Гиппократтың темперамент туралы теориясы туралы көзқарасыңызды көрсетіңіз

Темперамент туралы ілім ерте замандарда пайда болғ ан. Гиппократ, кейіннен Гален сияқ ты дә рігерлер адамдардың мінез-қ ұ лық тарының дара кө ріністерін бақ ылау арқ ылы солардың ө з ерекшеліктерін сипаттап жазуды, тү сіндіруді ойластырады. Темперамент туралы ілімнің негізін салғ ан ежелгі грек дә рігері Гиппократ болды.Гиппократтың пікірінше, адамның тә нінде тө рт тү рлі сұ йық тық болады: қ ан, шырын, сары жә не қ ара ө т, олар дұ рыс араласса — адамның дені сау, дұ рыс араласпаса — сырқ ат болады. Ағ задағ ы сұ йық тардың біреуінің басым болуы адамның темпераментін анық тайды. Сұ йық тардың аттарына орайлас қ ойылган темперамент атаулары кү ні бү гінге дейін сақ талып келеді.Гиппократ темпераменттер белгілі мө лшерде адамның тұ рмысына, ауа райы жағ дайларына тә уелді болады деп санады. Мә селен, отырып жұ мыс істейтіндердің денесінде флегма жинақ талса, ү немі қ имыл қ озғ алыстағ ыларда — ө т кө бейеді, темперамент те осығ ан сә йкес анық талады. Гиппократ типтерді дұ рыс сипаттағ анымен, оларды ғ ылыми тұ рғ ыдан тү сіндіре алмады.Кейіннен темперамент жайлы осындай гуморальдық теориялардан басқ а химиялық, физикалық, анатомиялық, неврологиялық жә не таза психологиялық теориялар да ұ сынылды. Бірақ бұ лардың бірде-біреуі де темпераменттің табиғ атын толық жә не дұ рыс тү сіндірмеді.Темперамент тұ лғ аның барлық психикалық кө ріністеріне рең к беріп отырады, ол эмоция мен ойлауғ а, еріктік қ имыл-қ озғ алысқ а, сө здің сарыны мен ырғ ағ ына ә сер етеді. Бірақ темпераментке жеке адамның моральдық тә рбиесі, ә леуметтік бағ дары, ә уестнуі, қ ызығ уы тә уелді еместігін естен шығ армағ ан абзал. Ол адамдардың эмоциялық қ озғ ыштығ ынан, қ имыл-қ озғ алысынан, жалпы белсенділігінен жақ сы байқ алады. Темперамент – организмнің физиологиялық ө згешеліктерімен, ә сіресе жоғ ары нерв қ ызметінің тума қ асиеттерімен шарттас психикалық қ ұ былыс. Темпераментадамның жалпы қ озғ алысынан да (мә селен біреулер шапшаң қ озғ алады, тез қ имылдайды, енді біреулер жай қ имылдап, асық пай істейді), психиканың кү ші мен терең дігінен де (мә селен, біреу ө жет, алғ ыр болса, екінші біреу керісінше, сылбыр, ө негесіз болады), адамның кө ң іл-кү йінің ерекшелектерінен де (салмақ ты, тұ рақ ты, жең іл, тұ рақ сыз, т.б.) эмоция сезімдерінен де (біреу сабырлы, екінші біреу кү йгелек т.б.) жақ сы байқ алып отырады. Темперамент туралы алғ ашқ ы ой-пікірлер ғ ылымда ө те ерте кездің ө зінде-ақ айтыла бастады. Гиппократтың (б.э.д. 460-356) ең бектерінде бұ л жө нінде біраз пікірлер айтылғ ан. Гиппократтың ойынша, тү рлі темпераменттер адамдар мен жануарлардың денесінде тө рт тү рлі сұ йық заттарғ а байланысты болмақ. Олар: денені жылытып тұ ратын-қ ан, салқ ындататын -шырын, қ ұ рғ ататын-бауырдағ ы сары ө т жә не оғ ан дымқ ылдық беретін қ ара ө т. Осы тө рт тү рлі сұ йық тың араласуының пропорциясын грекше “красис” деп атағ ан. Ал латын тілінде кейін бұ л терминді темпераментум деп атап кеткен.Сө йтіп, Гиппократ жә не оның шә кірттері адамдағ ы темперамент-тердің ә р тү рлігі организмдегі осы тө рт тү рлі сұ йық заттың бір-бірінен аз-кө птігіне байланысты деп тү сінген. Мә селен, организмде қ анның пропорциясы артық болса, ол сангвиникалық (латынша “сангинус” – қ ан), ал шырын басым болса (грекше “флегма” -шырын), флегматик темперамент деп; ал организмде қ ара ө т басым болса меланхолик (грекше “мелай-холе” – қ ара ө т), организмде сары ө т басым болса, холерик (холе-ө т) темпераменті деп аталғ ан.Гиппократ организмдегі сұ йық тардың бірінен екіншісінің басым болуы кейбір аурулардың шығ у тарихын тү сіндіруге де жарайды дейді, ол мидың ролін тү сіне білдіуоны бездердің бірі деп санады. Бұ л -адамның жеке ерекшеліктерін жаралыстық ғ ылыми зерттеудің алғ ашқ ы қ адамы еді.