Жеткіншек оқу іс-әрекетінің субъекті ретінде

Орта мектеп (жеткіншек) жасында (10-11-ден 14-15 дейін) жеткіншек ө з іс-ә рекеті контексінде қ ұ рдастарымен қ арым-қ атынасқ а тү су жетекші рө л ойнайды. Осы жастағ ы балаларғ а тә н іс-ә рекет ө зіне оның оқ у, қ оғ амдық -ұ йымдастырушылық, спортттық, кө ркемдік, ең бек сияқ ты тү рлерін қ амтиды. Пайдалы іс-ә рекеттің осы тү рлерін орындауда жеткіншекте қ оғ амдық қ ажетті жұ мысқ а қ атысуғ а, қ оғ амдық мә нді болуғ а саналы ұ мтылу пайда болады. Ол тү рлі ұ жымдарда қ абылданғ ан нормаларды есепке ала отырып, қ арым-қ атынас орнатуды, ө з «Менінің» мү мкіндіктерін бағ алау іскерліктерін ү йренеді. Бұ л балалық тан ересектікке ө тудің неғ ұ рлым кү рделі жасы, бұ л кезде адамның орталық психикалық, тұ лғ алық жаң а қ ұ рылымдары – «ересектік сезімі» пайда болады.

Жеткіншектің ерекше ә леуметтік белсенділігі ү лкендер ә лемінде, олардың қ атынастарында кездесетін мінез-қ ұ лық тың нормаларын, қ ұ ндылық тарын жә не тә сілдерін мең геруге деген қ абылдампаздығ ында, сензитивтілігінде жатыр. Жеткіншек шақ ты алдың ғ ы зерттеушілердің бірі Д.И. Фельдштейн атап кө рсетуінше, адамның ә леуметтік пісіп жетілуі, оның белсенді ә рекеттенуші субьект ретіндегі ө зін-ө зі тануы мен ө зін-ө зі анық тауының қ ұ рылымдануы «Мен қ оғ амғ а деген қ атынас бойынша» жалпы позициясының екі, бір-бірін алмастыратын «қ оғ амдағ ы Мен» жә не «Мен жә не қ оғ ам» деген позицияларғ а трансформациясымен анық талады. Бұ л жерде маң ыздысы, жеткіншек басқ а да жас кезең дері сияқ ты біртекті емес, сатылы болып табылады. Осы кезең де Д.И. Фельдштейн ү ш сатыны бө леді: локальды -қ ырсық тық (10-11 жас), бұ л кезде ү лкендердің мойындауына деген қ ажеттілік ө ршіген; «қ ұ қ ық тық -мә нді» (12-13 жас), қ оғ амдық мойындауғ а деген, ә леуметтік қ ұ пталғ ан пайдалы іс-ә рекетке деген қ ажеттілікпен сипатталады, жә не де бұ л «менің де қ ұ қ ым бар, мен істей аламын, мен істеуім керек» деген сө здік формаларда кө рінеді; «мақ ұ лдаушы-ә рекеттік» (14-15 жас), бұ л кезде ө зін кө рсетеуге, кү ш жұ мсауғ а дайындық ү стем болады. Жеткіншек оқ у іс-ә рекетінің субъекті ретінде тек ғ ана ө з мотивациясымен, позициясымен, қ атынастарымен, «Мен» - тұ жырымдамасымен ө згеше емес, сондай-ақ ү здіксіз, кө п сатылы білім беру қ иындысындағ ы ө мірдегі орнымен ө згеше. Ол ө з ү шін осы білім беруді жалғ астыру формасын болжайды, шешеді, жә не осығ ан байланысты не оқ удың, не ең бек іс-ә рекетінің, қ оғ амдық айналасу, тұ лғ ааралық ө зара ә рекеттесу қ ұ ндылығ ына бағ дарланады. Оқ уғ а бағ дарлануда жеткіншек жоғ ары мектепте оқ ушысы мә ртебесіне ө теді. Жоғ ары мектеп оқ ушысы оқ у іс-ә рекеті субъектісі ретінде – бұ л оқ уды жалғ астыруды таң дағ ан (немесе ө зі ү шін референтті ортағ а бағ ынғ ан) адам. Дә л осы оның субъект ретіндегі ө згешелігін анық тайды.

2. «Педагогикалық практика» (Педагогическая практика) –жоғ ары жә не орта педагогикалық оқ у орындарындағ ы кә сіптік оқ ыту тү рі, болашақ мұ ғ алімдерді практикалық даярлау. Педагогикалық практика педагогтің кә сіптік іс -ә рекетіне жақ ын жағ дайда ө ткізіледі. Педагогикалық практика процесінде болашақ мұ ғ алімдердің ө з кә сібін мең геруі кемелдене тү седі. Студенттер нақ ты практикалық іс -ә рекетке кіріседі, лауазымдық міндетін орындаумен тә келей танысады жә не мұ ғ алімнің кә сіптік міне –қ ұ лық логикасын мең гереді. Практика кезіндегі студенттердің іс -ә рекеті мазмұ ны мен қ ұ рылымы жағ ынан мұ ғ алімнің кә сіптік іс -ә рекетіне ұ қ сап, қ арым –қ атынастың (оқ ушылармен, олардың ата –аналарымен, басқ а мұ ғ алімдермен) ә р алуандылығ ымен сипатталады.

«Педагогикалық техника» (Педагогическая техника) –жеке балағ а, сондай –ақ тұ тас ұ жымғ а тә рбиелік ә сер етуге таң дағ ан ә дістемелерді жү зеге асыратын білім, шеберлік, дағ дылардың жиынтығ ы Педагогикалық техника педагогиканың жә не психологияның терең білім мен іс жү зіндегі ә зірлікті ерекше қ ажетсінеді.

Педагогикалық технология» (Педагогическая технология) –педагогикалық процесс пен оғ ан қ атысушылар іс -ә рекетінің қ ұ рауыш, кезең, ү йлері арасындағ ы ө зара байланысты бірізділік пен ү здіксіздік қ озғ алысы. Ақ параттық технологияда да педагогикалық технологияның қ ұ рамдас бө лігі терминдеріне анық тама берің із?

3. Кестені толтырың ыз:

Педагогикадағ ы оқ у іс-ә рекет феномены оқ ыту процесінде келесілер нақ тыланады:

Оқ ушының іс-ә рекеті басқ а адамдардың іс-ә рекетімен байланысқ ан. Бұ л процесс барысында іс-ә рекеттер бойынша оның тү рлері, тә сілдері жө ніндегі тә жірибеде алмасу жү зеге асырылады. Іс-ә рекеттің нә рселік аясы жө ніндегі ой-ө ріс кең ейеді.Ө з іс-ә рекеттерінің тә сілдерін басқ алардың іс-ә рекеттер тә сілдерімен салыстыру барысында оқ ушы ө зінің мү мкіндіктеріне ыждағ аттылық пен қ арап оны бағ алап таразылайды.

Іс-ә рекеттің сипатының ө згерістері оқ ушының сеніміне, кө зқ арасына ық пал етіп, олардың едә уір ө згеруіне ә сер етеді, оқ ушы іс-ә рекеті орындаушылық тен белсенділікке – одан субъектілік позициясына ө теді.

Педагогикалық процестері іс-ә рекеттерінің дамуы тұ лғ аның ілгермелі дамуына ә келеді, себебі іс-ә рекеттің сипаты ө згереді (басында орындаушылық, бұ дан кейін белсенді орындаушылық, одан кейін ө зіндік шығ армашылық белсенділік).Оқ у процесінде оқ ушы тұ лғ асының қ алыптасуы реттеуші тетіктердің ө згерісі негізінде негізделген. Ө зін реттеу басқ ару, қ алыптасып келе жатқ ан оқ ушы тұ лғ асының негізгі кө рсеткіші жә не тетігі болып табылады

Оқ ушы позициясының ө згерісі оқ ушы мен оқ ытушы субьектілерінің арасындағ ы қ арым қ атынасқ а негізделген. Оқ ушыларды ө зін- ө зі реттеуге, басқ аруғ а ең маң ызды тұ лғ алық белгілер алып келеді.