Тақырып 14. Ас қорыту химиясы

Дә ріс 27-28

Дә ріс жоспары:

1. Тағ амның физикалық жә не химиялық ө згеруі.

2. Ас қ орытатын ферменттер. Тағ амды ө ң деу жә не тағ ам ө німдерінің сің ірілуі.

1. Ас қ орыту ө те кү рделі процесс, себебі тамақ ас қ орыту жолында физикалық жә не химиялық ө згерістерге тү седі, ондай ө згерістер тамақ заттарының қ анғ а сің іуіне кө мектеседі. Азық -тү ліктің химиялық қ ұ рамы алуан тү рлі екенін білеміз. Олар белоктық заттар, липидтер, кө мірсулар, минералды заттар жә не т.б. органикалық қ осылыстар. Ал осы заттардың кө пшілігінің тікелей қ анғ а енуі ү лкен апатқ а ұ шыратар еді. Мысалы, бір адам қ анына бірашама ғ ана, кө п емес, мал қ анын немесе басқ а топтағ ы адам қ анының қ осылуы организмнің тіршілік функциясын бұ зады: жү рек қ ызметі нашарлайды, қ анды ыдыратады, денені қ ұ рыстырып, ден саулығ ын кемітіп, кө біне ө лімге ә келіп соғ ады. Сондық тан организмге тү скен тамақ адамның ас қ орыту аппаратында ө згерістерге ұ шырайды, содан соң қ ажетті химиялық заттар ішек арқ ылы қ анғ а сің іріледі. Яғ ни, ас қ орыту жолы тек организмге қ ажетті заттарды таң дап алып, тамақ пен бірге жү ретін ә р тү рлі ластағ ыштардан, бактериялардан организмді қ орғ айды.

2. Ас қ орыту ферменттерін негізгі ү ш топқ а бө леді: протеаз- ақ уыздарды ыдырататын фермент, липаза – майларды ыдырататын фермент жә не карбогидраздар немесе амилаза- кө мірсуларды ыдырататын ферменттер.

Ферменттер ас қ орыту бездерінің арнайы секретор клеткаларында тү зіліп сілекеймен, асқ азан, асқ азан асты жә не ішек шырынымен асқ орыту жолының ішіне тү седі. Тағ амның асқ орыту жолымен жылжуы ерекше конвейер сияқ ты. Сол ө з кезегімен ә ртү рлі ферменттермен ә рекеттесіп, ақ ырында негізінен ө те ұ сақ мө лшерге ыдырайды.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Тағ амның физикалық жә не химиялық ө згеруіне тоқ талың ыз?

2. Ас қ орытатын ферменттер. Тағ амды ө ң деу жә не тағ ам ө німдерінің сің ірілуі туралы айтың ыз?

Ә дебиеттер:

1. Пищевая химия: Учебник для студ. вузов, обуч. по направлению " Технология продуктов питания", " Производство продуктов питания и растительного сырья", " Технология продуктов специального назначения и общественного питания", " Пищевая инженерия"; Рекомендовано МО РФ / А. П. Нечав [и др.]; под ред. А.П. Нечаева. - 4-е изд., испр. и доп. - СПб.: Гиорд, 2007. - 640 с

2. Рогов И.А. Химия пищи: Учебник для студ. вузов, обуч. по направ. " Технология сырья и продуктов животного происхождения"; Рекомендовано УМО / И. А. Рогов, Л. В. Антипова, Н. И. Дунченко. - М.: КолосС, 2007. - 853 с. - (Учебники и учебные пособия для студ. вузов)

3. Пищевая химия: Курс лекций: В 2-х частях. - М., 1998. - 131 с

4. Пищевая химия: учебник для вузов. - 3.изд., испр.. - СПб.: ГИОРД, 2004. - 640 с

5. Пищевая химия: Учебник. - СПб.: Гиорд, 2001. – 592

6. Қ айырғ алиева А.Қ.Мә діханова К.С., Уразбаева К.А. Тағ ам химиясы. Шымкент: ОҚ МУ, 2000ж.