Физикалық пiшiндеу әдiсі

Жеке ұ сыныстар да, объективтi деректер де ү лгiнiң сайып келгенде, негiздерi авторлар болып табылады. Компъютер пiшiндеуiнiң кейбiр ә дiстерi кө рcетiлген кемшiлiктен еркiн. Тә жiрибелердiң тү зу алынатын шектеулердi жеткiлiксiз сан дегенмен ү лгiдегi атомдарының тү пкi орналастырылуы болуы мү мкiн ү лгi жасалатын объектке адекваттылық қ амтамасыз ететiн орналастырылулардан тек қ ана жалғ ыздарын болып табылғ ан соғ анғ а алып келедi.

Аморфты кремни кристалды емес материалдың 440 атом болатын (тетраэдр) қ арапайым тө рт кординаттығ а арналғ ан ү ш ө лшемдi ү здiксiз периодсыз тордың физикалық ү лгiсi (9.1- сурет) Д.полкпен қ ұ растырылды.

9.1- сурет. Аморфты кремнидiң 440 атомдардан (Н_сс) ү здiксiз кездейсоқ тордың негiз салынғ ан қ ұ рылымдар ү лгiсі.

Қ оспағ андамен шалағ ай Д.полктiң ү лгiсiндегi барлық атомдары тетраэдр орталарын алды. Сонымен бiргелер артық -кемнен, кристаллдағ ы байланыстың тиiстi ұ зындығ ына тек қ ана байланыстардың ұ зындық тарының (рет 1%) аз ауытқ уларына рұ қ сат етiлдi. Сонымен бiрге байланыстың бұ рышының орташа мә нi (10928) кристаллғ а арналғ ан тең тиiстi шамағ а қ абылданды, атомдардың периодсыз ораушысы екi қ ырлы бұ рыштардың кездейсоқ ү лестiрiлуiн арқ асында қ амтамасыз етiлдi.

Физикалық ү лгiлердiң сө з жоқ қ адыры олардың кө рнекiлiгi болып табылады. Атомдардың ү лкен саны бар ү лгiлерiнiң жасауын тү бегейлi қ иындық дегенмен негiзiнде физикалық ү лгiлердiң қ ұ растыруының қ ағ идалары соң ғ ы жылдар атомдардың радиал ү лестiрiлуiнiң функцияларының бiрiншi қ арбаластарының интерпретациясының жанында кристалды емес материалдың элементар ұ яшық тарын пiшiндеулерiне қ олданылатын соғ анғ а келтiрдi. Қ алай нестехиоө лшегiш бинарлық кристалды емес материалдарының кө п компоненттi жә не тiптiлерiн жағ дайында ендi атап ө ттi Фрраның дифракция ө лшемдерiнiң мә лiметтерiнен жақ ын реттiң элементтерiнiң бiрмә ндi интерпретацияғ а арналғ ан жеткiлiктi мә лiметтерде болмауғ а алынатын. Фрраның есептi жә не эксперименталдi параметрлерiнiң сә йкес келуi таң даулы ү лгiнiң дұ рыстық ты растауын белгiлi дә режегеде болып табылатындығ ынан, элементар ұ яшық тардың физикалық ү лгiлерiнiң қ ұ растыруы, эксперименталдi Фрралардың ұ қ сас параметрлерiмен аудандар жә не ү лгi ө лшеулi бiрiншi қ арбаластардың координаталарының салыстыруы атомдардың ө зара орналастырылуы, кем дегендеге, бiрiншi басқ арушы саласы шектерiндегiн анық тауғ а мү мкiндiк бередi.