Автоблоктау жүйелерін құру принциптері

Автоблоктау техникалық белгілері мен орындайтын қ ызметтеріне байланысты телебасқ арудың автоматы жү йелеріне жатады. Басқ ару объектісі жол бағ даршамы болып табылады.

Автоблоктау қ ұ рылғ ылары олар қ оршап тұ рғ ан блок-учаске босатылғ анғ а дейін, бағ даршамның ашылуына жол бермеуі тиіс. Шығ у бағ даршамы ашылғ аннан кейін бір жолды аралық тарда қ арсы бағ ыттардағ ы шығ у жә не ө ту бағ даршамдарының ашылу мү мкіндігін болдырмау қ ажет. Бағ даршамдағ ы қ ызыл жарық жанып кетіп, бағ даршамнан кейінгі блок-учаске бос болмағ ан жағ дайда пойыз жү рісі бойынша алдың ғ ы бағ даршамда автоматты тү рде қ ызыл жарық жануы қ арастырылғ ан.

Автоблоктау сұ лбалары оқ шаулаушы тү йіспелер тұ йық талғ ан жағ дайда рұ қ сат беруші сигналдық кө рсеткіштердің пайда болуынан жә не аппаратура элементтеріның ық тимал зақ ымдануынан қ орғ анысты қ амтамасыз етуі тиіс. Сұ лбаларда бағ даршамдар шамдарындағ ы кернеуді екі есе тө мендету мү мкіндігі қ арастырылғ ан. Станция бойынша кезекшінің пультінде автоблоктау кезінде станцияғ а жақ ын екі алыстау жә не жақ ындау блок-учаскелер жағ дайын индикациялау қ арастырылғ ан. Автоблоктау екі жолды желілердің ө ткізу қ абілетін кү ніне 200-300 жұ п пойызбен қ амтамасыз етуге мү мкіндік береді.

Тұ рақ ты токтың рельс тізбегін пайдаланатын қ арапайым екі мә нді АБ жү йесінің қ ұ рылысы 15, а-суретте кө рсетілген. Блок-учаске бос болғ ан уақ ытта жол релесі ІІ ток астында болады жә не блок-учаскені қ оршап тұ рғ ан ө ту бағ даршамында жол релесінің ІІ фронт тү йіспесі арқ ылы жасыл жарық шамы қ осылады. Берілген блок-учаскеге пойыз қ ойылғ ан жағ дайда жол релесі ІІ токсыз-дандырылады жә не оның сыртқ ы тү йіспесі арқ ылы қ ызыл тү сті шам жағ ылады, ол пойыз блок-учаскені толық босатқ анғ а дейін жанып тұ рады. Қ ызыл жарық шамы рельс желісінің бү тіндігі бұ зылғ ан жағ дайда да қ осылады. Ә рбір сигналдық нү ктеде автоблоктаудың ү ш мә нді жү йесін жү зеге асыру ү шін алдың ғ ы жақ та жатқ ан екі блок-учаскелердің жағ дайы туралы ақ паратты білу қ ажет. Алыстағ ы блок-учаске жағ дайы туралы ақ паратты ү ш мә нді бағ даршам-ды басқ ару ү шін берілген сигналдық нү ктеге беру қ ажет. Бұ л ақ паратты беру ү шін қ осымша сызық тық тізбектер (кабель, байланыстың ә уе желілері) немесе рельс желісін пайдалануғ а болады. Егер ақ паратты беру ү шін қ осымша сызық тық тізбек пайдаланылса, онда негізінен токтың полярлық сапалары пайдаланылады, ал егер рельс желісі пайдаланылса, онда ақ парат сандық немесе жиілік кодпен беріледі. 3 блок-учаске бос болғ ан жағ дайда (15, б-сурет) Л1, Л2 сызық тық тізбекке сызық тық реле Л тү йіспелері арқ ылы 3 сигналдық нү ктесінде токтық тура полярлығ ы беріледі, ал ол бос болмағ ан жағ дайда – кері полярлық.

5 сигналдық нү ктесінде токтың полярлық сапаларын ажырататын қ абылдағ ыш қ ұ растырылғ ан типтегі сызық тық реле Л болып табылады, оның бейтарап жә не полярланғ ан зә кірлері бар. Сызық ық реле тү йіспелері 5 бағ даршам жарық тарын басқ арады.

15-сурет - Автоблоктауды қ ұ ру принциптері:

а – екі мә нді; 6 – сызық ты тізбекті; в – кодтық

3 блок-учаске туралы ақ паратты кодтау (15, в-сурет) кодтық жолдық трансмиттер арқ ылы сандық кодпен жү зеге асырылады. Блок-учаске 3 бос болғ ан уақ ытта 5 блок-учаскесінің рельс тізбегіне 3 сигналдық нү ктесінен Ж немесе З коды беріледі, ал ол бос болмағ ан жағ дайда КЖ коды беріледі.

Бұ л кодтар 5 сигналдық нү ктеде 5 блок-учаске бос болғ ан уақ ытта ЗБФ қ орғ аныс блок-сү згісі арқ ылы жә не И релесінің тү йіспелері арқ ылы дешифраторлық ұ яшық пен ДҰ рельс тізбегіне қ осылғ ан реле импульсімен И қ абылданады. 5 блок-учаскесі бол болмағ ан жағ дайда И релесі импульстік режимде жұ мыс жасайды, Ж мен З релелері токсыздандырылғ ан, 5 бағ дарша-мында қ ызыл жарық жанып тұ р. Егер 5 блок-учаскесі бос, 3 блок-учаскесі бос емес болса, 5 рельс тізбегіне КЖ коды беріледі жә не 5 сигналдық нү ктесінде Ж релесі қ оздырылады – бағ даршамда сары жарық жанады. 3 блок-учаскесі бос болғ ан уақ ытта 5 блок-учаскесінің рельс тізбегіне Ж немесе З коды беріледі (пойыз жағ дайына байланысты). 5 сигналдық нү ктесінде Ж жә не З релелері қ оздырылады жә не бағ даршамда жасыл жарық жанады.