Мінездің қалыптасуына әсер ететін заңдылықтарын дәлелдеңіз

Мiнез- ә рбiр адамның жеке басына тә н ө зiндiк психологиялық қ асиеттер мен ерекшелiктер жиынтығ ы. Мiнездiң қ асиеттерi мен ерекшелiктерi ә ркiмде ә р қ илы жағ дайда байқ алып, адамның сол жағ дайларғ а қ атынасын бiлдiредi. Мiнез-бұ л адамның ә леуметтiк мiнез-қ ұ лқ ының ерекшелiгi, ол ә леуметтiк топтағ ы адамдардың жү ктелген iсiн орындауында, адам аралық қ арым-қ атынасында кө рiнiп отырады.Мiнез ө мiр бойы қ алыптасуы мү мкiн. Мiнез қ алыптасуы адам ойымен, сезiмдерiмен жә не ынталарына да байланысты болады. Сонымен адамның ө мiр сү ру ерекшелiгiмен қ атар, оның мiнезi де қ алыптасады. Осығ ан орай, ө мiр бейнесi, қ оғ амдық талаптар жә не нақ ты ө мiрлiк жағ дайлар мiнез қ алыптасуында мә ндi рө лге ие. Мiнездiң қ алыптасуы даму дең гейлерiне жә не ерекшелiктерiне байланысты ә р тү рлi топтарда ө тедi(отбасы, достық орта, класс, спорт командалары, ең бек ұ жымы т.б.). Ә р топтың қ ұ ндылық ты ерекшелiктерiне байланысты мiнез қ ырлары да дамиды. Мiнез қ ыры дегенiмiз адамның белгiлi бiр жағ дайдағ ы мiнез-қ ұ лқ ын анық тайтын психикалық қ асиет ретiнде тү сiндiрiледi. Мiнез ө мiр барысында тү зелетiн, қ алыптасатын психикалық қ асиет болып табылады. Бұ л мiнез бала туылғ аннан кейiн қ алыптасатынын бiлдiредi. Адам мiнезiнiң қ айнар кө зiн жә не оның ең алғ ашқ ы белгiлерiнiң кө рiнуiн ө мiрдiң алғ ашқ ы кездерiнен iздеу керек.

Жалпы жеке адамның мiнезiнiң қ алыптасуына, дамуына оның қ оршағ ан ортамен, ә сiресе адамдармен қ арым-қ атынасы ө те ү лкен ә сер етедi жә не оның ролi ө те маң ызды. Ә сiресе, кiшкентай бала мiнезiнiң дамуында ө з туғ ан-туыстары, жақ ындары, оларғ а ұ қ сауғ а тырысулары мен елiктеулерi байқ алады. Олар елiктеу арқ ылы ү лкендердiң мiнез-қ ұ лқ ын ү йренедi. Яғ ни бала мiнезiнiң қ алыптасуы мен дамуына қ оршағ ан адамдармен кө п жә не белсендi қ арым-қ атынас жасау да ық пал етедi. Ү лкен адамдар балалар сенiмiне кiрiп, оғ ан сө збен, iс-ә рекетпен ә сер ете алса, бала мiнез-қ ұ лқ ының белгiлi бiр тү рiнiң қ алыптасуы мү мкiн.Ү лкендердiң бiр бiрiмен қ арым-қ атынасы, қ арым-қ атынас жасау ерекшелiктерi бала мiнез-қ ұ лқ ының қ алыптасуына ә сер етедi. Сонымен адам мiнезi ең бекке, жұ мысқ а, басқ а адамдарғ а деген қ атынаста, ө з iсiне деген қ атынасында пайда болады.Мiнез қ алыптасуында сензитивтi кезең екi-ү ш жастан тоғ ыз-он жасқ а дейiнгi кезең болып табылады, себебi осы кезде бала ө з қ ұ рбы-қ ұ рдастарымен, ү лкендермен белсендi қ атынасқ а тү седi. Осы кезең де балағ а ә сер етуге болады, олар оны жақ сы қ абылдайды, елiктейдi. Осы уақ ытта ү лкен адамдар баланың сенiмiне кiре отырып, мiнез-қ ұ лық тың керектi формаларының қ алыптасуына сө збен, ә рекеттерiмен ә сер ете алу мү мкiншiлiгi жоғ ары. Баланың мiнезiнiң қ алыптасуына ү лкендердiң бiр-бiрiмен қ арым-қ атынас жасау стилi, сонымен қ атар ү лкендердiң баланың ө зiмен қ атынас жасау ерекшелiгi де ө те маң ызды. Ең бiрiншiден бұ л ата-анағ а, ә сiресе анасының баласымен қ атынасына байланысты болады. Ата-анасының баласымен қ арым-қ атынасы баланың ө скен кездегi ө з баласымен қ атынас жасау ерекшелiгiне ү лкен ә сер етедi. Баланың мектепке дейiн кезең iнде мiнездiң келесi қ ырлары қ алыптасады: ақ кө ң iлдiлiк, кө пшiлдiк, қ айырымдылық жә не оғ ан қ арама-қ арсы ө зiмшiлдiк, мейiрiмсiздiк, байыпсыздық. Ал, бастауыш сынып кезiнде адамдармен қ арым-қ атынас кезiнде кө рiнетiн қ ырлар қ алыптасады. Егер баланың мiнезiндегi белгiлi бiр қ ырлар отбасында қ алыптасып, ол мектеп кезiнде қ олдауғ а ие болса бұ л мiнез қ ыры одан ары қ арай дамып, тұ рақ талады. Егер қ олдау таппаса мiнез қ ырларында ө згерiстер болады. Жасө спiрiмдiк шақ та мiнездiң ерiктi қ ырлары, ал жастық шақ та адамгершiлiктiк т.б. дамиды жә не қ алыптасады.

Мiнез адам ө мiрiнiң барлық жолдарында қ алыптасады жә не ө згередi. Адам мiнезiнiң қ алыптасуында ең ү лкен орынды ең бек алады. Сондық тан да, мiнез басқ а да тұ лғ аның қ ырлары сияқ ты iс-ә рекет кезiнде қ алыптасады деп айта аламыз.

Адамның мiнезiнiң ө згерiп отыруына ә леуметтiк жағ дайдың ү немi ық пал етiп, оның жаң а сапаларын қ алыптастырып отырғ андығ ы ғ ылыми тұ рғ ыдан анық талғ ан тарихи шындық жә не обьективтi фактор екендiгi еш дау тудырмайды.