Макроэкономикалық тепе теңдік

Сан алуан жанама, сондай-ақ тура нысандар мен ә дістерді қ олдана отырып, ә леуметтік-экономикалық ү дерістерге ық пал жасау олардың қ аржылық тү рлерін кіріктіреді. Бұ лайша ық пал етудің мақ саты - ұ лттық шаруашылық тың эволюциясын қ амтамасыз ету, бұ л ә леуметтік-экономикалық жү йенің жұ мыс істеуінің белгілі бір уақ ыт кезең дерінде ә леуметтік сфераны дә йекті бұ лжытпай дамыту.

Экономиканы реттеу ү дерістерінде жалпы макроэкономикалық тепе-тең дікке жету тек теориялық сызбаларда мү мкін болатынын есте ұ стағ ан жө н.

Макроэкономикалық тепе-тең діктің жай-кү йі мынадай аса маң ызды экономикалық параметрлерді тең естіруді ұ йғ арады:

сұ раным мен ұ сыным;

тауар жә не ақ ша массасы;

жинақ ақ ша мен инвестициялар;

инфляция жә не жұ мыссыздық;

ең бек ө німділігі жә не оғ ан ақ ы тө леу;

қ аржылық ресурстар жә не қ оғ амның ә леуметтік-экономикалық қ ажеттіліктері;

мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығ ыстары;

бюджет тапшылығ ының мө лшері жә не оны жабудың кө здері;

тө лем балансының активі мен пассиві.

Аталғ ан ара қ атынастардың тіпті біреуі бойынша ғ ана тепе-тең дікке жету бір мезгілде біреуінде немесе бірнеше басқ аларында ү йлесімсіздікті тудыратыны анық.

Бұ дан басқ а, макроэкономикалық дең гейге мү дделердің, қ ажеттіліктердің жә не олардың артында тұ рғ ан ірі экономикалық объектілердің: секторлардың, ұ лттық шаруашылық салаларының, ө ң ірлердің, шаруашылық кешендердің мү мкін болатын ресурстарының ү йлесімсіздігі шығ ады. Егер бұ ғ ан реттеудің жоғ арыда аталғ ан параметрлері мен объектілеріне қ осылатын қ ажеттіліктер мен ресурстардың компоненттерін біріктіретін шаруашылық жү ргізудің кейінгі (келесі) дең гейлерінде қ ажеттіліктер мен ресурстарды тең естірудің қ ажеттігін қ осса, онда толық макроэкономикалық тепе-тең дікке жету елестетпелі міндет болып қ алатынымен келісуге тура келеді. Нағ ыз экономикалық қ ызметке (кез келген экономикалық жү йеге сияқ ты) осы мезетте қ оғ амда іс-ә рекет ететін қ арама-қ арсылық кү штер мен ү рдістердің, шаруашылық тық мінез-қ ұ лық тың топтауырындарын (стереотиптерін), ә р тү рлі бағ ыттағ ы мү дделерді бейнелеп кө рсететін «тепе-тең сіздіктің қ алыпты жай-кү йі» тә н қ асиет. Мұ ндай жарым-жартылай жай-кү йлердің кө бінің жиынтығ ы барлық экономикалық параметрлердің белгілі бір тең герімділігін қ анағ аттандырады. Сондық тан да экономикалық жү йенің жарым-жартылай тепе-тең дігінің бір жай-кү йінен экономикалық параметрлердің кө п санының тең герімділігін жақ сартуғ а жауап беретін жә не қ оғ амның ресурстарын неғ ұ рлым тиімді пайдалануды қ амтамасыз ететін басқ а тепе-тең дігіне эволюциясы кезінде ық пал етудің нысандары мен ә дістерін дү ркін-дү ркін ө згертіп отыру ұ йғ арылады.