Раздзел I. Флейтыст дае паказанні

Жорж Сімэнон

Першая справа Мэгрэ

Раздзел I. ФЛЕЙТЫСТ ДАЕ ПАКАЗАННІ
Раздзел II. РЫШАР ХЛУСІЎ
Раздзел III. ПАЧОСТКА ТАТУЛІ ПАМЭЛЯ
Раздзел IV. СТАРЫ ПАН З АВЕНЮ ДЗЮ БУА
Раздзел V. ПЕРШЫЯ СЛАВАЛЮБНЫЯ ДУМКІ МЭГРЭ
Раздзел VI. МАЛЕНЬКАЯ СЯМЕЙНАЯ ЎРАЧЫСТАСЦЬ
Раздзел VII. СМЕХ МАДАМ МЭГРЭ
Раздзел VIII. АДЗІН МАЎЧЫЦЬ, ДРУГІ ЗАШМАТ ГАВОРЫЦЬ
Раздзел IX. СНЕДАННЕ ЗА ГОРАДАМ

Раздзел I. ФЛЕЙТЫСТ ДАЕ ПАКАЗАННІ

Чорны бар'ер падзяляў пакой на дзве часткі. На палове, прызначанай для наведвальнікаў, самотна тулілася каля пабеленай сцяны, спярэшчанай службовымі плакатамі і аб'явамі, чорная лава. Другую палову займалі пісьмовыя сталы з чарніліцамі, паліцы, напакаваныя разбухлымі папкамі, таксама чорнымі, так што ўсё тут было чорна-белае. Але найбольшую ўвагу звяртала на сябе печка, якая красавалася на лісце жалеза, чыгунная печка-«буржуйка» з тых, што можна ўбачыць хіба толькі на вакзале якога-небудзь захалуснага гарадка. Труба з яе спярша імкнулася ўгору, да самай столі, потым крута выгіналася ўбок цераз увесь пакой і, нарэшце, утыкалася ў сцяну.

Прыгажунчык паліцэйскі па прозвішчу Лякер сядзеў у пакоі, расшпіліўшы мундзір, і ледзьве адольваў дрымоту.

Насценны гадзіннік у чорным футарале паказваў дваццаць пяць хвілін другой гадзіны ночы. Раз-пораз патрэскваў адзіны ў пакоі газавы ражок. І ў печы таксама час ад часу гуло без дай прычыны.

Спакой ночы ўсё радзей і радзей парушаўся то пошчакам ляскоткі вартаўніка, то вясёлай песенькай запозненага гулякі, то грукатам фіякра па крутой вуліцы.

За сталом злева, уткнуўшыся ў невялікую новенькую брашуру «Курс апісальных прыкмет (славесны партрэт) для афіцэраў і інспектараў паліцыі», як школьнік, варушыў вуснамі сакратар камісарыята квартала Сэн-Жорж.

На форзацы кнігі было акуратна выведзена ад рукі фіялетавым чарнілам: Ж.МЭГРЭ.

Ужо трэці раз за гэту ноч Жуль Мэгрэ, малады сакратар паліцэйскага камісарыята, уставаў з-за стала паварушыць у печцы жар. Памяць аб гэтай печцы ён пранясе праз усё сваё жыццё; амаль гэткая ж будзе стаяць у яго на Набярэжнай Арфеўр, а пазней, калі ва ўсе памяшканні крымінальнага вышуку правядуць цэнтральнае ацяпленне, Мэгрэ - тады ён ужо будзе камісарам батальёна паліцыі ці начальнікам аператыўнай групы - здолее дабіцца дазволу захаваць такую печку ў сваім кабінеце.

Было 15 красавіка 1913 года. Тады вышукная паліцыя яшчэ называлася Сюртэ. Раніцай на Лангшанскі вакзал урачыста прыбыў адзін каранаваны чужаземец, сустракаць якога ездзіў сам прэзідэнт рэспублікі. Афіцыйныя ландо пад эскортам нацыянальнай гвардыі пры поўным парадзе паволі прадэфілявалі па авеню дзю Буа і Елісейскіх палях між дзвюма шарэнгамі натоўпу і сцягоў.

У Оперным тэатры адбыўся вялікі ўрачысты вечар, і толькі пад ноч аціх развясёлы людскі гоман і пагаслі агні феерверкаў.

Паліцыя знемагала. Нягледзячы на прынятыя меры засцярогі - загадзя праведзеныя арышты і тайную дамоўленасць з пэўнымі падазронымі асобамі, - усё ж трэба было апасацца, што ў любы момант можа мець месца якая-небудзь выхадка з боку анархістаў. Так і пільнуйся, каб па маршруту следавання высокага госця не ўзарвалася бомба.

У камісарыяце квартала Сэн-Жорж на ціхай вуліцы Лярошфуко дзяжурылі Мэгрэ і паліцэйскі Лякер. Роўна а палове другой ночы абодва разам натапырылі вушы, пачуўшы знадворку таропкія крокі. Дзверы расчыніліся. Задыханы малады чалавек, жмурачыся ад яркага святла, абвёў вачыма пакой.

- Месье камісар? - спытаў ён, з цяжкасцю пераводзячы дыханне.

- Я сакратар яго, - адказаў Мэгрэ, не скранаючыся з месца.

Ён яшчэ не ведаў, што гэта пачыналася яго першая самастойная справа.

* * *

Малады чалавек быў светлавалосы, шчуплы, блакітнавокі, з хваравітым румянцам на шчоках. Паверх фрака - прарызінены плашч. У адной руцэ юнак трымаў кацялок, другою раз-пораз мацаў свой распухлы нос.

- На вас напалі хуліганы?

- Не. Я спрабаваў прыйсці на помач жанчыне, якая клікала на ратунак.

- На вуліцы.

- У нейкім прыватным асабняку на вуліцы Шапталь. Вы павінны неадкладна пайсці туды. Яны выштурхнулі мяне за дзверы.

- Хто?

- Нейкі... Не то дварэцкі, не то канс'ерж.

- А ці не пачалі б вы з самага пачатку? Што вы рабілі на вуліцы Шапталь?

- Я вяртаўся з працы. Мяне завуць Жустэн Мінар. Я другая флейта ў эстрадным аркестры Лямуро, але вечарамі іграю ў рэстаранчыку «Клішы», што на бульвары Клішы. Жыву на вуліцы Анг'ен, якраз насупраць рэдакцыі «Пці Парыз'ен». Ішоў, як звычайна, спачатку па вуліцы Балю, затым па Шапталь.

Мэгрэ добрасумленна запісваў.

- Калі я аказаўся прыблізна на сярэдзіне вуліцы, - яна амаль заўсёды бязлюдная ў гэты час, - бачу: стаіць аўто «дыён-бутон», а матор працуе. За рулём мужчына ў шэрай тужурцы, твар амаль цалкам схаваны вялікімі цёмнымі акулярамі. Калі я падышоў трошкі бліжэй, на трэцім паверсе асабняка раптам расчынілася акно.

- Вы запомнілі нумар дома?

- Запомніў. Семнаццаць-біс. Гэта прыватны асабняк, з вялікім парадным пад'ездам. Святла не было нідзе ў доме. Толькі другое акно, калі лічыць злева, было асветлена, тое самае, што расчынілася. Я падняў галаву. І заўважыў постаць жанчыны. Яна выткнулася з акна і закрычала: «Ратуйце!..»

- Што зрабілі вы?

- Пачакайце... Нехта, відаць, тузануў яе назад. І ў той жа момант раздаўся стрэл. Я - зірк на легкавушку, якую толькі што абмінуў, але яна раптоўна сарвалася з месца - толькі яе і бачыў.

- Вы ўпэўнены, што гэта быў стрэл, а не трэск матора?

- Абсалютна ўпэўнены. Тады я кінуўся да дзвярэй і пазваніў.

- Вы былі адзін?

- Адзін.

- Узброены?

- Не.

- Што ж вы збіраліся рабіць?

- Але ж...

Пытанне настолькі збіла з толку флейтыста, што ён не знайшоўся, што адказаць. Калі б не светлыя вусы і рэдкая бародка, яму можна было б даць гадоў шаснаццаць, не болей.

- Суседзі нічога не чулі?

- Відаць, не.

- Вам адчынілі?

- Не адразу. Я званіў мо разы тры. Потым стаў грукаць у дзверы. Нарэшце пачуліся крокі: нехта зняў ланцужок, адкінуў засаўку. У парадным святла не было, але насупраць дома стаіць газавы ліхтар.

Гадзіна сорак сем. Флейтыст раз-пораз занепакоена паглядвае на насценны гадзіннік і працягвае:

- Здаравенны дзяціна ў фраку, мабыць, дварэцкі, спытаўся, што мне трэба.

- Вы кажаце, ён быў апрануты па ўсёй форме?

- Ну вядома!

- У манішцы і пры гальштуку?

- Канечне!

- А між тым у доме было цёмна?

- Апрача пакоя на трэцім паверсе.

- Што вы яму сказалі?

- Дакладна не памятаю. Я хацеў зайсці ў дом.

- Чаго?

- Паглядзець, што там адбываецца. Але ён заступіў мне дарогу. Тады я пачаў тлумачыць, што нейкая жанчына крычала праз акно, клікала ратаваць яе.

- Ён сумеўся?

- Ён змрочна глядзеў на мяне і моўчкі стараўся ўсім сваім корпусам выпхнуць мяне з дзвярэй.

- А потым?

- А потым ён нешта буркнуў. Я не зусім разабраў. Адным словам, нешта накшталт таго, што я трызню або што я п'яны. У цемры нечакана раздаўся яшчэ нечы голас - мне здалося, што крыкнулі з пляцоўкі на другім паверсе.

- Што менавіта?

- «Не марнуйце часу, Луі!»

- І што?

- Тады ён штурхнуў мяне, але я не паддаўся, і ён ударыў мяне кулаком проста ў твар. І я апынуўся на вуліцы перад замкнёнымі дзвярыма.

- На трэцім паверсе па-ранейшаму гарэла святло?

- Не.

- Аўтамабіль не вярнуўся?

- Не... А цяпер, можа, нам варта было б схадзіць туды?

- Нам? Вы гатовы суправаджаць мяне?

Гэты кантраст паміж жаноцкай кволасцю флейтыста і яго безразважнай рашучасцю адначасна і смяшыў, і кранаў.

- Хіба не мне з'ездзілі па фізіяноміі?! Дык вось, я падаю скаргу.

- Што ж, ваша права.

- Але было б найлепш, каб мы пайшлі туды неадкладна. Як вы думаеце?

- Які, вы сказалі, нумар дома?

- Семнаццаць-біс.

Мэгрэ звёў бровы: адрас яму нешта цьмяна прыгадаў. Ён дастаў з паліцы адну з папак, вычытаў нейкае прозвішча і яшчэ больш схмурнеў.

У той вечар Мэгрэ быў у мундзіры. Гэта быў, можна сказаць, першы мундзір у яго жыцці. За некалькі дзён да таго, пра што будзе расказана ў сувязі з візітам каранаванай асобы, усе службоўцы паліцыі абавязаны былі з'яўляцца на працу ў поўнай параднай форме - у любую хвіліну любы з іх мог быць далучаны да кола афіцыйных асоб.

Яго новенькі прарызінены плашч быў копіяй плашча Жустэна Мінара.

- Пайшлі! Калі будуць пытацца мяне, Лякер, скажыце, што я хутка вярнуся.

Мэгрэ быў трошкі ўсхваляваны. Прозвішча, якое ён толькі што вычытаў у папцы, было такое інтрыгуючае, што яму стала не па сабе.

Яму, сакратару камісарыята, было дваццаць шэсць гадоў, і мінула ўсяго пяць месяцаў, як ён ажаніўся. За чатыры гады, што ён праслужыў у паліцыі, яму прыходзілася выконваць самыя сціплыя абавязкі, пачаўшы з дзяжурстваў на дарогах, потым на вакзалах, затым у буйных крамах; толькі з год таму ён быў назначаны на пасаду сакратара ў камісарыяце квартала Сэн-Жорж.

А ва ўсім квартале самае шаноўнае прозвішча было, безумоўна, прозвішча ўласнікаў дома 17-біс па вуліцы Шапталь.

Жандро-Бальтазар. Фірма па продажу кавы «Бальтазар». Гэтае прозвішча, выведзенае вялізнымі бурымі літарамі, красавалася на ўсіх станцыях метро. А фургоны гандлёвага дома «Бальтазар», запрэжаныя чацвёркай выдатных біцюгоў у раскошнай збруі, з'яўляліся як бы неад'емнай рысай аблічча Парыжа.

Сам Мэгрэ з задавальненнем піў каву «Бальтазар». А калі ішоў па авеню Опера, то ніколі не прамінаў выпадку падыхаць цудоўным водарам падсмажаных зярнятак кавы, які даносіўся з вітрын крамаў фірмы «Бальтазар».

Ноч была светлая і золкая. На спадзістай вуліцы - ні душы, ніводнага фіякра паблізу. Мэгрэ ў тыя гады быў амаль гэткі ж хударлявы, як і ягоны спадарожнік-флейтыст, і калі яны крочылі поруч па вуліцы, іх можна было прыняць за двух падлеткаў.

- Спадзяюся, вы не «пад мухай»?

- Я ўвогуле не п'ю. Лекар забараніў.

- Вы ўпэўнены, што бачылі, як расчынілася акно?

- Абсалютна ўпэўнены.

Мэгрэ ўпершыню так спяшаўся - ляцеў як на крылах. Дагэтуль ён толькі суправаджаў свайго шэфа месье Лё Брэ, самага свецкага ва ўсім Парыжы камісара, у паасобных выездах паліцыі на месца здарэння і чатыры разы для ўстанаўлення факта адзюльтэра.

Вуліца Шапталь была гэткая ж пустынная, як і вуліца Лярошфуко. Ніводзін агеньчык не свяціўся ў асабняку Жандро-Бальтазараў, адным з найлепшых асабнякоў квартала.

- Вы казалі, што ля дома стаяў аўтамабіль.

- Не зусім ля дома. Хвіліначку... Во, якраз вось тут.

Сапраўды, не зусім ля дома. Трошкі прамінуўшы яго. Мэгрэ, галава якога была набіта апошнімі тэарэтычнымі выкладкамі адносна паказанняў сведак, запаліўшы васковую запалку, нагнуўся над брусчаткай.

- Вось бачыце! - пераможна ўсклікнуў музыкант, паказваючы пальцам на вялікую масляную пляму.

- Пайшлі. Хоць я і не зусім упэўнены, што раблю правільна, дазваляючы вам ісці са мной.

- Дык мяне ж ударылі!

І ўсё ж на душы ў Мэгрэ было трывожна. Паднімаючы руку да кнопкі званка, ён адчуў, як зашчымела сэрца, і стаў прыпамінаць, на які артыкул закона ён можа зараз спаслацца. Ордэра ён не меў. Апроч таго, цяпер глыбокая ноч. Ці мог ён абгрунтаваць матывы свайго ўрывання, калі адзіным рэчавым доказам злачынства быў распухлы нос флейтыста?

Як і флейтысту, яму давялося пазваніць тройчы, але грукаць нагой у дзверы ён не стаў. Нарэшце з-за дзвярэй пачуўся голас:

- Хто там?

- Паліцыя! - не зусім упэўнена адказаў Мэгрэ.

- Адну хвіліну, калі ласка. Пайду вазьму ключ.

У парадным шчоўкнула. У асабняку загарэлася святло. Прайшло яшчэ некалькі доўгіх хвілін чакання.

- Гэта ён, - пацвердзіў музыкант, пазнаўшы голас.

Нарэшце звякнуў ланцужок, стукнула засаўка, і перад імі ўзнік заспаны твар, і позірк, слізгануўшы па Мэгрэ, упёрся ў Жустэна Мінара.

- Злавілі-такі яго! - прамовіў мужчына. - Ён што, зноў недзе прыняўся за свае жартачкі?

- Дазвольце зайсці?

- Калі вы лічыце, што гэта неабходна. Я толькі папрашу вас не шумець, каб не ўзняць увесь дом на ногі. Прашу сюды.

Злева, над трыма мармуровымі прыступкамі, паблісквалі зашклёныя двухстворкавыя дзверы, якія вялі ў хол з калонамі. Упершыню ў жыцці Мэгрэ трапіў у дом, пышнасць і велічнасць якога нагадвала рэзідэнцыю па меншай меры міністра.

- Вас завуць Луі?

- Адкуль вы ведаеце?

Усё ж Луі расчыніў дзверы, але не ў салон, а ў пакой для слуг. Быў ён напаўраздзеты. Наспех надзетыя штаны, белая начная кашуля з чырвонай вышыўкай на каўняры, - здавалася, ён толькі што вылез з ложка.

- Месье Жандро-Бальтазар дома?

- Каторы? Бацька ці сын?

- Бацька.

- Месье Фелісьен яшчэ не вярнуўся. Што да месье Рышара, сына, то ён, мабыць, даўно спіць. Мо з паўгадзіны таму гэты п'яніца...

Луі быў рослы, плячысты мужчына гадоў пад пяцьдзесят. Падбародак яго быў выгалены да сінявы, над вачыма з вельмі цёмнымі зрэнкамі навіслі невераемна густыя чорныя бровы.

Мэгрэ зглытнуў сліну і рашуча, нібы кідаўся ў вір, прамовіў:

- Я хацеў бы пагаварыць з месье Рышарам.

- Загадаеце разбудзіць яго?

- Будзьце ласкавы.

- Пакажыце, калі ласка, вашы паперы.

Мэгрэ працягнуў сваё пасведчанне, выдадзенае паліцэйскай прэфектурай.

- Вы даўно працуеце ў нашым квартале?

- Дзесяць месяцаў.

- Служыце ў камісарыяце Сэн-Жорж?

- Так.

- Значыць, вы знаёмы з месье Лё Брэ?

- Гэта мой начальнік.

Тады Луі з уяўнай абыякавасцю, якая кепска маскавала пагрозу, прамовіў:

- Я таксама знаёмы з ім. Я маю гонар абслугоўваць яго, калі ён прыходзіць сюды снедаць ці абедаць.

Ён счакаў некалькі секунд, гледзячы ўбок.

- Вы ўсё яшчэ хочаце, каб я разбудзіў месье Рышара?

- Хачу.

- У вас ёсць ордэр?

- Няма.

- Цудоўна. Будзьце ласкавы пачакаць.

Ён падышоў да ўнутранай, у глыбіні сцяны, шафы, дэманстратыўна дастаў адтуль накрахмаленую манішку, каўнер, чорны гальштук. Затым апрануў мундзір, які вісеў там жа, і выйшаў.

У пакоі стаяў толькі адзін стул. Ні Мэгрэ, ні Жустэн Мінар не селі. Асабняк патанаў у цішыні і цемры. Усё выглядала неяк вельмі велічна і хвалююча.

Двойчы Мэгрэ вымаў гадзіннік з кішэні жылета. Прайшло дваццаць хвілін, перш чым Луі, усё гэткі ж стрыманы і афіцыйны, паказаўся зноў.

- Прашу за мной.

Мінар таксама памкнуўся ўслед за Мэгрэ, але дварэцкі спыніў яго:

- Не вы. Хіба толькі, калі вы таксама з паліцыі.

Нейкае незвычайнае пачуццё ахапіла Мэгрэ. Яму здалося здрадніцтвам пакінуць тут бездапаможнага флейтыста аднаго. Пакой для слуг, абліцаваны цёмнымі панелямі, на момант здаўся яму цямніцай, і ён выразна ўявіў сабе, як дварэцкі з сінім падбародкам вяртаецца сюды і з лютасцю накідваецца на сваю ахвяру.

Услед за Луі ён прайшоў праз хол з калонамі, і затым падымаўся па лесвіцы, усланай цёмна-чырвонай дывановай дарожкай.

Уздоўж лесвіцы гарэла толькі некалькі лямпачак, якія цьмяна асвятлялі прыступкі і сцены. Дзверы, што выходзілі на пляцоўку другога паверха, былі расчынены. У іх праёме стаяў мужчына ў халаце.

- Мне сказалі, што вы жадаеце пагаварыць са мной? Праходзьце, калі ласка. Пакіньце нас, Луі.

Пакой, сцены якога былі абшыты скурай і ў якім пахла гаванскімі сігарамі і невядомай Мэгрэ парфумай, служыў адначасова і гасцінай і кабінетам. Яшчэ адны дзверы, якія былі прыадчынены, вялі ў спальню, дзе пад балдахінам відаць быў рассцелены ложак.

З-пад халата Рышара Жандро-Бальтазара выглядвала піжама, на босых нагах - саф'янавыя пантофлі.

Яму было гадоў трыццаць. Смуглявы твар яго здаўся б зусім звычайным, калі б не крывы нос.

- Луі сказаў мне, што вы служыце ў нашым квартальным камісарыяце?

Ён адчыніў па-майстэрску аздобленую шкатулку з цыгарэтамі, працягнуў яе Мэгрэ, але той адмовіўся.

- Вы не паліце?

- Толькі люльку.

- Не прапаноўваю вам запаліць, бо не выношу паху люлечнага тытуню. Мяркую, перш чым прыйсці сюды, вы папярэдзілі майго сябра Лё Брэ?

- Не.

- Вось як! Прашу прабачэння, калі я не дужа дасведчаны ў паліцэйскіх парадках. Лё Брэ часты госць у гэтым доме, але, прызнацца, зусім не як паліцэйскі камісар. Дарэчы, ён так непадобны на паліцэйскага! Выдатны чалавек, і жонка ў яго чароўная. Але вернемся да справы. Якая гэта зараз гадзіна?

Ён зрабіў выгляд, што ніяк не знойдзе гадзіннік, і Мэгрэ дастаў з кішэні сваю пасярэбраную цыбуліну.

- Дзве гадзіны дваццаць пяць хвілін.

- А гэтай парой года днець пачынае, здаецца, гадзін у пяць, праўда? Я ведаю, бо часам мне выпадае прагульвацца конна па дзю Буа. Мне ўяўлялася, што хатні спакой грамадзян ад захаду да ўсходу сонца недатыкальны.

- Несумненна, але...

- Заўважце, я нагадаў пра гэта толькі для таго, каб і вы не забывалі пра існаванне законаў. Вы зусім малады і, відаць, яшчэ нявопытны. Вам пашчасціла, што вы трапілі да сябра вашага шэфа. Урэшце, спадзяюся, у вас дастаткова падстаў для таго, каб такім парадкам, як зараз, урывацца ў дом. Луі ў агульных рысах растлумачыў мне, у чым справа. Відаць, асоба, якую ён выштурхнуў за дзверы, даволі небяспечная? Нават у такім выпадку, дружа мой, вы павінны былі ўсё ж дачакацца ранку, як вы думаеце? Сядайце, калі ласка.

Сам ён не сеў, а мерна захадзіў па пакоі, пыхкаючы дымам эгіпецкай цыгарэты з пазалочаным муштуком.

- А цяпер, калі я даў вам гэты невялічкі ўрок, які вы заслужылі, скажыце, што вас цікавіць?

- Хто займае пакой над вамі, другое акно злева?

- Выбачайце?

- Прашу прабачэння. Вядома, вы не абавязаны адказваць мне, прынамсі, зараз.

- Абавязаны?.. - у вялікім здзіўленні перапытаў Рышар.

Кроў кінулася ў твар Мэгрэ, вушы запунцавелі.

- Гэтай ноччу ў пакоі над вамі нехта страляў.

- Выбачайце... Выбачайце... Вы не трызніце, спадзяюся?

«Народныя гулянні, маўляў, гэта, канешне, прычына, але ці не перабралі вы часам?»

На лесвіцы пачуліся крокі. Дзверы не былі зачынены, і Мэгрэ ўбачыў новую постаць, якая вырысавалася на пляцоўцы, постаць, якая, здавалася, сышла з вокладкі моднага часопіса. Мужчына быў у фраку, палярыне і цыліндры. Ён быў худы і стары, а яго тонкія вусы з ускінутымі ўгору кончыкамі былі відочна нафарбаваны.

Ён спыніўся ў парозе, нерашуча, здзіўлена, неяк нават баязліва.

- Заходзьце, бацька. Я думаю, зараз вы насмеяцеся ад душы. Вось гэты месье служыць у нашага сябра Лё Брэ...

Дзіўна, Фелісьен Жандро-Бальтазар-бацька не выглядаў п'яным, і ўсё ж трымаўся ён неяк хістка, нерашуча, няўпэўнена.

- Вы бачылі Луі? - прадаўжаў сын.

- Ён з нейкім унізе...

- Правільна. Нейкі п'яніца - калі толькі не вар'ят - нядаўна, перад вашым прыходам ледзь не разнёс наша параднае. Луі выйшаў і - як толькі ён яго адужаў? - не даў яму ўварвацца ў дом. А цяпер месье...

Ён змоўк, запытальна гледзячы на Мэгрэ.

- Мэгрэ.

- Месье Мэгрэ, сакратар нашага сябра Лё Брэ, прыйшоў сюды, каб запытаць у мяне... Дарэчы, а што вас, на самой справе, цікавіць?

- Хто жыве ў пакоі над вамі - другое акно злева?

Мэгрэ здалося, што бацька занепакоіўся і што занепакоенасць гэта выклікана нейкімі незвычайнымі абставінамі. Як толькі стары зайшоў у пакой, ён кінуў на сына погляд, поўны страху і пакоры. Ён не адважваўся раскрыць рот. Здавалася, што чакае на гэта дазволу Рышара.

- Мая сястра, - адказаў, нарэшце, Рышар. - Гэта ўсё?

- Яна зараз дома?

Мэгрэ звярнуўся не да сына, а да бацькі. Аднак і на гэты раз адказаў сын.

- Не. Яна ў Ансевалі.

- Выбачайце. Не зразумеў.

- У нашым замку, замку Ансеваль каля Пуійісюр-Луар, у дэпартаменце Ньеўр.

- Значыць, пакой яе пусты?

- Маю ўсе падставы меркаваць.

І дадаў іранічна:

- Здаецца, вы гарыце жаданнем пераканацца ў гэтым? Я правяду вас. А заўтра змагу павіншаваць нашага сябра Лё Брэ з надзвычайнай стараннасцю яго падначаленых. Прашу за мной.

На здзіўленне Мэгрэ, бацька таксама нерашуча паплёўся за імі.

- Вось той пакой, пра які вы пытаецеся. На шчасце, ён не замкнёны.

Ён шчоўкнуў выключальнікам. Спальня была абстаўлена светлай паліраванай мэбляй, сцены ўбраны блакітным шоўкам. Бакавыя дзверы вялі ў будуар, дзе панаваў ідэальны парадак, кожная рэч, здавалася, была на сваім месцы.

- Толькі ўважліва перагледзьце ўсё, малю вас! Сястра прыйдзе ў захапленне, калі даведаецца, што паліцыя поркалася ў яе рэчах.

Не даючы збіць сябе з панталыку, Мэгрэ падышоў да акна. Цяжкія шаўковыя шторы былі трошкі цямнейшага блакіту, чым драпіроўка. Ён расхінуў іх, убачыў цюлевую фіранку, прызначаную змякчаць дзённае святло, і заўважыў, што адзін край фіранкі прышчэмлены аконнай рамай.

- Ніхто не заходзіў сюды вечарам? - спытаў ён.

- Хіба што хто-небудзь з пакаёвак.

- Іх шмат у вас?

- А як вы думалі? - з сарказмам перапытаў Рышар. - Дзве, Жэрмена і Мары. Ёсць яшчэ жонка Луі, яна ў нас за кухарку. І кастэлянка, але яна замужам, раніцай прыходзіць, а вечарам ідзе дадому.

Фелісьен Жандро-бацька моўчкі глядзеў то на аднаго, то на другога.

- У чым справа? - нарэшце, адкашляўшыся, спытаў ён.

- Далібог, не ведаю. Спытайцеся ў месье Мэгрэ.

- Адзін чалавек, які праходзіў міма вашага дома прыблізна паўтары гадзіны таму, пачуў, як раптоўна расчынілася акно ў гэтым пакоі. Ён падняў галаву і заўважыў перапалоханую жанчыну, якая клікала на дапамогу.

Мэгрэ заўважыў, як рука бацькі з усёй сілы сціснула залатую булдавешку трысціны.

- А далей што? - запытаў Рышар.

- Жанчыну адцягнулі ад акна, і ў той жа момант раздаўся стрэл.

- Ды што вы кажаце?!

Жандро-малодшы, быццам зацікаўлены і ўстрывожаны, азірнуўся, прыкідваючыся, што шукае след кулі ў шоўку, якім былі задрапіраваны сцены.

- А ведаеце, што мяне асабліва здзіўляе, месье Мэгрэ, - прабачце, я не пераблытаў ваша прозвішча? Месье Мэгрэ? - Дык вось, мяне здзіўляе, што пры наяўнасці такога сур'ёзнага абвінавачвання вы не прынялі элементарных мер перасцярогі, не папярэдзілі сваё начальства. Па-мойму, вы дзейнічалі трошкі легкадумна, кінуўшыся адразу сюды. Вы хоць ведаеце гэтага прахожага з такім багатым уяўленнем?

- А ён унізе.

- Мне дужа прыемна, што ён знаходзіцца пад маім дахам. Адным словам, вы не толькі самі ўварваліся сюды ноч-апоўнач, насуперак законам, якія стаяць на варце свабоды грамадзян, а яшчэ і прывялі з сабою нейкую даволі падазроную - прынамсі, у маіх вачах - асобу. Аднак, раз вы ўжо тут, то, дзеля таго каб заўтра вы змаглі далажыць падрабязна пра ўсё нашаму сябру Лё Брэ, прашу вас прыступіць да неабходных фармальнасцей. Думаю, вам не пашкодзіць пераканацца, што пасцеллю маёй сястры сёння ноччу ніхто не карыстаўся?

Ён сарваў з ложка шаўковае пакрывала, пад якім аказаліся просціны без ніводнай зморшчынкі і бездакорна чыстая падушка.

- Шукайце, прашу вас! Абмацвайце ўсе закуткі. Вы, канешне, захапілі з сабой лупу?

- У ёй няма патрэбы.

- Прабачце. За выключэннем Лё Брэ, я не меў гонару быць знаёмым з паліцыяй, хіба што па раманах... Вы кажаце, стралялі? То, можа, дзе-небудзь ляжыць і труп? Давайце паходзім! Пашукаем яго разам! Мо ў гэтай шафе? Усяляк бывае!

Ён расчыніў створкі шафы, і Мэгрэ ўбачыў мноства сукенак, акуратна развешаных на вешалках.

- Можа, тут? Гэта абутак Эліз. Яна, як бачыце, не ведае ў ім ні ліку, ні меры. Прашу ў будуар...

У рэпліках яго ўсё болей і болей адчувалася з'едлівая насмешка.

- Ці не праз гэтыя дзверы? Праўда, яны забіты наглуха з таго часу, як памерла маман. Але ў пакой можна трапіць і з калідора. Хадзем. Ну хадзем жа! Прашу вас!..

Цэлых паўгадзіны цягнуўся гэты кашмар. Мэгрэ не заставалася нічога іншага, як падпарадкавацца. Рышар літаральна загадваў яму. А прысутнасць старога Жандро-Бальтазара, які хадзіў за імі след у след, у сваім цыліндры, з палярынай на плячах і трысцінай з залатой булдавешкай у руцэ, надавала іх блуканню па асабняку нешта тэатральна-жахлівае.

- Ну што вы! Яшчэ рана ўніз. Вы забыліся, што над намі ёсць яшчэ адзін паверх, мансардны, дзе начуе прыслуга.

Лямпачкі ў калідоры без абажураў. Пакатая столь. Рышар стукае ў дзверы.

- Адчыніце, Жэрмена. Ды адчыніце ж! Не мае значэння, што вы ў кашулі. Гэта паліцыя.

Пышная дзяўчына з заспаным тварам, пах віна, скамечаная пасцель, на туалетным століку грэбень са злямцаванымі валасамі.

- Вы чулі стрэл?

- Што?!

- Калі вы леглі спаць?

- Я паднялася сюды ў дзесяць.

- І вы нічога не чулі?

Пытанні задае Рышар.

- Пайшлі ў пакой!.. Адчыніце, Мары... Ды нічога, малышка, гэта не мае значэння.

Шаснаццацігадовае дзяўчо ў накінутым паверх кашулі зялёным паліто дрыжыць усім целам.

- Вы чулі стрэл?

Яна з непрытоеным жахам глядзіць на Рышара і Мэгрэ.

- Вы даўно спіце?

- Не ведаю.

- Вы чулі што-небудзь?

- Не. У чым справа? Што здарылася?

- У вас ёсць пытанні, месье Мэгрэ?

- Я хацеў бы запытацца ў яе, адкуль яна родам.

- Адкуль вы родам, Мары?

- З Ансеваля.

- А Жэрмена?

- Таксама з Ансеваля.

- А Луі?

- З Ансеваля, месье Мэгрэ, - адказвае Рышар, не тоячы насмешкі. - Я бачу, вам невядома, што ўладальнікі замкаў звычайна набіраюць слуг са сваіх маёнткаў.

- Што тут?

- Пакой мадам Луі.

- Муж яе таксама тут спіць?

- Ён спіць унізе, у швейцарскай.

Мадам Луі доўга не адчыняе. Маленькая, чарнавалосая і смуглая, залішне поўная жанчына з недаверлівымі вачыма.

- Вы яшчэ доўга будзеце чыніць гэты гармідар? Дзе Луі?

- Унізе. Скажыце, вы чулі стрэл?

Яна амаль выстаўляе іх за дзверы, голасна выказваючы сваё абурэнне. А Рышар усё адчыняе і адчыняе дзверы ў пустыя пакоі, каморы, мансарду. Не пазбавіў ён Мэгрэ і ад вышак, потым прымусіў спусціцца на другі паверх і агледзець апартаменты бацькі і сына.

- Цяпер гасціная. Хадзем, хадзем! Абавязкова! Для мяне гэта вельмі важна.

Рышар уключыў святло, і вялікая крышталёвая люстра зазіхацела, абазвалася мілагучным звонам.

- Прашу вас. Што, ніякіх трупаў? Ніякіх параненых? Вы ўсё агледзелі? Не жадаеце спусціцца ў склеп? Заўважце, зараз чвэрць чацвёртай.

Ён расчыніў дзверы ў пакой для слуг: Жустан Мінар сядзеў на стуле, непадалёк ад яго, у кутку, стаяў Луі - ён вартаваў яго, як арыштанта.

- Гэта і ёсць той самы малады чалавек, які чуў стрэл? Я проста шчаслівы, што маю магчымасць пазнаёміцца з такой надзвычайнай асобай. Мяркую, месье Мэгрэ, цяпер я маю падставу скласці скаргу наконт паклёпніцкага абвінавачвання і спробы парушыць недатыкальнасць жытла?

- Ваша права.

- Усяго найлепшага, Луі, правядзіце гэтых месье.

Стары Жандро адкрыў рот, але нічога не сказаў. Што да Мэгрэ, то ён яшчэ здолеў прамовіць:

- Дзякую вам.

Луі правёў іх да выхада і замкнуў за імі цяжкія дзверы.

Збітыя з панталыку, збянтэжаныя, трошкі ўстрывожаныя, яны самотна спыніліся на левым баку вуліцы Шапталь. Мэгрэ машынальна кінуў позірк на масляную пляму на брусчатцы, нібыта яна насуперак усяму магла рэальна падтрымаць яго.

- Паверце, я не піў, клянуся!

- Веру.

- І я не вар'ят.

- Само сабой...

- Як па-вашаму, гэта гісторыя можа вам нашкодзіць? Я ж чуў сёе-тое...

Вось так Мэгрэ абнавіў той ноччу свой першы мундзір, які трошкі ціснуў яму пад пахамі.