Педагогикалық психологиядағы ғылыми зерттеу әдістері

Педагогикалық психология деректер алудың барлық ү ш кө зін пайдалана отырып ғ ылыми ә дістердің негізгі қ ұ ралдарына ие болып отыр: олар - бақ ылау, сауалнама жү ргізу, эксперимент, қ ызмет (шығ армашылық) нә тижесінде туғ ан ө нім, тестілеу, социометрия жә не т.б. Ғ ылыми танымның дең гейіне байланысты – теоретикалық немесе эмпирикалық ә дістер ретінде анық талады. Педагогикалық психологияда кө бінесе эмпирикалық ә діс қ олданылады.

Бақ ылау – педагогикалық психологияда (жә не жалпы педагогикалық тә жірибеде) адамды мақ сатты, жү йелі зерттеудің эмпирикалық ә дісі. Байқ ауғ а алынғ ан ө зінің байқ ау объекті болып табылатынын білмейді, байқ ау жаппай немесе таң даулы бола алады.

Ө зін-ө зі бақ ылау – адамның рефлекстік ойлау негізінде ө зін-ө зі бақ ылау ә дісі (ө зін-ө зі бақ ылау объекті болып мақ саттар, мінез-қ ұ лық тү рткісі, қ ызметінің нә тижесі бола алады). Бұ л ә діс ө зіне-ө зі есеп берудің негізінде жатыр. Ол субъективтіліктің басымдылығ ымен сипатталады, ол кө бінесе қ осымша ретінде қ олданылады (XIX-XX ғ ғ. қ иылысында ө зін-ө зі бақ ылау интроспективті психологияның негізі болып табылғ ан).

Ә ң гімелесу - педагогикалық психологияда (жә не педагогикалық тә жірибеде) адам туралы онымен қ арым-қ атынас жасау, оның мақ сатты бағ ытталғ ын сұ рақ тарғ а жауаптарының нә тижесінде мә ліметтер (ақ параттар) алудың эмпирикалық ә дісі. Жү ргізуші оның мақ саты туралы зерттелінушіге айтпайды. Жауаптар (мү мкіндігінше ә ң гімелесушілердің назарын аудармай) дыбыс таспасына жазу, немесе тез жазып отыру, стенография арқ ылы тіркеліп отырады. Ә ң гімелесу - адамды зерттеудің дербес ә дісі, сонымен қ атар кө мекші ә діс, мысалы эксперимент пен терапияның алдын-алушы ә діс бола алады.

Сұ хбат - ә ң гімелесудің ерекше тү рі ретінде, ол туралы хабардар, сұ хбат алынып отырғ ан адам туралы ақ парат алу ү шін ғ ана емес басқ а да адамдар, оқ иғ алар жә не т.б. туралы мә ліметтер алу ү шін қ олданылады. Ә ң гімелесу, сұ хбат барысында сараптамалық бағ а берілуі мү мкін.

Сауалнама – арнайы дайындалғ ан жауаптар жә не зерттеудің негізгі міндетіне сә йкес сұ рақ тар негізінде ақ парат алудың эмпирикалық ә леуметтік - психологиялық ә дісі. Сауалнаманы дайындау – кә сібилік пен жауапкершілікті талап ететін іс.

Эксперимент - ғ ылыми зерттеудің педагогикалық психологияда кең інен таралғ ан эмпирикалық ә дісі. Эксперименттің зертханалық тү рін (арнайы жағ дайларда, аппаратура пайдалану жә не т.б.) жә не ә серін зерттеу ү шін арнайы ұ йымдастырылғ ан, оқ ытудың, ө мірдің, ең бектің кә дімгі жағ дайларында жү ргізілетін табиғ и эксперимент тү рлерін ажыратады. Соң ғ ы онжылдық тарда ең бір тиімді жә не кең інен таралғ ан (ә сіресе отандық педагогикалық психологияда) табиғ и эксперимент тү рінің бірі - қ алыптастырушы эксперимент балып табылады. Оның барысында оқ ушығ а мақ сатты тү рде білім жә не тә рбие бере отырып, оның білімі, білігі, қ арым-қ атынасы мен қ ұ ндылық тары дең гейіндегі ө згерістер, оның психикалық жә не тұ лғ алық даму дең гейіндегі ө згерістер зерттеледі.

Іс-ә рекет (шығ арамашылық тың) ө німінің талдауы – адамды оның іс-ә рекетінің материалдық жә не идеалдық (мә тіндер, музыка, бейнелеу жә не т.б.) ө німдерін интерпретациялау, талдау, заттансыздыру арқ ылы эмпирикалық зерттеу ә дісі. Бұ л ә діс (кө бінесе ішікі тү йсікпен) педагогикалық тә жірибеде оқ ушылардың мазмұ ндамаларын, шығ армаларын, тү сініктемелерін, жасағ ан баяндамаларын, суреттерін жә не т.б. талдау тү рінде кең інен пайдаланылады. Алайда, ғ ылыми зерттеу барысында іс-ә рекет ө німінің талдау ә дісі ә рбір ерекше ө німнің (мысалы, мә тіннің, суреттің, музыкалық шығ арманың) мақ сатын, болжамын жә не талдау тә сілдерін ұ йғ арады.

Тестілеу - қ аттырақ айтқ анда бұ л - психодиагностикалық процедура, жә не «...пайдаланушы психодиагностикалық ә дістер арқ ылы психологияның моральдық -этикалық кодексінен туатын бірқ атар міндеттер алады». Тестер толық жә не жү йелі тү рде А. Анастазидің «Психологиялық тестілеу» атты ең бегінде баяндалғ ан. Бұ л жұ мыстың алғ ысө зінде жалпығ а тү сіну ү шін жалпы диагностикалау жә не тестік диагностикалаудың маң ызды проблемалары, атап айтқ анда, біздің белгілі кезекпен баяндап беретін ережелер белгіленген.

2. «Талап» (требование) –педагогикалық ық пал етудің негізгі ә дістерінің бірі. Іс -ә рекетке итермелейтін талап (кесімділік дә режесіне қ арай -ө тініш, тапсырма, бұ йрық) жә не ә рекет етуге тыйым салатын талап (нұ сқ ау, сә йкес бұ йрық, жазалау) болып бө лінеді.

«Тә лімгер» (наставник) –жеке жә не топтық кә сіби оқ ытуды тікелей жұ мыс орнында іске асырушы адам. Тә лімгер жұ мысында практикалық біліктер мен дағ дыларды қ аалыптастыруғ а баса кө ң іл бө лінеді.

Тә рбие»–жеке тұ лғ аның адамдық бейнесін қ алыптастырып, ө мірге бейімдеу ү шін жү ргізілетін игі ә рекет. Халық тә рбиені бала қ ұ рсақ та жатқ аннан бастайды. Бесік тә рбиесі, балдырғ ан тә рбиесі, ө рен тә рбиесі, жаасө спірім тә рбиесі, жастар тә рбиесі бір –бірімен жалғ асып, ө з ерекшеліктерімен іске асырылады терминдеріне анық тама берің із?

3. Кестені толтырың ыз: