Тарату материалы

Маркетинг (ағ ылшын сө зінен market – рынок, нарық) – айырбас арқ ылы қ ажеттіліктер мен мұ қ таждық тарды қ анағ аттандыруғ а бағ ытталғ ан адам қ ызметінің тү рі.

Маркетингтің негізгі тү сініктеріне келесілер жатады: мұ қ таждық, қ ажеттілік, сұ рау, сұ раныс, нарық ты сегменттеу, нарық та тауарғ а жайлы жағ дай жасау, тауардың ө мірлік циклын анық тау. Маркетинг комплексінің негізгі қ ұ раушыларына келесілер жатады: ө нім (тауар), тө лем (бағ а), орналасуы (орны), жылжыту, ө ндіруші, делдал, тұ тынушы, тікелей тұ тынушы, аралық тұ тынушы жә не т.б.

Денсаулық сақ таудағ ы маркетинг медициналық кө мекке деген қ ажеттілік пен мұ қ таждық ты бә секелестің ә дісіне қ арағ анда тиімдірек айырбас ә дісімен қ анағ аттандыруғ а бағ ытталғ ан адам қ ызметі тү рі ретінде анық талады.

Фармацевтикалық маркетинг денсаулық сақ таудағ ы маркетингің қ ұ рамдас бө лігі болып табылады жә не фармацевтикалқ кө мек ұ сынылатын процесс ретінде анық талады. Фармацевтикалық маркетинг - фармацевтикалық кө мекке деген қ ажеттілік пен мұ қ таждық ты қ анағ аттандыруғ а бағ ытталғ ан қ ызмет тү рі. Фармацевтикалық маркетингте акцент тек дә рілік препараттарғ а ғ ана емес, фармацевтикалық кө мекке де жасалады. Фармацевтикалық кө мекті кө рсетуге бағ ытталғ ан кез келген тауар, қ ызмет немесе идея фармацевтикалық маркетингтің зерттеу кө зі болуы мү мкін.

Фармациядағ ы маркетингтің маң ызды функциясы дә рілік препаратты ө ндірушіден тікелей тұ тынушы – науқ асқ а дейін жеткізудің барлық этаптарында маркетингтік басқ ару жү йесін жасау болып табылады.

Фармациядағ ы маркетингтік басқ ару (ағ ыл. marketing management) – бұ л жеке тұ лғ аларды да, ұ йымдарды да фармацевтикалық кө мекке қ анағ аттандыратын айырбас жасауғ а бағ ытталғ ан, бағ а тү зу саясатын, идеяларды, ө німдер мен қ ызмет тү рлерін жылжыту жә не бө луді жоспарлау жә не жү зеге асыру процесі.

Маркетингтік зерттеулер – маркетингтік мә селелерді (мү мкіндіктерді) шешу жә не идентификация тиімділігін жоғ арылату ү шін ақ паратты жү йелі жә не объективті тү рде табу, жинау, талдау, тарату жә не пайдалану.

Маркетингтік зерттеулерді жү ргізу кезінде басқ ару шешімін қ абылдауғ а ә серін тигізетін кө птеген факторларды зерттеу керек, бірақ ең алдымен қ оршағ ан орта факторлаына талдау жү ргізу керек.

Ортаны талдау – стратегиялық басқ арудың бастапқ ы процесі, ол фирма миссиясы мен мақ сатын анық тау жә не фирманың миссияны орындауғ а, алғ а қ ойғ ан мақ саттарына жетуіне мү мкіндік беретін іс-ә рекеттер стратегиясын жасау ү шін базаны қ амтамасыз етеді. Ортаны талдау ұ йымғ а қ атысты ішкі ортада пайда болуы мү мкін қ ауіп-қ атерлер мен мү мкіндіктерді, сонымен бірге ұ йым немесе басқ а зерттелетін объектінің (тауар, қ ызмет тү рі) кү шті жә не ә лсіз жақ тарын, қ ауіп-қ атерлері мен мү мкіндіктерін табуғ а бағ ытталғ ан. Ортаны талдау кезінде макроорта жә не микрортағ а зерттеулер жү різіледі.

Макроорта (сыртқ ы қ оршағ ан орта) – зерттелетін объект немесе ұ йым ә серін тигізе алмайтын, бірақ оның ә сері микроортағ а толығ ымен тиетін басты сыртқ ы факторлар.

Макроортаны талдау ортаның келесідей компоненттеріне зерттеу жү ргізіледі: экономика жағ дайы; қ ұ қ ық тық реттеу жә не басқ ару; саясаи процестер; табиғ и орта жә не ресурстар; қ оғ амның ә леуметтік жә не мә дени қ ұ раушылары; қ оғ амның ғ ылыми-техникалық жә не технологиялық дамуы; инфрақ ұ рылым жә не т.б.

Микроорта – зерттеу объектісіне (ұ йым, тауар) жә не тұ тынушыларғ а қ ызмет кө рсету бойынша оның мү мкіндіктеріне тікелей қ атысы бар кү штермен берілген. Микроортаны ұ йымның ішкі ортасын жә не тікелей жан-жағ ындағ ыларды ескере отырып талдауғ а болады.

Ұ йымның тікелей жан-жағ ындағ ыларын зерттеу ұ йым тікелей қ арым-қ атынаста болатын ортаның қ ұ раушыларын зерттеуге бағ ытталғ ан жә не ол келесі негізгі компоненттер бойынша жү ргізіледі: қ ызметті тұ тынушылар (пациенттер); жабдық таушылар; бә секелестер (басқ а дә ріхана ұ йымдары), жұ мыс кү шінің нарығ ы.

Ұ йымның ішкі ортасы – бұ л ұ йым шең берінде болатын жалпы ортаның бір бө лігі. Ол ұ йымның жұ мыс істеуіне тұ рақ ты жә не тікелей ә серін тигіеді. Сондық тан ішкі орта келесі бағ ыттар бойынша талданады: ең бек ресурстары – кадрлар, олардың потенциалы, біліктілігі, мү дделері жә не т.б.; қ аржылық ресурстар; материалдық ресурстар; басқ аруды ұ йымдастыру; ұ йымдастыру, операциялық, техникалық -технологиялық сипаттамалардан, ғ ылыми зерттеулер мен жасаулардан тұ ратын ө ндіріс; маркетинг; ұ йымдастыру мә дениеті жә не т.б.

Стратегия – бұ л басқ ару шешімдерін қ абылдау кезінде ұ йым жетекшілікке алатын ережелердің жиынтығ ы. Стратегияны ұ йымның алдына қ ойғ ан мақ сатына жетуі ү шін жалпы кешенді жоспар деп қ арастыруғ а болады.

Стратегиялық басқ ару – бұ л ұ йым негізі ретінде адам потенциалына иек артатын, ө ндірістік қ ызметті тұ тынушылар сұ рауына бағ ыттайтын, ұ йымда бә секелестік артық шылық қ а қ орл жеткізуге мү мкіндік беретін ө з уақ ытында ө згерістерді жә не икемді реттеуді жү ргізетін ұ йымды басқ ару, бұ лардың барлығ ы ұ йымның ә рі қ арай жұ мыс істеуіне жә не ұ зақ мерзімдік перспективада ө з мақ саттарына қ ол жеткізуге мү мкіндік береді.

Маркетингт стратегиясы – бұ л маркетингтік іс-шаралардың логикалық схемасы, оның кө мегімен компания ө зінің маркетингтік міндеттерін орындауғ а сенім артады. Ол мақ сатты нарық тар, жайлы жағ дай жасау, маркетингтік комплекс жә не маркетингтік шараларғ а жұ мсалатын шығ ын дең гейі ү шін жеке стратегиялардан тұ рады.

Тауарды маркетингтік зертеулердің негізгі мақ саты – бұ л тұ тынушылардың жә не қ оғ амның толығ ымен медициналық жә не фармацевтикалық тауарларғ а қ ажеттілігін ө з уақ ытында жә не барынша толығ ымен қ анағ аттандыруғ а бағ ытталғ ан стратегиялық бағ дарламаларын жасау арқ ылы қ оғ амның жә не жекем тұ тынушының қ ажеттіліктері ме мұ қ таждық тарын зерттеу.

Маркетингтік зерттеулердің соң ғ ы мақ саты компанияның ә ртү рлі маркетингтік кү штерінің нарық қ а ә сер ету тиімділігін зерттеу болып табылады.

Маркетингтің негізгі міндеттеріне келесілер жатады:

1. Нақ ты дә рілік препараттарды зерттеу. Зерттеудің маң ызды этапы – алдын ала маркетинг жү ргізу, оның мақ саты – тұ тынушылар мұ қ таждық тарын табу, анық тау. Ә рі қ арай ғ ылыми-зерттеу қ ызметінің жағ дайы мен тенденциясы; ө ндіріс сипаттамасы; шикізаттың, дайын дә рілік заттың жә не соның негізіндегі дә рілік қ алыптардың сапасын бақ ылау жү йесі; дә рілік заттардың жанама ә серлері туралы ақ паратты; бумасы; таң балануы; ө зіндік қ ұ ны жә не бағ асы зерттеледі.

2. Тұ тынушыларды жә не тарату каналдарын зерттеу. Мұ нда денсаулық сақ тау желісінің дамуы, кадрлармен толық қ амтылуы, емдеу алдын алу ұ йымдарының саны жә не профилі, дә ріхана желілерінің дамуы, ауру қ ұ рылымы, қ ажеттілікті қ анағ аттандыру дә режесі, қ андай да бір дә рілік заттарғ а, дә рілік қ алыптарғ а берілетін талғ ам, сату ерекшеліктері (кө терме жә не бө лшек), фармацевтикалық ұ йымдар мен қ ызмет кө рсетудің специализациясы зерттеледі.

3. Бә секелесті зерттеу – бә секелес ө ндірушіні немесе делдалды зерттеу ө з дә ріханасына немесе ЕАҰ -на жү ргізген кө рсеткіштері бойынша жү ргізіледі.

4. Нарық ты жә не сыртқ ы факторларды зерттеу. Сыртқ ы факторларғ а келесілер жатады: ә леуметтік, технологиялық, экономикалық, саяси, экологиялық, мә дени жә не т.б.

5. Ғ ылыми ақ паратты зерттеу.

6. Маркетинг тактикасын жә не стратегиясын жасау.

7. Тауарды нарық та жылжыту.

Маркетингтік зерттеулердің негізгі функцияларына жатады: аналитикалық, ө ндірістік, ө тім (сату), басқ ару жә не бақ ылау.

Шешім қ абылдаудан бұ рын, толығ ымен елдегі, сонан кейін ө зін қ ызық тыратын аймақ тағ ы жағ дайда талдау жасау керек. Талдауды нарық ты зерттеуден бастайды. Фармацевтикалық нарық та ең алдымен нарық тың нозологиялық параметрлерін анық тау керек, яғ ни науқ астардың нозология бойынша бө лінуін зерттейді. Зерттеу нә тижесінде ө здерінің ө німдерінің потенциалды тұ тынушылары болатын тұ рғ ындар тобын, яғ ни бірдей, ұ қ сас аурумен ауыратын науқ астар тобын таң дайды. Бұ л нарық ты сегменттеу деп аталады. Фармацевтикалық нарық та сегменттеу жү ргізілетін негізгі белгілерді бө луге болады: географиялық кө рсеткіштер, аурушаң дық, демографиялық кө рсеткіштер, психологиялық ерекшеліктері.

Нарық тық қ атынасқ а қ атысушыларды білуде маң ызды факторлардың бірі. Фармацевтикалық маркетингте зерттеуді тө рт топ бойынша жү ргізеді: дә рілік препаратты ө ндірушілер, делдалдар, дә рігерлер, негізгі тұ тынушылар – пациенттер.

Ө ндірістік функциясына негізгі ү ш кезең кіреді – ө ндіріс ү шін шикізатпен жабдық таушыны таң дау, медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың ө ндірісін ұ йымдастыру, сапаны басқ ару жә не бә секелестік мү мкіндігі бар ө німді жасау.

Ө тім функциясына тауарқ озғ алысы жү йесін ұ йымдастыру жә не таң дау кіреді.

Басқ ару функциясы ЕАҰ, кө терме жә не бө лшек дә ріхана ұ йымдарының қ ызметін тактикалық жә не стратегиялық жоспарлауды жү зеге асырудан тұ рады.

Бақ ылау функциясы маркетингтегі маң ызды функцияның бірі, ө йткені ол нарық тағ ы ө згерістерге тез жауап беруге мү мкіндік жасайды.

Ә ртү рлі тә уелсіз компаниялардың ұ сынатын қ ызмет тү рі бойынша фармациядағ ы маркетингтік зерттеулерді жалпы жә не тапсырыс бойынша деп жіктеуге болады. Зерттеудің ә рбір тү рі ә ртү рлі уақ ыт кезең дерінде ө ткізілуі мү мкін. Олар ұ зақ уақ ыттық, кезең дік немесе бір реттік, бірегей (уникальный) болуы мү мкін.

Жалпы маркетингтік зерттеулер барлық мү дделі, қ ызығ ушылық білдірген компаниялар ү шін жү ргізіледі, яғ ни барлық пайдаланушылар ұ қ сас ақ параттарды алады.

Тапсырыс арқ ылы маркетингтік зерттеулер арнайы ақ парат қ ажет бір ғ ана компания ү шін жү ргізіледі. Бұ л жағ дайда ақ парат конфиденциальды жә не оны тек контракт бекіткен клиент қ ана ала алады.

Ұ зақ мерзімдік маркетингтік зерттеулер нарық ты зерттеу мақ сатымен жү ргізіледі. Мысалы, дә рілік заттарды кө терме делдалдардан немесе дә ріханадан сатып алуды зерттеу, дә рігердің рецептімен жә не рецептінсіз босатылатын дә рілік заттарды бө лшек сатуды зерттеу.

Тә уелсіз зерттеу компаниялары да нарық қ а зерттеулер мен шолулар жасап тұ рады. Олар негізінен нарық тың динамикалы емес кө рсеткіштері немесе ай сайын, тоқ сан сайын бақ ылауды талап етпейтін нарық бө ліктері туралы ақ парат алу ү шін жү ргізіледі.

Фирма ішілік маркетингтік зерттеулерді дә ріхана ұ йымының немесе ЕАҰ персоналы ө здігінен жү ргізеді. Маркетинг бө лімінің қ ызметкерлері бастапқ ы ақ паратты ө здері жинайды жә не талдайды немесе сыртқ ы тә уелсіз компаниялар ұ сынғ ан мә ліметтерді талдайды, олармен жұ мыс арнайы жобалар бойынша бекітілген контракттар негізінде жү ргізіледі.

Сонымен, ақ паратты жү йелерді қ олданушылардың кө зқ арасы бойынша – маркетингтік зерттеулердің мақ саты кә сіпорын жетекшілеріне негізделген шешімді қ абылдауғ а қ ажетті маркетингтік қ ызметтің нақ ты мә селелері бойынша дә л жә не шынайы мә ліметтерді алу болып табылады.

Мұ ндай мә ліметтерді «кабинеттік» жә не «далалық» зерттеулерді жү ргізу жолымен жинауғ а болады.

Кабинеттік зерттеулер арнайы ресми басылымдардан, анық тамалардан, статистикалық жинақ тардан жә не басқ а да екіншілік мә лімет кө здерінен алынғ ан мә ліметтерге талдау негізінде жү ргізіледі.

Далалық зерттеулер белгілі бір мерзімде тікелей жинау орындарында қ алыптасатын біріншілік мә ліметтерге сү йенеді.

Медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың маркетингінің жалпы маркетингке тә н емес бірқ атар ерекшеліктері бар. Медициналық жә не фармацевтикалық тауарларғ а маркетингтік зерттеуді жү ргізу ерекшеліктері мынада, зерттеу ө німдері ретінде қ олданылуы тек науқ асқ а ғ ана емес, сонымен бірге дә рігердің біліктілігіне де байланысты болатын дә рілік препараттар, медициналық саймандар, таң у материалдары жә не т.б. алынады.

Фармацевтикалық маркетингтің бірінші жә не ең басты ерекшелігі, фармацевтикалық кө мек кезінде сату-сатып алу классикалық формуласы біршама кү рделіленеді, сатып алушы (пациент) – сатушы (провизор) жү йесіне ү шінші буын – дә рігер енеді.

Екінші маң ызды ерекшелігі, жалпы маркетингтегі сияқ ты, денсаулық сақ тау маркетингінде, нарық қ а талдау жү ргізу кезінде сұ ранысты емес, бірден ү ш параметирді – мұ қ таждық ты, қ ажеттілікті жә не сұ ранысты ескеру қ ажет.

Ү шінші ерекшелігі, кө біне тұ тынушылар медициналық жә не фармацевтикалық тауарларғ а тілек етілген тауар ретінде емес, қ ажетті сатып алу ретінде қ арайды, сондық тан да ауру белгілері кү шейгенде немесе қ алыпты жағ дайының бұ зылғ анын сезінгенде ғ ана сатып алуды жасайды.

Тө ртінші ерекшелігі соң ғ ы тұ тынушы-науқ астың оғ ан қ андай дә рілік зат қ ажет жә не нарық та бар синонимдерінің ішінен қ айсысын таң дауы қ ажет екендігі туралы мә ліметтінің аз болуымен байланысты

Бесінші маң ызды ерекшелігі – фармацевтикалық тауарлар тек жоғ ары сапалы болуы керек.

Кү нделікті сұ ранысқ а ие тауарлардың маркетингінен медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың маркетингінің бес негізгі айырмашылығ ын бө луге болады:

1) кө п факторлылығ ы;

2) мұ қ таждық қ а бағ ыт тү зеу;

3) аралық тұ тынушы – дә рігердің болуы;

4) соң ғ ы тұ тынушының мә ліметінің аз болуы;

5) тауар тек жоғ ары сапалы болуы қ ажет.nht, bntkzзана с неосве.покупку под давлением сиптомов болезни или при ощущении ичсекие анализе рынка необходимо

Фармацевтикалық тауарлардың қ ауіпсіздігі

Кез келген тауардың қ ауіпсіздігі деп — адамды жә не ө мір сү ру ортасын (экологиясын) тауарды сақ тағ анда жә не қ олданғ анда бө лінетін зиянды жә не қ ауіпті ә серлерден қ орғ аудағ ы тауардың кешенді қ асиеттерін айтады.

Фармацевтикалық тауарлардың қ ауіпсіздігі деп олардың қ ауіпсіздігі негізделген, қ алыпты жағ дайда оларды қ олдану зиянды емес, болашақ ұ рпақ тар денсаулығ ына қ ауіп тудырмайды жә не қ оршағ ан ортағ а ә сер етпейтін жағ дайды айтады.

Осығ ан сә йкес қ олданудағ ы қ ауіпсіздік жә не экологиялық қ ауіпсіздікті (ө мір сү ру ортасының) бө луге болады.

Қ олданудағ ы қ ауіпсіздік мыналардың болмауымен анық талады:

· Организмді жарақ аттау ә сері (механикалық, электрлік, жылулық, химиялық);

· Организмге зиянды заттар бө лу, атап айтқ анда: уытты (улы), аллергиялық (мү шелердің жә не тері жабындыларының тітіркенуін тудыратын), канцерогендік (қ атерлі ісік тудыратын), мутациялық (ұ рпақ тарда ө згерістер тудытарын қ асиеті) жә не т.б.;

· Қ ауіпті физикалық ә серлер — радиациялық, дыбыстық (шу), жарық тық жә не т.б.;

· Белгілі бір дә рілік заттың ө зіндік ерекшелік қ асиеттеріне байланысты тек ө зіне тә н жанама ә серлері мен қ арсы ә серлері;

· дә рілік тә уелділік (наркомания мен токсикомания);

· дә рілік затты тоқ тату синдромы.

Экологиялық қ ауіпсіздік тауардың қ оршағ ан ортағ а ә сер ету дә режесін сипаттайды, атап айтқ анда қ оршағ ан ортағ а зиянды қ оспалар бө ліп шығ ару (мысалы, субстанция немесе дә рілік затты ө ндіру кезінде зиянды газдардың бө лініп шығ уы), табиғ и жағ дайда тез ыдырамайтын жә не сің ірілмейтін қ алдық тармен қ оршағ ан ортаны ластау (фармацевтикалық ө ндіріс, фабрикалар мен бақ ылау-аналитикалық зертханалар, биологиялық жә не химиялық заттар қ алдық тары жә не т.б.).

Медициналық мақ саттағ ы тауарлардың экологиялық қ ауіпсіздігі тү рлі стадияларда қ аралады: дайындау, тасымалдау, сақ тау, қ айта ө ң деу, пайдалану (эк­сплуатация) жә не жоюда. Тұ тыну мен экологиялық қ ауіпсіздік тауарды ө ндірудегі ү лгісін бекітуге жә не оның «адам-тауар-орта» жү йесінде қ атысуына бағ ыттаудағ ы міндетті шарты болып табылады.

Провизор мен бас мейірбикелердің негізгі мақ саты медициналық мақ саттағ ы тауарлардың ақ ауын таба білу. Бақ ылау-талдау зертханалары анық тағ ан дә рілік заттардың жарамсыз болып табылуы негізгі орынды алады. Дә рілік заттарды кө птеген жағ дайда келесі кө рсеткіштерге сә йкес келмегенде жарамсыз деп есептейді, атап айтқ анда: сипатына, сандық мө лшеріне, ме­ханикалық қ оспалар, микробиологиялық тазалығ ы, таң балау, ө зге қ оспалар (тұ нба), тү сі мен мө лдірлігі, орамы, біркелкілігі, адсорбциялау қ абілеті, рН, біркелкілігі, пирогенділік, стерильділік жә не т.б.

Келтірілегн тізімнен кө руге болады, олардың шамамен сегізін тауарлық экспертиза кезінде анық тауғ а болады.

Дә рілік қ алыптардың ішінде жарнамалаудың басым кө пшілігі таблеткаларғ а, драже, капсула мен гранулаларғ а келеді. Екінші орында инъекцияғ а жә не инфузияғ а арналғ ан дә рілік қ алыптар тұ рады. Одан кейін жақ па майлар, пасталар, линименттер, суппозиторийлер жә не т.б.

Орын алғ ан жағ дайдың себебі болып мыналар табылады:

· фармацевтикалық ө німдерді ө ндірушілер мен жабдық таушылар санының артуы, тіркелген дә рілік заттар санының кө беюі, елдегі дә ріхана жү йесінің қ ызметін де­централизациялау;

· айналымдағ ы ө німді 100% бақ ылауда ұ стау;

· ө ндірісті ұ йымдастырудағ ы олқ ылық тар;

· дә рілік заттарды ө ндіруің технологиясын сақ тамау;

· сантиарлық режимді орындамау.

Фальсификация (от лат. falsifico — жалғ ан) — деп сатуғ а арналғ ан объектіні жалғ ан жасау арқ ылы алушыны немесе тұ тынушыны қ асақ ана алдауғ а бағ ытталғ ан іс-ә рекетті айтады. Кең мағ ынасында фальсификация тауардың тұ тыну қ асиеттерін тө мендетуге немесе тауардың ө зіне тә н қ асиеттерін тө мендете отырып санын азайтуғ а бағ ытталғ ан іс-ә рекет деп қ арастыруғ а болады. Фальсификациялауда тауардың бір немесе бірнеше сипаты ө згеріске ұ шырауы салдарынан, фальсификацияны бірнеше тү рге бө луге мү мкіндік береді:

• ассортименттік (тү рлік);

• сапалық;

• сандық;

• бағ алық;

• ақ параттық.

Ассортименттік фальсификация — тауарды ауыстырғ ышқ а немесе басқ а тү ріне немесе басқ а атауына бір немесе бірнеше ұ қ састық белгілерін сақ тай отырып, толық немесе жартылай ауыстыру. Ауыстырғ ыштар белгілі бір ерекшеліктер тә н — натуралды тауармен алыстырғ анда біршама арзандығ ы, тұ тыну қ асиетінің тө мендігі, белгілерінің (идентичность, сходство) аса ұ қ сатығ ы (сыртқ ы тү рі, дә мі мен иісі, консистенциясы).

Сапалық фальсификация — тағ амдық немесе тағ ам емес қ оспалардың кө мегімен органолептикалық қ асиеттерін жақ сарту арқ ылы тауарды жалғ ан жасау, тұ тыну қ асиеттерін сақ тау немесе басқ а қ асиеттерін толық жоғ алту, немесе тауардық жоғ ары градациясын тө менгімен айырбастау. Фальсификацияның мұ ндай тү рлері негізінен сұ йық, таблеткадағ ы дә рілік қ алыптарды, биологиялық белсенді қ оспалар жә не басқ аларды жалғ ан жасауда қ олданылады.

Ауыстыру (пересортица) — алушыны немесе тұ тынушыны тауардың жоғ ары сортын тө менгі сортымен ауыстыру арқ ылы алдауғ а бағ ытталғ ан іс-ә рекет. Мысалы, II сортты резең ке жылытқ ыштардың I- сорт жылытқ ыштардың бағ асымен сатылуы. Кейде бағ аны тө мендетеді жә не сортын кө рсетпейді.

Тауарлардың сандық фальсификациясы — тұ тынушыны тауар парамертлерінің біршама ауытқ улары бойынша алдау (массасының, кө лемінің, ұ зындығ ының), берілген нормадан тыс ауытқ у.

Бағ алық фальсификация — сапасы тө мен тауарларды жоғ ары сапалы тауарлар бағ асымен сату, немесе кө лемі кішіні кө лемі ү лкен тауардың бағ асымен сату арқ ылы тұ тынушыны алдау.

Ақ параттық фальсификация —тауар туралы бұ рмаланғ ан немесе жалғ ан ақ парат тарату арқ ылы тұ тынушыны алдау.

Тауар туралы жалғ ан ақ парат таратқ анда келесі мә ліметтер дұ рыс кө рсетілмейді немесе бұ рмаланады:

• тауардың атауы;

• жасаушы ел;

• ө ндіруші-фирма;

• тауардың саны;

• тауардың белгілі бір партиясына тиесілілігі (принадлежность).

Соң ғ ы кездері фальсификацияның кең таралғ ан тү ріне сә йкестік сертификатын жалғ ан жасау жатады.