Тарату материалы. Ассортимент– бір-бірінен типтері, мөлшері, дозасы және басқа да белгілері бойынша ерекшеленетін белгілі бір тауарлар тобының

Ассортимент – бір-бірінен типтері, мө лшері, дозасы жә не басқ а да белгілері бойынша ерекшеленетін белгілі бір тауарлар тобының қ ұ рамы жә не қ атынасы.

Ассортимент екі тү рлі болады: ө неркә сіптік жә не саудалық.

Ө неркә сіптік ассортимент - ө неркә сіптің ә ртү рлі салаларының кә сіпорындары шығ аратын тауарлардың жиынтығ ы.

Тауартануда ө неркә сіптік ассортименттің ө зі келесілерді бө леді:

• саланың ө неркә сіптік ассортименті - бір саланың кә сіпорындары шығ аратын тауарлар жиынтығ ы;
• регионның ө неркә сіптік ассортименті – облыс, ө лке, қ ала, аудан кә сіпорындары шығ аратын тауарлардың жиынтығ ы;
• кә сіпорынның ө неркә сіптік ассортименті – бір кә сіпорын шығ аратын тауарлар жиынтығ ы.

Саудалық ассортименті – кө терме жә не бө лшек сауда кә сіпорындарына немесе сауда айналысына тү сетін тауарлар ассортименті. Ол тапсырыс-талаптарда, бағ а прейскуранттарында беріледі.

Сауда ассортиментінде келесідей тү сініктер болады:

Тауарлық номенклатура, тауар-микс – сатушыларғ а ұ сынылатын барлық ассортименттегі тауарлар бірліктерінің жә не тауар топтарының жиынтығ ы. Медициналық мақ сатта қ олданылатын тауарлар ү шін бұ л дә рі-дә рмектер, химиялық -фармацевтикалық ө німдер (класс 93) жә не медициналық техника (класс 94).

Ассортименттік топ, ассортименттік қ атар – ұ қ сас функцияларды орындауларына байланысты бір-бірімен тығ ыз байланысты тауарлардың жиынтығ ы.

Ассортименттік топша – бір белгімен біріктірілген тауарлар жиынтығ ы, ассортименттік топтың ең ұ сақ бө лімшесі.

Тауарлық бірлік, ассортименттік позиция – белгілі бір тү рдегі, химиялық қ ұ рамдағ ы немесе басқ а бір сапалық кө рсеткіштерімен сипатталатын тауарлық ассортимент немесе сауда маркасы шегіндегі жеке бұ йым.

Тауар варианты, тауар бірлігінің варианты, тауардың тү рі – белгілі бір мө лшердегі, кө лемдегі, массадағ ы, дә рілік қ алып тү ріндегі, бумадағ ы тауар бірлігі жә не т.б.

Ассортиментті басқ ару – бұ л рационалды ассортиментті қ ұ руғ а бағ ытталғ ан қ ызмет. Ассортиментті басқ арудың негізін қ алаушы элементтерге ассортиментті қ алыптастыру жә не ассортименттің тиімділігін анық тайтын кө рсеткіштер бойынша талаптар дең гейін белгілеу жатады.

Дә ріхана немесе емдеу алдын-алу ұ йымдарының жетекшілігі тауарлар ассортиментін қ ұ ру кезінде қ ажеттілікті максимальды қ анағ аттандыруды жә не жоспарланғ ан табысты алуды ескеруі керек. Ол ү шін келесі міндеттерді шешуі керек:

· белгілі бір тауарларғ а нақ ты қ ажеттіліктерді белгілеу;

· ассортиментке талдау жү ргізіу жә не оның тиімділігін анық тау;

· тиімді асортиментті қ алыптастыру ү шін жабдық таушыларды анық тау;

· қ ажетті тауарларды сатып алу ү шін материалдық мү мкіндіктерді бағ алау;

· ассортиментті қ алыптастырудың негізгі бағ ыттарын анық тау.

Ассортиментті қ алыптастыру – нақ ты қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыра алатын жә не ұ йым жетекшілігі алғ а қ ойғ ан мақ саттарғ а жетуге мү мкіндік беретін тауарлар жиынтығ ын қ ұ ру бойынша қ ызмет. Ә рбір ұ йым ө зінің ассортименттік саясатын жү ргізеді.

Ассортименттік саясат – ұ йым жетекшілігі анық тайтын ассортиментті қ алыптастырудың негізгі бағ ыттары, мақ саты жә не міндеттері.

Дә ріхана жә не емдеу ұ йымдарының ассортименттік саясаты бірқ атар факторларғ а байланысты болады.

1. Осы ұ йымдардың қ ызметін регламенттейтін (реттейтін) нормативті-қ ұ қ ық тық база. Яғ ни, дә рілік заттар айналысы мен фармацевтикалық қ ызмет саласындағ ы Қ Р ДСМ-нің заң дылық қ ұ жаттары мен қ аулылары, бұ йрық тары. Ең алдымен бұ л ө мірлік маң ызы бар дә рілік заттар тізімі, дә рілік заттарды тағ айындаудың формулярлық жү йесі, жаң а дә рілік заттарды Мемлекеттік реестрге енгізу жә не қ олданыстан шық қ андарын тізімнен шығ ару.

2. Дә ріхана немесе емдеу ұ йымы қ ызмет кө рсететін аймақ тағ ы тұ рғ ындардың аурушаң дығ ы.

3. Жабдық таушыларда тиімді бағ адағ ы қ ажетті тауарлардың болуы.

4. Жеке тауарлардың бә секелестік мү мкіншілігі.

Ассортиментті жаң арту – жаң ашыл кө рсеткішінің кө беюімен сипатталатын тауарлардың сапалық жә не сандық ө згерісі. Ассортиментті жаң арту тұ тынушылардың ү немі ө згеріп тұ ратын қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру ү шін, тауарлардың бә секелестік мү мкіндігін жоғ арылату ү шін, ғ ылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін қ олдану ү шін жү ргізіледі.

Ассортиментті тұ рақ тандыру – жаң ару дә режесінің тө мендігімен жә не жоғ ары тұ рақ тылығ ымен сипатталатын тауарлар жиынтығ ының жай-кү йі. Тауарлар ассортиментінің мұ ндай жағ дайы ө те сирек кездеседі, бұ л негізінен ө мірлік маң ызы бар жә не аса қ ажетті дә рілік заттар ассортиментіне тә н.

Ассортиментті қ ысқ арту – тауарлардың кең дігі мен толық тығ ын азайту есебінен тауарлар жиынтығ ының сандық жә не сапалық ө згеруі.

Ассортиментті қ ысқ артудың себептеріне сұ раныстың азаюы, ұ сыныстың жеткіліксіздігі, жеке тауарлардың ө ндірісінде немесе сатылуында табыстың аз болуы немесе шығ ынның кө п болуы жатады.

Ассортиментті кең ейту – тауарлардың кең дігін, толық тығ ын жә не жаң ашылдығ ын ұ лғ айту есебінен тауарлар жиынтығ ындағ ы сапалық жә не сандық ө згерістер.

Тауарлар ассортиментіне талдау жү ргізу медициналық жә не фармацевтикалық тауарларғ а қ ажеттілікті анық тау ү шін жә не дә ріхана немесе емдеу ұ йымдарының жұ мысын объективті бағ алау ү шін жү ргізіледі.

Кө бінесе медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың ассортиментіне талдауды келесі кө рсеткіштер бойынша жү ргізеді: кең дігі, толық тығ ы, терең дігі, қ ұ рылымы, тұ рақ тылығ ы, жаң ару дә режесі.

Ассортименттің кең дігі – бұ л номенклатуралық немесе формулярлық тізімдерде, классификаторларда, мемлекеттік реестрлерде, медициналық саймандар, приборлар жә не қ ұ рал-жабдық тар жасайтын ә ртү рлі фармацевтикалық кә сіпорындар немесе фирмалар шығ аратын каталогтарда, реестрлерде берілген тауарлардың бө лшек немесе кө терме сауда желілеріндегі бар тауарлардың ассортименттік тобының (топшаларының, тү рлерінің) саны.

Ол салыстырмалы шама – кең дік коэффициентімен сипатталады (К_к, %):

К_к =(К_н х 100) / К_б

мұ ндағ ы К_н – нақ ты кең дік, дә ріханада, дә ріхана қ оймасында, емдеу ұ йымдарында нақ ты бар тауарлардың ассортименттік тобы топшасы; К_б – базалық кең дік – классификаторда, регистрда немесе мемлекеттік реестрде тіркелген ассортименттік топтардың (топшалардың) саны.

Нақ ты кең дік (К_н) – зерттелетін дә ріхана немесе емдеу ұ йымындағ ы бар тауарлардың атауларының, тү рлерінің нақ ты саны.

Базалық кең дік (К_б) – салыстыру ү шін негізге алынғ ан кең дік. Базалық кең дік ретінде нормативті немесе техникалық қ ұ жаттарда (стандарттармен, прейскуранттармен, каталогтармен жә не т.б.) регламенттелген тауарлар атауларының, тү рлерінің барынша максимальды саны, яғ ни Қ Р тіркелген барлық саны алынады.

Ассортименттің толық тығ ы (тауарлық линияның қ анық қ андығ ы, ұ зындығ ы) – бұ л бө лшек немесе кө терме сауда желісіндегі бар номенклатуралық немесе формулярлық тізімдерде, классификаторларда, мемлекеттік реестрде, регистрларда, фармацевтикалық кә сіпорындар мен фирмалар шығ аратын каталогтарда берілген бір ассортименттік топтағ ы тауарлар бірлігінің саны. Ол толық тық коэффициентімен сипатталады (К_т, %):

К_т=(Т_н х100) / Т_б,

мұ ндағ ы Т_н – нақ ты толық тығ ы – дә ріханада, дә ріхана қ оймасында, емдеу ұ йымындағ ы бар бір ассортименттік топтағ ы тауарлар бірлігінің саны; Тб – мемлекеттік реестрде тіркелген бір ассортименттік топтағ ы тауарлар бірлігінің саны.

Ассортименттің терең дігі – бұ л бө лшек немесе кө терме сауда желісіндегі бір ассортименттік топтағ ы немесе бір тауар бірлігіндегі тауарлар вариантының саны. Ассортимент терең дігі терең дік коэффициентімен анық талады (К_т, %):

К_т=(Т_н х 100) / Т_б

мұ ндағ ы, Т_н – нақ ты терең дік – дә ріханадағ ы, дә ріхана қ оймасындағ ы емдеу ұ йымындағ ы бар бір тауар бірлігінің тауар вариантының саны; Т_б – базалық терең дік, мемлекеттік реестрде тіркелген бір тауарлық бірліктің тауар вариантының саны.

Басқ аша айтқ анда медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың ассортиментінің терең дігі дегеніміз – бұ л осы тауарлар тү рлерінің саны.

Фармацевтикалық тауарлардың тү рлілігі дегеніміз (разновидность) – бұ л мө лшері, кө лемі, массасы, концентрациясы, белсенділігі, тү рі жә не шығ арылу формасы жә не т.б. кө рсеткіштерін ескере отырып соң ғ ы шығ арылу формасы.

Ассортимент қ ұ рылымы – бұ л сату кө леміндегі немесе табыс кө леміндегі ү лесі (абсолютті мә ндегі жә не салыстырмалы кө рсеткіштегі).

Сату кө леміндегі ү лесі келесідей есептеледі:

Қ _с = (а х 100) / б,

мұ ндағ ы, а – жеке тауар бірлігінің сату кө лемі; б – бір тауарлық линияның (тауар тобының) сатылу кө лемі.

Табыс кө леміндегі ү лесі келесі формуламен есептеледі:

Қ _т = (в х 100) / г

мұ ндағ ы, в – жеке тауар бірлігін сатудан тү скен табыс кө лемі; г – бір тауар линиясын сатудан тү скен табыс кө лемі.

Кө бінесе бұ л кө рсеткіш маркетингтік зерттеулер жү ргізгенде анық талады.

Ассортимент тұ рақ тылығ ы – қ андай да бір уақ ыт аралығ ындағ ы ассортимент қ ұ рылымының кең дік, толық тық, терең дік кө рсеткіштерінің ө згеруі.

Ассортимент тұ рақ тылығ ы тауарлар жиынтығ ының белгілі бір тауарларғ а сұ раныстың қ анағ аттануын сипаттайды.

Тұ рақ тылық коэффициенті (К_у, %) – бұ л тұ тынушыларда тұ рақ ты сұ ранысқ а ие тауар атауының, тү рлерінің санының осы тауар тобындағ ы тауар тү рлерінің жалпы санына қ атынасы:

К_у = (Т х 100) / Ш

мұ ндағ ы, у – тұ рақ тылық кө рсеткіші – тұ рақ ты сұ ранысқ а ие тауарлар тү рлерінің саны; Ш – осы топтағ ы тауарлар тү рлерінің жалпы саны.

Жаң арту – қ анық қ ан нарық жағ дайында жү ргізілетін ұ йымның ассортименттік саясатының бір бағ ыты.

Ассортиментті жаң арту – тұ тынушылардың ө згерген қ ажеттіліктерін қ анағ аттандырумен сипатталатын қ олда бар тауарлар тізімінің сандық жә не сапалық ө згеруі. Бұ л жаң ару коэффициентімен (К_ж, %)сипатталады:

К_ж = (Ж х 100) / Ш,

мұ ндағ ы ж – жаң ару кө рсеткіші (тауарлардың жаң а тү рлері мен атауларының саны).

Ассортименттік минимум (тізім) – бө лшек дә ріхана ұ йымының профилін анық тайтын тауарлар тү рінің рұ қ сат етілетін минимальды мө лшері.

Ассортименттің рационалдылығ ы - ә ртү рлі тұ тынушылар топтарының нақ ты негізделген сұ рауларын тауарлар жиынтығ ының барынша толық қ анағ аттандыра алу қ абілеті.

Рационалдылық коэффициенті – факторлардың ассортимент рационалдылығ ына тигізетін ә серін жә не ассортимент кең дігінің, толық тығ ының, тұ рақ тылығ ының жә не жаң ару коэффициенттерінің нақ ты мә ндерінің ә серін ескере отырып рационалдылық кө рсеткішінің орташа анық талғ ан мә ні.

Ассортименттің ү йлесімділігі – тиімді тауарқ озғ алысын, сатуды жә не қ олдануды қ амтамасыз ету бойынша олардың ө зара жақ ындық дә режесін сипаттайтын ә ртү рлі топтағ ы тауарлар жиынтығ ының қ асиеті.

Ассортимент ү йлесімділігі ассортименттің сапалық сипаттамасын қ амтамасыз етеді, ол сандық мө лшерде ө лшенбейді, сондық тан бұ л қ асиеті сипаттама тү рінде болады.

Ә ДЕБИЕТ

Негізгі:

1. Дә ріс конспектісі.

2. Крендаль ПЕ, Кулешева З.В., Гольфред Л.А., Петров В.Д. Практикум по медицинскому товароведению.-Москва: Медицина, 1984. С.285-313.

3. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – М.: Изд. Группа «ГЭОТАР –Медиа» 2005-605 с.

4. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – Практикум М.: Изд. Группа «ГЭОТАР –Медиа» 2005- 704 с.

5. Умаров С.З. и др. Медицинское и фармацевтическое товароведение: Учебник / - М.: ГЭОТАР-Мед. 2004 – 368 с.

Қ осымша:

1. Под редакцией О.А.Васнецовой «Медицинское и фармацевтическое товароведение», практикум. Издательство группа ГЭОТАР-МЕДИА, - Москва, 2005г. С.103-104.

2. С.З.Умаров, И.А.Наркевич, Н.Л.Костенко, Т.Н.Пучинина. «Медицинское и фармацевтическое товароведение», издательский дом ГЭОТАР-МЕД,

- Москва, 2004г. С.235-247.

ТАҚ ЫРЫП БОЙЫНША БАҚ ЫЛАУ СҰ РАҚ ТАРЫ:

1. Диагностикағ а арналғ ан приборлар мен аппараттардың жіктелуі.

2. Қ атты жә не иілгіш эндоскоптар, қ олданылуы.

3. Интроскопияғ а арналғ ан аппараттар мен приборлардың жіктелуі.

4. Артериалды қ ан қ ысымын ө лшеуге арналғ ан аппараттар.

5. Термометрияғ а арналғ ан приборлар.

6. Аускультация жә не перкуссияғ а арналғ ан приборлар.

7. Рентгенодиагностикалық қ ұ рылғ ылар.

8. Электрокардиографияғ а арналғ ан приборлар.

9. Диагностикағ а, эндоскопияғ а жә не интроскопияғ а арналғ ан приборлар мен аппараттарды қ абылдау кезінде қ ойылатын талаптар.

10. Диагностикағ а, эндоскопияғ а жә не интроскопияғ а арналғ ан приборлар мен аппараттарды буып-тү ю жә не сақ тау.

1. Медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың ассортиментінің қ андай тү рлерін білесіздер?
2. Медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың талдауы қ андай кө рсеткіштер бойынша жү ргізіледі?
3. Ассортимент кең дігі деген не жә не оны қ алай анық тайды?
4. Ассортимент толық тығ ы – сипаттамасы жә не анық тамасы.
5. Ассортимент терең дігі деген не?
6. Ассортимент тұ рақ тылығ ы нені білдіреді?
7. Ассортименттің жаң аруы деген не жә не оны қ алай анық тайды?
8. Ассортименттің рационалдылығ ы бұ л ….?
9. Ассортименттің ү йлесімділігі деген нені білдіреді?
10. Ассортименттік минимум деген не?
11. Дә ріханада жә не емдеу ұ йымдарында ассортиментті басқ ару қ андай мақ сатпен жү ргізіледі?
12. Дә ріхана ұ йымдарының ассортименттік саясаты қ андйа факторларғ а байланысты болады?