білімін қ алыптастыру;

7. Жер асты жә не жер ү сті су кө здері мен сумен қ амтамасыздау кө здерінің санитарлық -гигиеналық сипатамасы жө ніндегі білімдерін қ алыптастыру.

8. Ауыз су сапасы жә не талдау нә тижелері бойынша оның жарамдылығ ы бойынша қ орытынды беру жө нінде білімдерін қ алыптастыру.

4.Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:

Судың сапасын жақ сарту.

1. Судың сапасын жақ сартудың ә дістері.

2. Судың сапасын жақ сартудың арнайы ә дістері.

3. Судың сапасын нормалау;

4. Суды пайдалану мен байланысты, аурулардың алдын алу жө ніндегі шаралар;

5. Жұ қ палы, паразиттік жә не жұ қ палы емес аурулардың дамуындағ ы су факторының рө лі

6. Су факторымен байланысты аурулардың алдын алу

7. Жер асты жә не беткей су кө здерінің санитарлық сенімділігі

5.Сабақ берудің жә не оқ ытудың ә дістері: жағ дайлық есептерді шешу

6.Ә дебиет:

1. Аликеева Г.М., Рузуддинова Г.Т. Оқ у қ ұ ралы «Су гигиенасы» Алматы, 2006 ж. 74 б.

2. Амрин М.К. Ауалық ортаны гигиеналық бағ алау. – Алматы 2004, ж. – 65 б.

3. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж. Учебник для медицинских вузов и колледжей «Экология жә не халық денсаулығ ы». Алматы: «Ғ ылым», 2002. – 216 с.

4. Тамақ тану: Жалпы гигиена бойынша медициналық жоғ ары оқ у орындарының студенттеріне арналғ ан оқ у қ ұ ралы. І-бө лім. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. / Алматы, 2006.-160 бет.

5. Радиациялық гигиена. Оқ у қ ұ ралы. Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Жоламанов М.Е., Рузуддинова Г.Т. - Алматы, 2004, 169 б.

6. Кенесариев У., Балмахаева Р.М.., Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/Под.ред.У.И.Кенесариева У.И. - Алматы: 2009. 688б. 4-3

I. Ауыз суының сапасын бағ алау бойынша жағ дайлық есептер (тә жірибелік дағ ды қ ұ зіреттілігі бойынша).

1. Су тасымалдау жү йесіне берілтін судың сапасы туралы қ орытынды берің із:

иісі-2 б

дә мі, ауызда қ алатын дә мі-2 б

тү стілігі- 20 градус

қ ұ рғ ақ қ алдығ ы-340 мг/л

хлоридтер- 84 мг/л

сульфаттар- 154 мг/л

темір- 0, 03 мг/л

жалпы кермектілігі- 5, 5 ммоль/л

нитраттар- 3, 0 мг/л

фтор-0, 75 мг/л

хлор қ алдығ ы- 0, 5 мг/л

микробтар саны-40

жалпы жә не термотолерантты ішек таяқ шасы тү ріндегі бактериялар жә не колифагтар- 100 мл суда жоқ

меншікті альфа активтілігі- 0, 5 Бк/л

2. Орташа климат зонасындағ ы ауыз судың сапасы туралы қ орытынды берің із:

иісі-2 б

ауызда қ алатын дә мі-3 б

тү стілігі-10 градус

лайлығ ы+0, 5 мг/л

қ ұ рғ ақ қ алдығ ы-1400 мг/л

хлоридтер -520 мг/л

сульфаттар - 900 мг/л

жалпы кермектілігі- 15 ммоль/л

темір -0, 3 мг/л

мыс -0, 5 мг/л

фтор -1, 0 мг/л

микробтар саны -30

жалпы жә не термотолерантты ішек таяқ шасы тү ріндегі бактериялар жә не колифагтар -100 мл суда жоқ

3. Су ү лестіретін жү йеге берілетін судың сапасы туралы қ орытынды берің із:

иісі жә не дә мі- 1б

тү стілігі -10 градус

лайлығ ы - 1 мг/л

кермектілігі-5 ммоль/л

қ ұ рғ ақ қ алдығ ы- 800 мг/л

хлоридтер -300 мг/л

сульфаттар -430 мг/л

фтор-1, 0 мг/л

қ орғ асын-0, 04 мг/л

кадмий-0, 005 мг/л

жалпы жә не термотолерантты ішек таяқ шасы тү ріндегі бактериялар жә не колифагтар- 100 мл суда жоқ

4.Су тасымалдау қ ұ бырларындағ ы судың сапасы жө нінде қ орытынды берің із:

иісі, дә мі -2 б

тү стілігі- 25 градус

қ ұ рғ ақ қ алдығ ы-800 мг/л

хлоридтер-400 мг/л

сульфаттар-180 мг/л

темір -0, 5 мг/л

жалпы кермектілігі- 7, 1 ммоль/л

нитраттар-10 мг/л

фтор-0, 9 мг/л

хлор қ алдығ ы-0, 7 мг/л

микробтар саны-30

жалпы жә не термотолерантты ішек таяқ шасы тү ріндегі бактериялар жә не колифагтар- 100 мл суда жоқ

меншікті альфа активтілігі- 0, 15 Бк/л

5. Ыстық климаттық зонадағ ы артезиан суының сапасы жө нінде қ орытынды берің із:

иісі-2 б

ауызда қ алатын дә мі-3 б

тү стілігі-10 градус

лайлығ ы-0, 5 мг/л

қ ұ рғ ақ қ алдығ ы-1200 мг/л

хлоридтері-350 мг/л

сульфаттары-600 мг/л

темір-0, 5 мг/л

мыс-1, 5 мг/л

жалпы кермектілік-10 мг/л

фтор-1, 0 мг/л

микроб саны-30

жалпы ішек таяқ шасы тү ріндегі бактериялар 100 мл суда - 2

термотолерантты ішек таяқ шасы тү ріндегі бактериялар 100 мл суда - 2