Ылымилық принцип.

Оқ ытудың ғ ылымилық принципі оқ ушыларғ а ә дебиеттен берілетін білімнің мазмұ нының ғ ылыми анық, дә лелді болуын талап етеді.

Педагогика ғ ылымдары ә р пә нді оқ ыту ә дістері мен сол пә нді зерттеудің ғ ылыми ә дістері ө зара сабақ тас, ұ қ сас болады деп есептеледі.

Олай болса, ә дебиеттегі оқ ыту ә дісі ә дебиеттану ғ ылымын зерттеу ә дісімен сабақ тас.

Ә дебиетті оқ ытудағ ы ғ ылымилық принципі ә дебиеттану ғ ылымының ә деби шығ армалардың тууы, тақ ырыбы, идеясы, жоспарлары, образдары, композициясы мен сюжеті, тілі суреттеу тә сілдері жө ніндегі тұ жырымдамаларына сү йенеді.

Бұ л тұ ста Ә.Қ оң ыратпаевтың ә дебиет....бір жағ ынан рухани мә дениет тарихы болса, екінші жағ ынан образдап ойлауғ а қ ұ рылғ ан, сол ү шін ө з ерекшелігі бар қ ұ былыс. Кө ркем шығ арманың ішкі ерекшеліктеріне оның нақ тылы тақ ырыбы мен идеясы, жанрлар мен образдары, типтендіру, қ иялдау, композиция мен сюжеті, тілі, суреттеу тә сілдері сияқ ты белгілер жатады. Біздің мектептерімізде кө ркем шығ арманың осы ішкі заң дары мен жұ мыс істеу жеткіліксіз болып жү р деген пікірмен келіспеуге болмайды.

Бастауыш мектептерде қ азір ә дебиет пэн ретінде оқ ылмайтыны белгілі. Оның ү стіне ана тілі сабақ тарсында шығ армаларды оқ ытуда " Ө лең немесе ә ң гімеде не туралы айтылыпты? Олар жө нінде не депті? деген жалпы сө зуарлық қ а жетелейтін тә сілден, шығ арманы талдау орнына мазмұ нын айтудан " " аса алмай, " ә дебиеттің сыр сипатын, Болмыс бітімін анық тап, талдап тү сіндіре алмай жү рген жайымыз бар /З.Қ абдолов/

Мұ ндай олқ ылық ты болдырмаудың жолдарының бірі, біздің пікірімізше, оқ ушыларғ а бастауыш мектептен бастап, ә дебиет теориясынан элементарлық /қ арапайым/ тү сінік беріп, шығ армаларғ а талдау жасау жә не кө ркем сө з ө нерін ауызша, жазбаша тілде қ олдану дағ дысына ү йретуге мә н берген жө н.

Ә рине, " Ә дебиеттің теориясын оның практикасымен байланыстыру-қ иынның қ иыны". Ә йтседе " Ә дебиеттің теориялық мә селелері"... қ атаң заң ретінде ұ сынбай, теориялық талғ амдарымызды жазушылық шеберлік мә селесімен, қ ажет жағ дайда қ аламгерлік ө нердің қ иын иірімдерімен ұ штастыра, кө ркем творчестваның психологиясымен байланыстыра жү йелеп отыруымыз керек".

Қ азіргі кезде ә р салалы ғ ылыми хабарламалардың молығ уы, электрлі есептеу жә не компьютерлік жү йенің тұ рмысқ а ендірілуі жастардың ө здігінен қ ажетті информациялық хабарларды іріктеп, мең геруін, білімдерін ө здігінен, ү здіксіз жетілдіре беруін талап етіп отыр.

Осығ ан орай соң ғ ы кезде мектептерде ғ ылыми білім берумен бірге, оқ ушыларғ а сол пә н саласы бойынша ө здігінен іздену; байқ ау, ө зінің болжамын, ой пікір қ орытындысын дә лелдеу сияқ ты зерттеу тә сілдерін ү йрету керек екендігі айтылып жү р.

Ә дебиет пә нін оқ ытуда оқ ушыларғ а тарихи ә леуметтік жағ дайлар мен ә деби шығ армалардың мазмү ндастығ ын байқ ату, шығ армадағ ы идеялық мазмұ ндастық пен жалғ астық ты байқ ату, шығ армалардағ ы кейіпкерлердің жан дү ниесі мен психологиялық ерекшеліктерін кө ре білу, оларды сипаттау шығ армалардағ ы кө ркемдік сө здер мен сө з тіркестерін тапқ ызу сияқ ты ізденістерге баулу, ғ ылыми зерттеу жұ мысының тә сілдерін ү йретудің алғ ашқ ы қ адамдары болар еді.

Ә дебиет пә нін оқ ытуда оқ ушыларғ а ғ ылыми ізденіс тә сілдерін ү йрену ү шін, мұ ғ алім бұ л пә ннің логикасын білуге, сол пә н бойынша берілетін білімнің алғ ашқ ы қ адамынан ғ ылыми ұ ғ ымғ а жетелейтін жү йесін алдын-ала айқ ындап алуғ а тиіс. Бұ л ә дебиет пә ні бойынша берілетін білімнің болашақ даму мү мкіндігі жө нінде оқ ушыларғ а бағ ыт-бағ дар беру ү шін де қ ажет.

Осылардың ішінен ә дебиет пә ні бойынша 4 сыныпта берілетін білімдер жү йесімен жә не келесі сыныптарда ә р тақ ырыптар бойынша берілетін білімнің даму мү мкіндігі мен сабақ тас, мазмұ ндас келетін деректерді оқ ушылардың ө здігінен саралап, іріктеп таң дай білу ү шін де оқ ушыларғ а ә дебиеттен берілетін білімнің мазмұ ны жө нінде бағ ыт бағ дар беріп отыруы орынды.

Сонымен, ә дебиеттегі оқ ытуда ғ ылыми принципке қ ойылатын талаптар:

1/ ә деби шығ армаларды талдауда ә дебиеттану ғ ылымының теориялық қ ағ идаларын басшылық қ а алу;

2/ ғ ылыми-танымдық ә діс пен оқ ыту ә дісінің сабақ тастығ ын ескерту;

3/ ә деби шығ армаларғ а талдау жасауда оқ ушыларғ а ә дебиеттану ғ ылымын зерттеудің ә діс-тә сілдерін ү йрету.

4/ ақ ын-жазушылардың ө мірі мен шығ армашылығ ын тарихи- деректі сипатта баяндау;

5/ оқ ушыларғ а ә дебиет пә ні бойынша берілетін ғ ылыми білімнің болашақ даму мү мкіндігін ескеру, ол жө нінде оқ ушыларғ а бағ ыт-бағ дар беріп отыру.

Бұ л жұ мыстар оқ ушылардың ұ ғ ым-тү сінігіне сә йкестендіріле жү ргізіледі. Яғ ни оқ ытудың ғ ылыми принципі оқ ушының жас жә не жеке ерекшеліктерін ескеру принципімен тығ ыз байланысты.