Рельс тізбегінің құрылысы, жұмыс істеу принциптері және рельс тізбегінің міндеттері

Рельс тізбектері (РТ) темір жол автоматикасы мен механикасының негізгі элементі болып табылады, оның ә рекеті пойыздар қ озғ алысын реттейтін барлық автоматты жә не телемеханикалық жү йелердің қ ұ рылғ ыларына енгізілген жә не белгілі дә режеде қ ұ рылғ ылар жұ мысының сенімділігі мен пойыздар қ озғ алысының қ ауіпсіздігін анық тайды.

Рельс тізбегі дегеніміз электр тізбек, онда қ оректендіру кө зі мен жү ктеме (реле) бар, ал электр тоғ ының ө ткізгіші ретінде темір жолдың рельс тіні пайдаланылады. Қ арапайым РТ (10-сурет) электр сұ лбасы қ оректендіруші ұ штан, рельс желісі мен реле ұ шынан тұ рады.

РТ қ оректендіруші ұ шына ВАК типті тү зеткішпен 1 бірге буферлік режимде жұ мыс жасайтын аккумулятор 2 немесе жол трансформаторы ЖТ орнатылады. Ток рельс желісіне РТ шунттық режимдегі жұ мысын қ амтамасыз ететін R₀ резисторы арқ ылы келеді.

Рельс желісінде екі рельс тіндері 7 бар, олар ө зара рельс тіндерінің электр кедергісін азайту ү шін ток ө ткізгіш тү йіспелік жалғ ағ ыштармен 8 жалғ анғ ан жеке рельс звеноларынан тұ рады. Учаскедегі тартқ ыш тү ріне жә не рельске бекіту тә сіліне байланысты тү йіспелік жалғ ағ ыштар ү ш тү рлі болады. Автономды тартқ ышы бар учаскелерде болат штепсельді немесе пісірілетін жалғ ағ ыштар қ олданылады. Электрленген учаскелерде мыс пісірілетін жалғ ағ ыштар пайдаланылады. Рельс тіндері бір-бірінен ағ аш немесе темірбетон шпалдармен 9 оқ шауланғ ан.

Шектес РТ рельс желілер металл бастырмалары бар оқ шаулаушы тү йіспелер 6 немесе желім бұ рамалы тү йіспелер арқ ылы электрлік бө лінеді. Оқ шаулаушы тү йіспелер сенімді электр оқ шаулау мен жолдың ү стің гі қ ұ рылысының механикалық беріктігін қ амтамасыз етуі тиіс. Сондық тан олар механикалық берік жә не жоғ ары ылғ алдылық жағ дайында жұ мыс қ абілеттілігін сақ тайтын оқ шаулаушы материалдардан жасалады. Зауыт жағ дайында дайындалатын желім болтты оқ шаулаушы тү йіспенің механикалық беріктігі жоғ ары, себебі ол рельспен бірге бір тұ тасты қ ұ райды.

Электрленген учаскелерде рельс желісіндегі оқ шаулаушы тү йіспелерде дроссель-трансформаторлар ДТ (11-сурет) орнатылады, олар тартқ ыш токтың I_т рельс тіндері бойынша оқ шаулаушы тү йіспелерді айналып ө туін қ амтамасыз етеді. Дроссель-трансформаторда екі орама бар: негізгі жә не қ осымша. Негізгі ораманың ү ш шық пасы бар: екі шеткі рельс тіндеріне қ осылады, ал ортаң ғ ысы шектес РТ дроссель-трансформаторының ортаң ғ ы шық пасымен қ осылады. Қ осымша орама шық паларына рельс тізбегі аспаптары қ осылады.

Реле ұ шында (10-сурет) сигнал тоғ ы рельс желісінен тұ рақ ты немесе ауыспалы токтың жол релесін ІІ қ абылдайды, ол РТ (жұ мыс істеп тұ рғ ан немесе бос) жағ дайын тіркеп, осы ақ паратты автоматика мен телемеханиканың ә р тү рлі қ ұ рылғ ыларының жұ мысы ү шін жеткізіп береді. Жол релесі мен РТ кейбір тү рлеріндегі рельстер арасында мынадай аспаптар қ осылуы мү мкін: оқ шау-лаушы немесе жоғ арылатушы трансформатор, қ орғ аныс сү згілер жә не т.б.

Жол учаскесіне жылжымалы қ ұ рам орналасқ ан кезде рельс тіндері пойыздардың қ ұ лауы аз электр кедергісімен шунтталады. Жол релесінің орамасындағ ы сигнал тоғ ы кү рт тө мендейді, себебі жол релесі орамасындағ ы кедергі пойыздардың қ ұ лау кедергісінен ә лдеқ айда кө п. Жол релесі зә кірді тү сіреді, фронт тү йіспелерін ажыратып, сыртқ ы тү йіспелерді тұ йық тайды жә не РТ пойыз орналасуын бақ ылауды жү зеге асырады.