Жасау техникасы

Тергеу жоспарын жасау белгілі бір қ ағ идаларғ а негізделеді. Жоспарды жасау ү стінде тергеушінің міндетті тү рде ескеретін шартты қ ағ идалары бар. Олар: жоспардың жекелігі, нақ тылығ ы, серпінділігі, жоспарланғ ан шаралардың іске асу айқ ындығ ы, заң дылығ ы жә не қ олайлылығ ы.

Жоспардың жекелілігі дегеніміз ол жоспардың тіке осы қ ылмысты ашуғ а, іске керектігі не осы іске байланысты сұ рақ тарды анық тауғ а бағ ытталуы жә не қ ылмыстық істі жү ргізу ү стінде жиналғ ан дә леддемелерге негізделуі. Анық талатын сұ рақ тарды, жү ргізетін тергеу ә рекеттерін жә не басқ а да ұ йымдық жұ мыстарын тергеушінің тіке ө зінің жоспарлауы оның бұ л бағ ыттағ ы жріысын шығ армашылық арнағ а тү сіреді, сонымен катар тергеушінің жауапкершілігін арттырады.

Тергеу жоспарынын Нақ тылыгы дегеніміз - ол анық тауғ а жататын сұ рақ тардың тү сінікті жә не анық болуы, осы сұ рақ тарды шешу жолдарының нақ тыланып кө рсетілуі. Жоспарда жалпы жә не декларативті сипатта кө рсетілген тармақ тардың болмауы шарт. Егер де іс бойынша анық талуғ а жататын жалпы сұ рақ тар болса, олар нақ тыланып, анық талып кө рсетілуі тиіс. Сұ рақ тардың анық кө рсетілуі оларды тез арада шешіп, анық тауды жең ілдетеді.Жоспардың серпінділігі (динамикалық қ ағ идасы) ол тергеудің ә р кезең інде ә рқ илы тергеу ситуациясына сай ө згеріп тұ руы. Тергеу процесі қ ұ былмалы, ә р уақ ытта ө згеріп отыратын процестердің қ атарына жатады. Тергеу ү стінде, ә рине, бұ рын жоспарды қ ұ рғ анда белгілі болмағ ан мә селелердің, сұ рақ тардың туындауы мү мкін. Осылардың бә рін дер кезінде жоспарғ а кіргізіп жасалғ ан тергеу жоспары толық тырылып, ө згертіліп отырылады. Сондық тан болғ ан ө згерістерді дер кезінде енгізіп, қ осып отыруғ а тергеу жоспары бейімді болу керек. Тергеу жоспарын қ ұ рғ анда оғ ан іс жү зінде анық тауғ а болатын сұ рақ тарды жә не белгілі мерзімде нақ гылы орындауғ а мү мкін жұ мыстарды, тергеу шараларын кіргізу қ ажет. Бұ л жоспардың нақ ты орындалуын қ амтамасыз етеді.

Анық талуы жоспарланғ ан сұ рақ тар іс бойынша жасалғ ан тергеу болжауларынан туындайды. Осы тергеу жоспарында кө рсетілген сұ рақ тарды анық тау ү шін ө ткізілуі тиіс жұ мыс ә рекеттері заң ғ а қ айшы келмеуі керек. Мұ ны тергеуді жоспарлаудың заң дылық қ ағ идасы деп атайды. Тергеу ә рекеттерінің, жедел-іздестіру жә не басқ а ұ йымдық жұ мыстардың дә лелдеме алуғ а нә тижелігін жә не ө ткізуге қ олайлығ ын арттыру ү шін оларды ү лымды кезекпен ө ткізетіндей етіп жоспарлау қ ажет. Бірінші кезекте кідіртпей ө ткізуді қ ажет ететін тергеу ә рекеттері жә не жедел-іздестіру жұ мыстары жоспарлануы тиіс. Бұ л тергеудің ық шамды жә не ү йлесімді тү рде ө туін қ амтамасыз етеді. Тергеу жоспары белгілі бір элементтерден қ ұ ралады, осы қ ылмыс бойынша жасалғ ан тергеу болжауларына негізделеді жә не сол болжауларды тексеруге багытталады. Сондық тан жоспардың бірінші элементі - осы іс бойынша жасалғ ан тергеу болжаулары. Бұ л тергеу болжауларын тексеру ү шін белгілі бір сұ рақ тарды, мә селелерді анық тауғ а тура келеді. Сондық тан тергеу жоспарын қ ұ рғ анда болжаудан туындағ ан жә не соғ ан байланысты тексеруді қ ажет ететін сұ рақ тардың тізбегі жоспардың екінші элементі болып саналады. Жоспарғ а кірген сұ рақ тар тергеу ә рекеттерін, жедел-іздестіру жә не басқ а да жұ мыстарды жү ргізу арқ ылы анық талып, шешілетін болғ андық тан, орындалатын тергеу шаралары жоспардың ү шінші элементі болады.

Жоспарланғ ан жұ мыстарды кім жә не қ ай мерзімде ө ткізу керек екендігі де жоспарда кө рсетіледі. Бұ л жоспардың тө ртінші элементі болады. Кей жағ дайларда тергеу шараларын орындайтын лауазымды адамның аты-жө ні ө зінше жеке жазылады. Мұ ндай жағ дайда жоспар бес элементтен қ ұ ралады.

Енді тергеу жоспарын кесте тү рінде кө рсетсек, ол тө рт кейде бес бағ аннан тұ ратындығ ы байқ алады. Ә р бағ андағ ы жоспар бірімен-бірі тікелей байланысып, бірінен-бірі туындайды. Осындай жоспар бойынша тергеушінің қ ылмысты тергеуге байланысты жү ргізетін жұ мыстары кесте тү рінде қ ағ аз бетіне тү сіріліп кө рсетіледі.

Тергеу жоспары ойша жә не жазбаша тү рде жасалады. Тергеудің бастапқ ы кезең інде қ ылмыстық іс бойынша мә ліметтердің аз мезгілінде тергеуші ө з жұ мысын ойша жоспарлайды. Кейбір кідіртпей жү ргізуді қ ажет ететін тергеу ә рекеттері жоспарсыз да жү ргізіледі. Айталық, қ ылмыс жө нінде хабар алысымен тергеуші оқ иғ а болғ ан жерге барып қ арайды жә не қ араудың қ орытындысынан туындаган тергеу ә рекеттерін ө ткізеді. Осы тергеу

шараларын жү ргізіп, орындаудан жиналғ ан дә лелдеме деректерді талдап, оларды айқ ындап, анық тау арқ ылы тергеу болжауларын жасап, болжауларды тексеруді жоспарлайды.

Тергеу тә жірибесінде тергеу жоспарының бірнеше тү рі бар. Жұ мыстың дұ рыс жү ргізілуі ү шін жоғ арыда кө рсетілген элементтердің бә рі де жоспарда кө рсетілуі керек. Жоспар бағ андық жә не кестелік тү рде жасалады.