Раздзел IV. Стары пан з авеню дзю Буа

Мінар паабяцаў Мэгрэ, што, калі вернецца з Канфлана, ён прыйдзе на бульвар Рышар-Ленуар і раскажа свае навіны.

- Але гэта ж вам зусім не па дарозе! - запратэставаў Мэгрэ.

І атрымаў у адказ нязменнае:.

- Гэта не мае значэння.

Праводзячы Мінара, Мэгрэ асцярожна, каб не збянтэжыць флейтыста, папытаўся:

- І ў якасці каго вы з'явіцеся там? І што збіраецеся сказаць?

І толькі цяпер, калі сумятлівы дзень канчаўся і Мэгрэ вяртаўся дадому па залітых агнямі Вялікіх Бульварах, адказ музыканта запознена скалануў яго:

- Знайду што. Не хвалюйцеся.

Аднак пасля хвіліннай слабасці, якая апанавала яго ў «Старым Кальвадосе», - ці то прысутнасць гаспадара прыгнятала яго там, ці то таму, што ён проста перабраў тады меру выпіць, цяпер Мэгрэ зноў адчуваў сябе даволі бадзёра.

Адкуль што ўзялося - ён і сам не разумеў, але раптам у яго ўсялілася вера ў свае сілы. Нічога, сённяшняя асечка яшчэ саслужыць яму добрую службу і з цягам часу пра яго яшчэ і як загавораць на Набярэжнай Арфеўр!

Прыемная цеплыня ўсё яшчэ поўніла яго цела. А ў паходцы, у позірках, якімі ён абменьваўся з прахожымі, у тым, як ён назіраў за рухам трамваяў і фіякраў, праменілася невядомая яму дагэтуль упэўненасць.

Зусім нядаўна, седзячы ля акна рэстаранчыка на вуліцы Шапталь, ён адчуваў глыбокую крыўду на свайго камісара за тое, што шэф дазволіў яму заняцца гэтай справай. Мэгрэ ўжо гатовы быў нават думаць, што Лё Брэ наўмысна сыграў з ім злы жарт!

Хіба аднаму-адзінаму чалавеку пад сілу ўзяць такую крэпасць, як асабняк Бальтазараў? І хіба гэтак працуюць яны, «вялікія», з групы шэфа? У іх распараджэнні ўсё неабходнае - дасье і картатэкі, супрацоўнікі, памагатыя. Калі ім трэба высачыць дзесяць чалавек, яны без вагання пасылаюць па следзе дзесятак шпегаў.

Але цяпер Мэгрэ раптам адчуў задавальненне, што ён сам сабе гаспадар і можа ўласнаручна абмацаць усе закуткі.

Ён яшчэ і не падазраваў, што гэты метад з часам стане яго любімым метадам, што нават калі ён зойме месца шэфа спецыяльнай аператыўнай групы і будзе мець у сваім распараджэнні цэлую армію паліцэйскіх, яму давядзецца асабіста наладжваць сочку, хадзіць за падазроным па вуліцах, гадзінамі тырчаць у якім-небудзь «бістро»...

Перад тым як пакінуць «Стары Кальвадос», дзе Памэль толькі што выказваў да яго поўную абыякавасць, ён яшчэ двойчы патэлефанаваў. Спачатку набраў нумар Упраўлення гарадскім транспартам, бо фіякр, у які села Эліз Жандро, меў апазнавальны знак гэтай кампаніі. І вымушаны быў доўга чакаць ля апарата.

- Нумар сорак восем, - адказалі яму, - належыць парку Лявійет. Рамізніка завуць Эжэн Карні. Сёння ён выехаў пасля паўдня. Наўрад ці вернецца ў парк раней поўначы.

- Вы не маглі б сказаць, дзе я мог бы яшчэ сёння адшукаць яго?

- Звычайна ён спыняецца на плошчы Сент-Аўгусція, але гэта, канешне, залежыць ад маршрута. Недалёка ад плошчы маецца рэстаранчык, які называецца «На рандэву дзю Масіў Сантраль». Здаецца, ён заўсёды, як толькі мае такую магчымасць, менавіта туды і заходзіць перакусіць.

Другі званок быў у аўтамабільнае ўпраўленне прэфектуры. Тут яшчэ даўжэй не маглі адшукаць у даведніках нумар аўтамабіля. А так як Мэгрэ сказаў, што звоніць з камісарыята, то яму прапанавалі перазваніць.

- Я лепей пачакаю на провадзе.

Нарэшце яму паведамілі прозвішча і адрас: маркіз дэ Базанкур, авеню Габрыеля, дом 3.

Зноў багаты квартал, зноў, безумоўна, які-небудзь прыватны асабняк з відам на Елісейскія палі. Ён не пасмеў заявіцца туды асабіста, вырашыў лепей пазваніць з тытунёвай крамкі.

- Папрасіце, калі ласка, да тэлефона маркіза дэ Базанкура.

- Па асабістай справе? - данёсся хрыплы голас з другога канца провада.

І ў адказ на яго сцверджанне пачулася:

- Месье маркіз памёр тры месяцы назад.

- А... хто замест яго? - міжволі вырвалася ў Мэгрэ.

- Выбачайце! Не зразумеў. Уся маёмасць маркіза распрададзена, застаўся толькі асабняк.

- Скажыце, а вы часам не ведаеце, хто купіў «дыён-бутон»?

- Нейкі механік з вуліцы Акацый, што ў раёне авеню Гранд-Армэ. Запамятаваў яго прозвішча, але, калі не памыляюся, на той вуліцы толькі адзін гараж і маецца.

У пяць гадзін вечара Мэгрэ выйшаў з метро на плошчы Этуаль. На вуліцы, якую яму паказалі, ён сапраўды адшукаў гараж, але той быў на замку, а на шматку паперы, прымацаванай да дзвярэй, было напісана: «За даведкамі звяртацца побач».

Па адзін бок гаража стаяла майстэранька шаўца, па другі - «бістро». За даведкамі належала звяртацца ў «бістро». На жаль, гандляр віном не мог сказаць нічога пэўнага.

- Дэдэ сёння і не з'яўляўся тут. Мабыць, падзарабляе недзе. Ён падчас выконвае даручэнні сваіх кліентаў.

- А дзе ён жыве?

- У мэбляваных пакоях дзесьці каля плошчы Тэрн, дзе дакладна - не ведаю.

- Ён жанаты?

Мэгрэ не адважваўся працягваць доўгія роспыты, але ён, хоць і не дужа пэўны быў у сваіх меркаваннях, адчуваў, што Дэдэ - чалавек асаблівай пароды, што калі Дэдэ і меў сяброўку, то найболей шанцу на сустрэчу з ёю можна было мець на панелі ў раёне паміж плошчамі Этуаль і Тэрн.

Рэшту дня Мэгрэ правёў у пошуках рамізніка Карні. Урэшце ён адшукаў рэстаранчык «На рандэву дзю Масіў Сантраль»:

- Ён вельмі рэдка наведваецца сюды, - сказалі яму там.

На жаль, такое адбылося якраз сёння. Выпадковасць ні разу не наблізіла маршрут Карні да ягонага прыстанку на плошчы Сент-Аўгусцін.

Мэгрэ вяртаўся, нарэшце, дадому. Калі ён увайшоў у пад'езд, у фортку, умайстраваную ў зашклёныя дзверы, выглянула канс'ержка і аклікнула яго:

- Месье Мэгрэ!.. Месье Мэгрэ!.. Мне трэба перадаць вам нешта вельмі важнае...

Яна працягнула яму запіску, параіла прачытаць да таго, як паднімецца ў кватэру.

«Не заходзьце дадому. Спачатку нам абавязкова трэба перагаварыць. Чакаў Вас вельмі доўга - колькі мог. Прыходзьце ў рэстарацыю «Клішы» - я там. Мадэмуазель у Вас, з Вашай жонкай.

Адданы Вам

Жустэн Мінар».

На дварэ ўжо зусім сцямнела. Апынуўшыся на вуліцы, Мэгрэ ўзняў галаву, убачыў, што вокны ў яго кватэры заштораны, і ўявіў дзвюх жанчын у невялічкай сталовай, якая служыла і гасцінай. Пра што яны могуць размаўляць? Мадам Мэгрэ, наколькі ён яе ведаў, напэўна накрыла стол і частуе госцю вячэрай.

Ён спусціўся ў метро, даехаў да вуліцы Бланш, зайшоў у прасторную залу рэстаранчыка, прапахлую півам і кіслай капустай. У зале іграў аркестрык з пяці чалавек. Жустэн іграў не на флейце, а на кантрабасе, і, амаль закрыты агромністым інструмэнтам, здаваўся мізэрным і кволым.

Мэгрэ сеў за мармуровы столік, перачытаў меню, не ведаючы, што ж выбраць, і заказаў порцыю кіслай капусты і куфаль піва. Як толькі музыканты скончылі іграць, Мінар падышоў да яго стала.

- Прабачце, што я вымусіў вас прыйсці сюды, неабходна пагаварыць да таго, як вы яе пабачыце.

Ён быў вельмі ўзбуджаны, нават трошкі ўстрывожаны, і Мэгрэ міжволі адчуў, што таксама пачынае хвалявацца.

- Я і не падумаў, што ў яе замужняй сястры інакшае прозвішча, не такое, як у Жэрмены. Давялося пашукаць. Муж сястры працуе на чыгунцы. Ён праваднік і часта адсутнічае па два-тры дні. Жывуць яны ў невялікім доміку на схіле ўзгорка; за кветнікам - сад, агарод і белая каза пры калку на прывязі.

- Жэрмена была там?

- Калі я прыйшоў, яны абедзве сядзелі за сталом каля агромністай місы з крывянкай, ад якой страшэнна несла часнаком.

- Сястра яшчэ не нарадзіла?

- Яшчэ не. Чакаюць... Здаецца, гэта адбудзецца яшчэ няскора. Я прадставіўся як страхавы агент, кажу, быццам мне вядома, што маладая дама чакае дзіцяці, дык зараз самая пара падпісаць страхавы поліс.

Скрыпач - ён жа дырыжор - павесіў спецыяльную планку, на якой была пазначана назва чарговага эстраднага нумара, пастукаў па пюпітры дырыжорскай палачкай, і Жустэн, папрасіўшы прабачэння, пабег на эстраду. А калі вярнуўся, адразу паспяшаўся запэўніць:

- Вы толькі не палохайцеся. Вось пабачыце, усё ўладкуецца як найлепш. Я някепска разбіраюся ў пытаннях страхавання. А гэта яе канёк - я маю на ўвазе маю жонку. Яна ўсё прарочыць, што мне засталося жыць не болей трох гадоў і што... Але гэта не мае значэння! А тая Жэрмена - даволі прывабная дзяўчына, поўная, з высокай прычоскай, - толькі і ведае, што папраўляе яе. У яе такія дзіўныя вочы! Самі ўбачыце. Як утаропілася ў мяне!.. І адразу ж запыталася, ад якой кампаніі я працую. Я наўздагад выпаліў, што прыйшло ў галаву, і тады ёй зарупіла даведацца, як завуць майго начальніка. Яна літаральна закідала мяне пытаннямі і нарэшце заявіла: «Мой дружок - мы ўжо тры месяцы знаёмы - служыць у гэтай кампаніі». А потым без усялякай сувязі дадала: «Вас паслаў Луі?»

Ён вымушаны быў зноў падняцца на эстраду і ўвесь час, пакуль выконваўся венскі вальс, кідаў позіркі на Мэгрэ, нібыта стараючыся супакоіць яго. «Не палохайцеся! Пачакайце, я вам яшчэ не ўсё расказаў!» - чыталася ў гэтых позірках.

І працяг быў наступны:

- Я заверыў яе, што прыехаў зусім не ад Луі. «У такім разе і не ад графа!» - упарцілася яна.

- Не ад графа.

- «Што да месье Рышара... Паслухайце! А ці, часам, не месье Рышарам вы падасланы, га?» Вы бачыце, што за дзявуля?! Трэба было неадкладна прыняць нейкае рашэнне. Сястра шмат маладзей за яе. Яна ўсяго год як замужам. Была прыслугай. Жэрмене вельмі падабаецца ашаламляць яе сваёй дасведчанасцю і сваімі сувязямі. Калі хочаце ведаць, у гэтай дзяўчыны проста манія ашаламляць людзей. Ей карціць выглядаць значнай, цікавай асобай, чаго б там ні каштавала, вы разумееце? Яна, напэўна, марыла стаць артысткай... Паела, запаліла, а паліць жа зусім не ўмее...

У доме толькі адзін пакой з шырокім ложкам і павялічанай шлюбнай фотакарткай у авальнай рамцы на сцяне.

- «Гэта праўда, што вы не падасланы Рышарам?» - перапытвала зноў у мяне.

Вочы ў яе выкацістыя, і пры размове яна не адрывае іх ад субяседніка. Ад гэтага ажно не па сабе робіцца. Здаецца, яна зусім вас не слухае, але гэта толькі здаецца, таму што яна ніколі не губляе нітку размовы.

- «Ты бачыш, Вольга, - з засмучаным выглядам звярнулася яна да сястры, - якое складанае жыццё ў гэтым свеце? Я казала табе, што гэта дабром не скончыцца».

Я спытаўся, калі яна мяркуе вярнуцца на работу.

- Цяпер і нагі маёй там больш не будзе!

І ўсё дапытвалася ў мяне...

Музыка! Позірк флейтыста маліў Мэгрэ набрацца цярпення.

- Ну, вось! Тым горш, калі я схібіў. Але цяпер ужо нічога не паправіш. Я сказаў ёй усю праўду!

- Якую праўду?!

- Што паненка крычала з акна: «Ратуйце!», што Луі заехаў мне па фізіяноміі, што прыйшлі вы і вам паказалі нейкую дзяўчыну ў кашулі, даводзячы, што гэта Жэрмена. Яна страшэнна раззлавалася. Я, праўда, сказаў, што афіцыйна ніякага следства няма, што вы заняліся гэтым, так сказаць, прыватна, што вы будзеце шчаслівы сустрэцца з ёю, і, перш чым я дагаварыў, яна пачала збірацца ў дарогу. У адных панталонах з аборкамі і ў станіку, не саромячыся мяне, яна стала корпацца ў сваім чамадане, просячы прабачэння толькі ў сястры.

- «Разумееш, - кажа яна, - дзіця тваё ўсё роўна з'явіцца на свет божы, а я праз гэтую гісторыю магу ўліпнуць у такі пераплёт!..»

Я не ведаў, што рабіць, але падумаў, што вам будзе карысна выслухаць яе. Я не ведаў, куды яе весці. І прывёў да вас. Мне ўдалося перагаварыць з вашай жонкай на лесвічнай пляцоўцы. Божа мой! Якая мілая ў вас жонка! Я папрасіў яе прыгледзець за Жэрменай, каб яна не збегла. Вы злуяце на мяне?

Як можна было злаваць на яго? Але душа ў Мэгрэ была не на месцы.

- Можа, так яно і лепш, - уздыхнуў ён.

- Калі ж я пабачу вас зноў?

Мэгрэ ўспомніў, што апоўначы павінен сустрэцца з рамізнікам Карні.

- Магчыма, яшчэ сёння вечарам.

- Калі не пабачымся, то дазвольце мне прыйсці да вас заўтра раніцай, я ўжо ведаю, дзе вы жывяце. А! Яшчэ вось што...

Ён збянтэжыўся, не рашаючыся сказаць.

- Яна спыталася, хто аплоціць яе выдаткі, і я сказаў... Я не ведаў, што сказаць... Прасіў яе не хвалявацца... Але калі гэта наробіць вам турбот, то я...

Мэгрэ выйшаў з рэстаранчыка, не дачакаўшыся канца музычнага нумара, і заспяшаўся да метро.

Убачыўшы святло пад дзвярыма сваёй кватэры, яго ахапіла лёгкае хваляванне. Даставаць з кішэні ключ не было патрэбы: дзверы расчыніліся - мадам Мегр заўсёды пазнавала яго па кроках.

Яна дасведчана паглядзела на яго і весела кіўнула:

- Цябе чакае чароўная дзяўчына.

Слаўная мадам Мэгрэ! Яна не іранізавала. Ёй проста хацелася быць прыязнай. Жэрмена сядзела, аблакаціўшыся на стол, з цыгарэтай у зубах; перад ёю стаялі талеркі з рэшткамі ежы. Яе вялікія вочы ўпіліся ў Мэгрэ, быццам яна намервалася праглынуць яго. Было відно, што яна яшчэ не давярала яму.

- Гэта праўда, што вы з паліцыі?

Ён палічыў за лепшае паказаць ёй сваё пасведчанне, і з таго моманту яна ўжо не зводзіла з яго вачэй. Перад ёй стаяў кілішак: мадам Мэгрэ дастала-такі вішнёвую наліўку, якую зберагала для большай урачыстаці.

- Ты яшчэ не вячэраў?

- Дзякуй, перакусіў ужо трошкі.

- У такім разе, я пакідаю вас. Трэба памыць пасуду.

Яна прыбрала са стала, выйшла на кухню, але дзверы за сабою ўсё ж не зачыніла.

- Ваш сябар таксама з паліцыі?

- Не. Не зусім. Ён выпадкова...

- Ён жанаты?..

- Жанаты. Здаецца.

Яму было трошкі няёмка ў сямейнай абстаноўцы з гэтай цікаўнай дзяўчынай, а яна трымалася, як у сябе дома, устала, паправіла перад люстэркам на каміне прычоску.

- Можна? - дзеля прыліку амаль давяральна запытала яна і ўселася ў крэсла мадам Мэгрэ.

- Вы даўно знаёмы з мадэмуазэль Жандро? - запытаўся Мэгрэ.

- Мы разам вучыліся ў школе.

- Мне здаецца, вы з ансеваля, калі не памыляюся? У Ансевалі вы і вучыліся разам?

Яго здзівіла, што наследніца Жандро-Бальтазараў атрымала адукацыю ў невялічкай правінцыяльнай школе.

- Я хачу сказаць, што мы аднагодкі, розніца ўсяго некалькі месяцаў. У будучым месяцы ёй стукне дваццаць адзін год, а мне гэтулькі ж споўнілася два тыдні назад.

- І вы абедзве хадзілі ў адну школуў Ансевалі? - перапытаў Мэгрэ.

- Яна - не. Яна жыла ў манастыры ў Ньеўры. Але мы вучыліся ў адзін і той жа час.

Цяпер ён усё зразумеў. І з гэтага моманту зрабіўся недаверлівы, стаў уважліва размяжоўваць ману ад праўды, праўду ад амаль праўды ці ад праўдападобнасці.

- Вы чакалі нейкіх непрыемных падзей на вуліцы Шапталь?

- Я заўсёды лічыла, што гэта дабром не скончыцца.

- Чаму?

- Таму, што яны ненавідзяць адно аднаго.

- Хто?

- Мадэмуазель і яе брат. Я ўжо чатыры гады служу ў іх. Прыйшла адразу пасля смерці мадам. Вы ж ведаеце, што яна загінула пры крушэнні на чыгунцы, калі ехала на воды ў Вітэль? Які жах!

Яна сказала гэта так, быццам сама прысутнічала пры тым, калі з-пад друзу вагонаў выцягвалі ахвяр.

- Пакуль мадам была жывая, самі разумееце, завяшчанне не мела значэння.

- Вы добра дасведчаны ў сямейных справах.

- Я ўраджэнка Ансеваля. І бацька мой там нарадзіўся. А дзед быў фермерам у графа і гуляў у більярд з самім дзедам.

- Якім дзедам?

- Так яго звалі ў нас. Вы нічога не ведаеце? Я думала, што паліцыя ведае ўсё на свеце.

- Вы, несумненна, маеце на ўвазе старога месье Бальтазара?

- Ну, так, месье Гектора. Яго бацька быў рымарам у нашай вёсцы. А яшчэ і званаром. У дванаццаць год месье Гектор стаў карабейнікам. Хадзіў ад фермы да фермы з корабам за плячыма.

- Гэта ён заснаваў кававае аб'яднанне «Бальтазар»?

- Ён, але гэта не замінала майму дзеду да самай смерці гаварыць яму «ты». Ён доўга не паяўляўся ў Ансевалі, а калі зноў з'явіўся, то быў ужо багаты. І купіў замак.

- Каму належаў замак?

- Графу д'Ансеваль, чорт вазьмі!

- Хто-небудзь з гэтай сям'і яшчэ жывы?

- Сын жывы. Дружок нашай мадэмуазель. Вы не пачастуеце мяне кілішкам наліўкі? Ці не з дому прыслалі?

- Не, жонка зрабіла.

- Як падумаю, што гэта карга - я не пра вашу жонку - набралася нахабства выдаць сябе за мяне і спаць у маёй пасцелі!.. Вы сапраўды бачылі яе ў адной кашулі? Яна куды таўсцейшая за мяне. Калі б я толькі захацела - такое б расказала пра яе!..

- Такім чынам, стары Бальтазар, гаспадар фірмы «Кава Бальтазар», адкупіў замак у д'Ансеваля. Ён быў жанаты?

- Быў, але жонка да таго часу памерла ўжо. У яго была дачка, не столькі прыгожая, колькі ганарыстая, і яшчэ сынок, месье Юберт, які за ўсё жыццё нічога талковага не зрабіў. Сястра яго - сапраўдная ведзьма, а ён - дабрун, ласкавы як цялё. І ўсё падарожнічаў па свеце.

- Вас тады яшчэ і на свеце не было?

- Канешне. Але там і цяпер нічагуткі не змянілася!

Мэгрэ машынальна дастаў з кішэні запісную кніжку і пачаў занатоўваць прозвішчы па парадку, як бы малюючы генеалагічнае дрэва Бальтазараў. Ён адчуваў, што з такой дзяўчынай, як Жэрмена, неабходна пастаяннае ўдакладненне.

- Такім чынам, спачатку быў Гектор Бальтазар, якога вы называеце дзедам. Калі ён памёр?

- Пяць год назад. Роўна за год да смерці дачкі.

Мэгрэ, прыгадаўшы Фелісьена Жандро, які сам быў ужо далёка не малады, здзівіўся:

- Ён, відаць, быў тады вельмі стары?

- Дзіва што! Яму восемдзесят восем было. Жыў адзін як сыч у агромністым асабняку на авеню дзю Буа. І яшчэ ўласнаручна вёў усе справы, памагала толькі дачка.

- А не сын?

- Божа барані! Яго сын не меў права нават нагой ступіць у офіс. Ён выдзяляў яму грошы на пражытак. Цяпер сынок жыве на набярэжнай непадалёк ад Пон-Нёфа. Шалапут!

- Хвілінку... Авеню дзю Буа... Дачка замужам за Фелісьенам Жандро?

- Была. Але месье Фелісьен - той таксама не смеў і носа сунуць у справы.

- Чаму?

- Кажуць, аднойчы яму паспрабавалі даручыць сёе-тое... А ён закляты ігрок... Яшчэ і сёння штодня прападае на скачках... Ходзяць чуткі, што ён нешта нядобрае ўтварыў з чэкамі ці вэксалямі, я там знаю?.. Дык цесць перастаў нават размаўляць з ім.

Пазней Мэгрэ давялося адведаць асабняк на авеню дзю Буа, адзін з самых пачварных у Парыжы будынкаў з сярэдневечнымі вежамі і вітражамі. Пабачыў ён і партрэт старога - васковы твар з выразна акрэсленымі рысамі, доўгія сівыя бакенбарды, наглуха зашпілены сурдут, з-пад якога па абодва бакі чорнага гальштука выглядвалі палоскі жылета.

Калі б ён быў болей дасведчаны ў жыцці парыжскага свету, ён ведаў бы, што стары Бальтазар завяшчаў свой асабняк з усімі карцінамі, якія ён сабраў там, дзяржаве. Ён хацеў, каб дом яго быў ператвораны ў музей. У свой час гэта выклікала шмат плётак. Болей года эксперты вялі заўзятыя спрэчкі... і справа скончылася тым, што ў рэшце рэшт урад адмовіўся ад завешчанай маёмасці, таму што большасць палотнаў аказаліся падробленыя.

Настане час, Мэгрэ пабачыць і партрэт дачкі - сівыя валасы, сабраныя ў вузел на патыліцы, профіль «а ля імператрыца Яўгенія», твар, гэткі ж ледзяны, як і ў заснавальніка кававай дынастыі.

Што да Фелісьена Жандро, то Мэгрэ ўжо меў магчымасць бачыць яго нафарбаваныя вусы, гетры і трысціну з залатой булдавешкай.

- Кажуць, стары ненавідзеў усю сваю сям'ю - і сына, і зяця, і месье Рышара, якога цудоўна раскусіў. Ён прызнаваў толькі дачку і ўнучку. Дзед убіў сабе ў галаву, што толькі гэтыя дзве асобы належаць да яго роду, і пакінуў завяшчанне, у якім сам чорт шыю зверне. Месье Бракеман не дасць схлусіць.

- Хто такі месье Бракеман?

- Яго натарыус. Яму таксама гадоў пад восемдзесят. Яго ўсе баяцца, бо аднаму яму ўсё вядома.

- Што іменна?

- А я скуль знаю? Усё павінна высветліцца, калі мадэмуазель Эліз споўніцца дваццаць адзін год. Таму яны і вар'яцеюць, жмінды. Асабіста мне ўсё роўна, я ні за таго, ні за другога. Калі б я толькі захацела...

Яму раптам прыйшло ў галаву:

- Месье Рышар?.. - сказаў Мэгрэ, уступаючы ў гульню.

- Папавіўся ён каля маёй спадніцы. А я секанула яму проста ў вочы, што не на тую натрапіў, і параіла лепш пайсці да Мары. «Я не такая дурніца, як яна, каб дазволіць пакарыстацца сабой», - так вось і заявіла яму.

- І ён паслухаўся вашай парады?

- Скуль я ведаю? Што ён - шкляны, ці што? Калі хочаце ведаць, што я пра іх думаю - а я іх наскрозь бачу! - то ва ўсіх гэтых Бальтазараў не ўсе дома.

Жэрмена была ўзбуджана. Вочы яе зусім скруглелі, а позірк зрабіўся такі дапытлівы, што Мэгрэ стала не па сабе. А яна ажно падалася да Мэгрэ - здавалася, яшчэ міг - і яна ўхопіць яго за калені.

- А Луі таксама родам з Ансеваля?

- Ён сын нашага былога настаўніка. Сёй-той, праўда, лічыць, што ў сапраўднасці ён сын папа, а не настаўніка.

- Ён падтрымлівае месье Рышара?

- Ды што вы?! Ён усё жыццё ходзіць за паненкай. Ён не пакідаў старога да самай смерці, на руках насіў яго, калі той занядужаў, і ўжо хто-хто, а ён павінен ведаць, бадай, больш за ўсіх, больш, можа, нават за самога Бракемена.

- А Луі ніколі не заляцаўся да вас?

- Луі?

Яна разрагаталася.

- Ды куды яму! З яго парахна ўжо сыплецца! Па-першае, ён шмат старэйшы, чым можна падумаць. Прынамсі, яму не меней пяцідзесяці пяці. І ўвогуле, капейчына цана яму ў базарны дзень, разумееце? Вось чаму мадам Луі і Альбер...

- Выбачайце, хто такі Альбер?

- Лёкай. Таксама з Ансеваля. Да дваццаці аднаго года быў жакеем.

- Выбачайце... Мяне вадзілі па ўсім доме, але я не бачыў пакоя, у якім...

- Таму што Альбер начуе над стайняй, разам з Жэромам.

- З Жэромам?

- Вазаком месье Фелісьена. Адзін толькі Арсен, шафёр - ён жанаты і мае дзіцёнка - начуе дома.

Мэгрэ ў рэшце рэшт старанна занатаваў усе імёны ў сваю запісную кніжку.

- Калі хто і стрэліў у паненку, - а мяне гэта не здзівіць, - то хутчэй за ўсё сам месье Рышар. Калі яны ўсчынаюць сварку...

- Яны часта сварацца?

- Каб не зманіць - штодня. Аднойчы ён гэтак сціснуў ёй рукі, што яна цэлы тыдзень хадзіла з сінякамі. Але і яна не промах, і яму таксама дастаецца будзь здароў. Але я гатова біцца аб заклад, што стралялі не ў паненку.

- У каго ж тады?

- У графа!

- Якога графа?

- Вы ўсё яшчэ нічога не цяміце? У графа д'Ансеваля!

- Сапраўды! Ёсць жа яшчэ адзін граф д'Ансеваль!

- Унук таго, што прадаў замак старому Бальтазару. Мадэмуазель сама няведама дзе адкапала яго.

- Ён багаты?

- Ён? Ды ў яго ні капейчыны за душой!

- І ён бывае ў доме?

- Ён... Я хачу сказаць...

- Вас цікавіць, ці ён спіць з ёю? Не думаю, што ён прагне гэтага. Цяпер вы разумееце? У іх ва ўсіх шарыкаў не хапае. Грызуцца як сабакі. Адзін месье Юберт у баку ад усяго, а гэтыя двое, брат і сястра, вылузваюцца са скуры, каб уцягнуць і яго ў сваю калатню, заручыцца яго падтрымкай.

- Вы гаворыце пра Юберта Бальтазара, сына старога? Колькі яму год?

- Ды гадоў з пяцьдзесят. А мо трошкі больш? Ён такі далікатны, так добра выхаваны. Як толькі прыйдзе да нас, дык заўсёды трошкі пагаворыць і са мной. Паслухайце! Цяпер ужо позна, цягнікоў на Канфлан няма, а дзе ж я пераначую! У вас знойдзецца для мяне ложак?

Яе позірк быў настолькі красамоўна правакацыйны, што Мэгрэ аж папярхнуўся і міжволі глянуў на кухонныя дзверы.

- На жаль, у нас няма пакоя для гасцей. Мы зусім нядаўна ўладкаваліся тут.

- Вы нядаўна пажаніліся?

І гэтыя словы ў яе вуснах мелі амаль непрыстойны сэнс.

- Я ўладкую вас у гатэль.

- Вы ўжо будзеце ўкладвацца спаць?

- У мяне яшчэ сустрэча ў горадзе.

- Гэта праўда, што шпегам не часта даводзіцца начаваць ва ўласнай пасцелі? Пацеха, вы зусім непадобны на паліцэйскага. Я ведала аднаго такога - ён быў сержантам, такое боўдзіла, высачэзны, смуглы-смуглы, Леанардам звалі.

Але Мэгрэ не цікавіў Леанард.

- Я вам яшчэ буду патрэбна? А можа, мне вярнуцца да іх, нібыта нічога не здарылася? Тады я змагу кожны вечар расказваць вам, што там адбылося за дзень.

З кухні данёсся грукат каструль, але зусім не пагэтаму Мэгрэ адхіліў зробленую яму прапанову. Жэрмена прыводзіла яго літаральна ў жах.

- Мы ўбачымся з вамі заўтра, - сказаў ён. - Хадзем, калі ласка...

Перш чым надзець свой капялюшык і паліто, яна зноў паправіла валасы перад люстэркам і схапіла пляшку з наліўкай.

- Можна? Я столькі гаварыла, столькі перадумала! А вы не вып'еце?

Не мела сэнсу расказваць ёй пра тое, колькі чарак кальвадосу, па сваёй ахвоце ці пад прымусам, выпіў ён за гэты дзень.

- Я магу вам цэлую процьму ўсяго нарасказваць. Ёсць людзі, якія пішуць раманы, а не перажылі і чвэрці таго, што перажыла я. Калі б я ўзялася пісаць...

Мэгрэ зайшоў на кухню, пацалаваў жонку ў лоб. Яна весела глянула на яго, і ў яе вачах прамільгнуў гарэзны агеньчык.

- Я, магчыма, вярнуся позна.

- Не спяшайся, Жуль! - з вясёлай падколінкай адказала мадам Мэгрэ.

Гатэль знаходзіўся ўсяго цераз некалькі дамоў, непадалёк ад бульвара Вальтэра. На вуліцы Жэрмена рашуча ўзяла свайго спадарожніка пад руку.

- У мяне высокія абцасы...

Чорт пабяры! Звычайна ж яна хадзіла ў драўляных башмаках!

- У вас вельмі мілая жонка, скажу я вам. І гаспадыня яна цудоўная.

Мэгрэ не адважыўся даць ёй грошы, каб яна сама заплаціла за нумар. Ён сам зайшоў у адміністратарскую і пачырванеў ад пытання адміністратара:

- Пакой на ноч ці часова?

- На ноч. Толькі для мадэмуазель...

Пакуль адміністратар выбіраў на стэндзе ключы, Жэрмена зусім павісла на руцэ Мэгрэ, цяпер ужо і не просячы прабачэння.

- Васемнаццаты нумар, трэці паверх, налева. Хвіліначку, зараз дам бялізну.

Мэгрэ не любіў успамінаць, як ён развітаўся з ёю. Лесвіца была ўслана чырвонай дывановай дарожкай. Жэрмена ў адной руцэ трымала прасціны, у другой ключ, прычэплены да меднай бляшкі. Адміністратар зноў уткнуўся ў газету.

- У вас сапраўды няма да мяне больш пытанняў?

Яна стаяла на першай прыступцы. Круглыя вочы яе не адрываліся ад Мэгрэ. Чаму яму прыгадаўся багамол, які пасля спарвання пажырае свайго партнёра?...

- Не... На сёння ўсё... - прамармытаў ён.

- Ах, праўда ж, я і забылася, што ў вас спатканне. - Яе сакавітыя вусны склаліся ў іранічную ўсмешку. - Тады да заўтра?

- Да заўтра.

Што ж, гэтага і трэба было чакаць. Выйшаўшы з гатэля, Мэгрэ кінуўся ў метро. Шчоўкнулі аўтаматычныя дзверы, і ён доўга ехаў у цьмяным святле падземкі, машынальна назіраючы за познімі пасажырамі, па тварах якіх прабягалі мудрагелістыя цені.

Ён доўга блукаў па бязлюдных, ледзь асветленых вуліцах, пакуль не апынуўся ля парка Лявійет і не адшукаў нарэшце вялікую стадолу, забітую парожнімі, з узнятымі ўгору, аглоблямі. У глыбіні двара патыхала цеплынёй стайняў.

- Карні? Не, ён яшчэ не вярнуўся. Чакайце, калі хочаце.

Толькі а палове першай ночы з'явіўся п'янюткі рамізнік. Асавелым позіркам ён утаропіўся ў Мэгрэ:

- Дама з вуліцы Шапталь? Чакайце, чакайце! Яна дала мне цэлы франк гасцінца. А высокі брунет...

- Які высокі брунет?

- Той, што спыніў мяне на вуліцы Бланш, чорт пабяры, і загадаў мне пад'ехаць на вуліцу Шапталь і пачакаць ля дома нумар... нумар... Смехатура, я ніколі не запамінаю лічбы... Пры маёй рабоце гэта, прама скажам...

- Вы адвезлі яе на вакзал?

- На вакзал? На які вакзал?

Рамізнік пахістваўся. Доўгім цырком ён сплюнуў проста перад сабой жвачку ад жавальнага тытуню, ледзь не пацэліўшы на штаны Мэгрэ.

- Па-першае, загадана было не на вакзал... Па-другое... па-другое...

Мэгрэ ўсунуў яму ў руку франк.

- Яна ў гатэлі насупраць Цюільры, на невялічкай плошчы... Чакайце... Як жа называецца тая дамавіна?.. Я вечна блытаю гэтыя дамавіны... Во «Атэль дзю Луўр»! Но, малота! - таргануў рамізнік свайго каня.

Метро ўжо не працавала, трамваі і аўтобусы не хадзілі, і Мэгрэ мусіў тупаць пешкі па бясконца доўгай вуліцы Фландр, перш чым дабраўся да ажыўленых плошчаў цэнтра.

Рэстарацыя «Клішы» была, канешне, даўно зачыненая, і Жустэн Мінар вярнуўся ў сваё жытло на вуліцы Ангіен, дзе яго напэўна чакаў чарговы сямейны скандал.