Азіргі БАҚ-тағы жарнама

Тә уелсіздік жылдарында қ азақ журналистикасында тү бегейлі ө згерістер пайда бола бастады. Ә сіресе, жанрлардың ауқ ымы кө бейіп, кө ркейіп ө се бастады. Оның ү стіне елімізде жү здеген тә уелсіз басылымдар пайда болды. Ондай жағ дайда міндетті тү рде бә секе басталады. Бұ л бә секенің басты мақ саты - таралым санын кө бейту. Ал газет таралымын кө бейту дегеніміз - оқ ырманның қ ажеттілігі мен сұ ранысын ө теу, олардың қ оғ амдық тапсырыстарын орындау болып табылады. Осындай сұ раныстардың бірі де бірегейі - жарнама. Тіпті осы сұ раныстың ө суінің нә тижесінде орыс тілді жарнамалық газеттер шығ а бастады. Қ азақ тілінде шық қ ан тә уелсіз басылым «Аруана» газеті еді. Ол ө зінің апталық газет болғ анына қ арамастан жарнамағ а ү лкен орын берді. Мә селен 9-бетте «Хабарландыру, қ ұ ттық тау» айдарында жарнаманың тө мендегідей ү лгілері болды.

· Сатамыз – «Алатау» қ онақ ү йінің маң айындағ ы пә тер, байланыс телефоны: 64-07-41.

· Пә тердегі бір бө лмемді жалғ а беремін. Телефон: 44-41-33.

· Қ ызмет кө рсетемін – гитарада ойнауды ү йретемін. Телефон: 33-03-07.

· Жұ мыс іздеймін – 15 жыл ең бек стажы бар, тә жірибелі бухгалтер. Ү й бере алатын мекемеге жұ мысқ а орналасқ ысы келеді.

· Неміс тілін білемін – ү йренушілерге неміс тілін ү йретемін. Телефон: 44-75-34.

Тағ ы басқ а айырбастаймын, сатып аламыз деген сияқ ты қ осымшалары да болды. «Ә леуметтік қ орғ ау, инвестициялық жекешелендіру қ оры сіздің болашағ ың ыздың кепілі. Купондар облыс орталық тарындағ ы қ абылдау пунктерінде жә не халық тық банктің барлық бө лімшелерінде қ абылданады. Купон есеп шоты 148» деген жарнама «Аруана» газетінің ә рбір нө мірінен кездестіріп отыруғ а болады.

Республикалық «Жас Алаш» газетінің қ осымшалары жарық кө ретіні белгілі. Сондағ ы «Жібек жолы» қ осымшасындағ ы 1992 жылдың 29 тамызынанбастап, «Ырғ ақ» қ осымшасында 1992 жылдың 22 тамызынан бастап тегін жарнама жариялауды қ олғ а алып «Оқ ырман жарнамасы» деген айдармен бір бетті арнағ ан. Онда қ алтасы қ алың емес оқ ырмандардың жарнамасы жарияланып отырғ ан. «1988 жылы зауыттан шық ан «Запорожец» маркалы автомобилімді бір бұ заулы сиырғ а немесе он-он бес қ ойғ а айырбастаймын». «Жас Алаштың», «Жібек жолы» қ осымшасы 1992 жыл, 29 тамыз деп, мекен-жайын кө рсеткен. Ә р жарнамағ а қ арап жарнама иесінің тұ рмыс дә режесін аң ғ ару қ иын емес. Газеттің бір ғ ана санындағ ы «Жібек жолы» қ осымшасының жарнама бетінде жиырмадан астам жарнама (қ ұ ттық тау, сату, айырбастау) жарық кө ріп отырғ ан.

Бұ л басылмының ә р шығ ып тұ рғ ан санына қ осымша ретінде «Ырғ ақ» қ осымшасындағ ы жарнаманың басым кө пшілігі қ ұ ттық тауғ а арналғ ан – 37-і, «таныссам деп едім» бұ рышы – 7, «тү рлі-тү рлі» бұ рышында бой ө сірудің жолдары, т.б. жарнамаланғ ан. Бір қ ызығ ы «Жібек жолы» қ осымшасы бір ғ ана «Кө кжал» қ орын бір бетке тұ тастай жарнамалағ ан.

Ұ лт апталығ ы «Ана тілі» газеті алғ аш шық қ анда жарнамасыз шық қ ан еді. Сә л кейінірек, газеттің бірінші бетінде «Эйр-Астана» компаниясын жарнамалағ ан. Ә рі бұ л жарнама бір орында тұ рақ ты жарнамаланып келген. (Бұ л 1990-2000 жылдар аралығ ындағ ы газеттің сандарына шолу жасау барысында анық талғ ан жайттар).

Ал, республикалық «Егемен Қ азақ стан» газеті, «Алкон нан - ұ н жарма» фабрикасын, «Каспий» банкін жарнамалағ ан. Сондай-ақ аталмыш басылым: «Тү рксіб санаторий» - Қ азақ стандағ ы ең жақ сы емдеу орталығ ының бірі. Ол тең із дең гейінен 1240 метр жоғ арыда, Іле Алатауының табиғ аты кө ркем қ ойнауына орналасқ ан. Бұ л емдеу орталығ ы жү йке жү йесінің тыныс алу органдарының туберкулез емес аурулардың қ озғ алыс жү йелерінің сырқ аттарына маманданғ ан», - деп жарнамаланғ ан.

Қ азақ баспасө зіндегі жарнама тарихының ә р кезең інде ө зіндік ерекшеліктер болғ ан. Жоғ арыда айтылғ ан алғ ашқ ы қ азақ басылымдарындағ ы жарнаманың мақ саты мен бү гінгі таң дағ ы баспасө здегі жарнаманың мақ саты қ арайлас. XX ғ асырдың басындағ ы жарнама рухани қ ажеттілікті ө теуге арналса, қ азіргі жарнаманың басым кө пшілігі материалдық сұ ранымғ а бағ ытталғ анын аң ғ аруғ а болады.

Соң ғ ы жылдары еліміздің дамуы қ оғ амның барлық салаларындағ ы сапалы ө згерістермен ерекшеленеді. Бұ л жаң ару ү рдісі саяси, экономикалық жә не ә леуметтік институттардың барлығ ын қ амтып ө тті. Елдің нарық тық экономикағ а кө шу кезең інде кө птеген мекемелер мен ұ йымдар тә уелсіз болды, сондық тан олардың экономикалық талаптарғ а сай қ ызметі дұ рыс ұ йымдастырылғ ан кешенді маркетингтік бағ дарламасыз ө з жұ мыстарынан оң нә тиже шығ ару мү мкін емес еді. Ө німнің жарнамасы – маркетингтік коммуникацияның маң ызды қ ұ рамды бө лігі бола отырып, тұ тынушымен ө зіндік ақ параттық байланыс орнатуы тиіс. Дұ рыс ұ йымдастырылғ ан, сондай-ақ іс жү зіне асқ ан жарнама ө те тиімді ә рі ө німнің ү здіксіз, тез ө ндірілуіне мү мкіндік береді. Бұ л мекеменің ақ ша айналым процесінің тез жү ргізілуіне, тұ тынушылармен байланысты оларды тұ рақ тандыруғ а, сұ раныстың артып, қ ызмет тиімділігінің жоғ арылауына септігін тигізеді. Яғ ни, тауар мен қ ызмет жарнамасы – экономиканың жасанды емес, табиғ и қ ұ ралы жә не нарық жү йесінің маң ызды реттеушісі екені даусыз.

Бү гінде БАҚ - тағ ы жарнама нақ ты бір мақ сатты аудиториямен қ арым-қ атынастың ә мбебап қ ұ ралына айналып отыр. Сондық тан кө птеген мекемелер жарнама бюджетінің едә уір кө п бө лігін БАҚ -тағ ы жарнамағ а жоспарлайды. Адам ақ параттың 75 пайызын кө ру арқ ылы қ абылдайтындығ ы ғ ылыми тү рде дә лелденген. Қ азіргі таң да бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарындағ ы жарнама берудің ең тиімді ә дістерінің бірі ретінде танылып отыр. Бұ л жарнаманың тү рін жарнама берушілердің кең ауқ ымды кө лемі пайдалана алады. Сондық тан БАҚ -тағ ы жарнаманы ғ ылыми тұ рғ ыдан зерделеу қ ажеттілігі туындап отыр.