Бөлім. Психологияға кіріспе

Лекция тақ ырыптары

Глоссарий:

Ассоциация – белгілі заң далақ тарғ а байланысты психикалық қ ұ былыстардың байланысты болуы

Аффект – «жан толқ уы» деген латын сө зі. Бұ л адамның психологиялық кү йініш, сү йініш сезімдері ү стіндегі кө ң іл-кү йінің айқ ын кө рінісі. Бұ рқ етіп бір сә тті сананың бақ ылауынан шығ ып кететін кү й.

Ә рекет – белгілі мақ сатты орындауғ а бағ ытталғ ан оң ашаланғ ан қ имыл. Ол қ имыл-қ озғ алыс арқ ылы орындалатын сыртқ ы жә не ақ ыл-оймен орындалатын ішкі ә рекет.

Бихевиоризм – психология ғ ылымында ХХ ғ асырдың басында АҚ Ш-та қ алыптаса бастағ ан теориялық жә не тә жірибелік бағ ыт. Адамды мінез-қ ұ лқ ына қ атысты бақ астыруды негіз етеді.

Гештальтпсихология – Германияда ХХ ғ асырда дү ниеге келген идеалисчтік бағ ыт. Сананың алғ ашқ ы бө лшектері тұ тас тү рдегі «гештальттар» (психологиялық қ ұ рылымдар) деп санайды.

Дағ ды – санасыз қ айталау нә тижесінде қ алыптасатын іс-ә рекет тү рі. Соның нә тижесінде ол автоматтандырылғ ан ә рекетке айналып, оң ай, шапшаң орындалады. Дағ дының физиологиялық негізі – динамикалық стериотип болады.

Детерминизм принціпі – философиялық жә не методологиялық ұ станым бойынша табиғ ат пен психологиялық қ ұ былыстардың барлығ ы материалдық себептер мен заң дылық тардың ә сер етуінен пайда болады. Детерменизм адамның тіршілігі мен іс-ә рекетінің бә рі қ оғ амның тарихи-дамуының нақ ты жағ дайларымен байланысты, ә рбір қ ұ былыс бірлігі себептерінен туындайды деп қ арайды.

Инстинкт – ағ зағ а туа берілген шартсыз рефлекстердің негізінде сыртқ ы жә не ішкі жағ дайлардың ө згеруіне ү йретусіз-ақ бейімделіп тіршілік ету қ ұ лқ ы.

Қ ажеттілік – адам мен жануарлардың тіршілік етуі мен қ ажеттіліктерін қ анағ аттандырудағ ы белсенді іс-ә рекеті мен қ имыл-қ озғ алысына байланысты. Бұ л – ағ заның ішкі жағ дайы мен кү йін сақ тауы.

Рефлексия – латынша «бейнелеу» ұ ғ ымын береді. Адам санасының ө зін-ө зі білуге, ішкі жан-дү ниесін, психикалық жай-кү йін тануғ а бағ ытталуы.

Сана – психиканың тек адамғ а ғ ана тә н ең жоғ арғ ы формасы, объективті шындық тың адам миындағ ы бейнесі.

Темперамент – жоғ арғ ы жү йке қ ызметінің типтік ерекшеліктеріне сә йкес адамның даралық сипатын білдіретін психологиялық ерекшелік. Т. адам мінезінің табиғ и негізін анық тайды. Жоғ арғ ы жү йке жү йесі қ ызметінің типінің кү шіне, тең дігіне, ауысу ерекшелігіне сә йкес темпераменттің тө рт тү рі сипатталады, ол: холерик, флегматик, сангвиник, меланхолик.

Фрейдизм – ХХ ғ асырда психологияда кең інен тарағ ан ағ ым. З.Фрейд есімімен байланысты. Ағ ым – мінез-қ ұ лық тың негізгі реттеуші кү ші, қ озғ аушы факторы – жыныстық еліктеудейді. Мұ ндай еліктеу мен сезім ә ректі санадан тыс табиғ и қ ажеттілік деп саналады.

Эмпатия - ө зге адамның жан-дү ниесінің сыры мен кү й-жайын білу қ абілеттілігі жә не оғ ан жанашырлық білдір

Ә леуметтік қ ызығ ушылық. Жеке мақ сат ү шін емес қ оғ ам игілігі ү шін ө згелерге дег»ен қ атынас пен ынтымақ тастық тү рінде кө рінетін адамзатқ а қ атысты алынғ ан эмпатия сезімі А.Адлер бойынша ә леуметтік қ ызығ ушылық психикалық критериі болып табылады.

Психологиялық функциялар. Адамдар мен ә лемнің арасындағ ы байланыстардың айырмашылығ ын кө рсету ү шін К.Г.Юнгтің қ олданғ ан тулғ а қ ұ рылымына кіретін 4 функциялары. Ойлау мен сезім рациональді функциолар ретінде біріктірілген, себебі олар ө мір тә жірибесі жайлы пайымдаудың қ алыптасуына мү мкіндік береді.

Психоә леуметтік дағ дарыс – индивидуум ө міріндегі физиологиялық даму жә не ә леуметтік талаптармен негізделетін дағ дарыс кезең і; позитивті де, негативті де аяқ талуы ық тимал.

Рецептивті бағ дар - бір топтың екіншісін эксплуатациялауы қ атал заң мен бекітілген қ оғ амдарда жиі кездеседі. Эксплуатацияғ а ұ шырағ андар ө з жағ дайларын ө згертулеріне не ешқ андай кү штері жоқ, не тіпті ойлары да жоқ, ө йткені оларда біртіндеп ө мірлік қ ажетті нә рселердің барлығ ын иелерінен алуғ а болады деген кө зқ арас қ алыптасады. Бейімделу жә не ұ нау қ ажеттілігі дә рменсіздік сезімін туындатады, ол қ азіргі адамның ә рең байқ алатын рецептивтілік кө зіне айналады. Рецептивтіктің жасырын, алайда кең таралғ ан бұ л формасы қ азіргі «фольклорда», ә сіресе жарнамалық орындалуда тіпті қ исынсыз форма қ абылдайды.

Ұ жымдық санасыздық. Біздің адами жә не адам тә різді ата-бабаларымыздан берілетін есте сақ тау ми бейнені ұ станатын тұ лғ аның терең дең гейі.

Эго. Біз нені сезінсек соны белгілеуге арналғ ан К.Г.Юнг қ олданғ ан термин.

Т.б. ұ ғ ымдар