Д. Рикардоның салыстырмалы артықшылықтар теориясын бiрнеше тауарлармен саудада қолданылуын көрсетіңіз

Д.Рикардо ХЭҚ ерекшеліктерін атай отырып, халық аралық ө зара тиімді сауда ү шін А.Смит принциптерін ұ стан кедергі келтірмейтінін кө рсететін модель жасады. Д.Рикардо салыстырмалы артық шылық тар заң ын ашты: ел ө ндіруде ең кө п абсолютті артық шылық тарғ а ие тауарларғ а немесе аз абсолютті артық шылық қ а ие емес тауарлар экспортына мамандануы қ ажет. Ол хрестоматиялық мысал болып кеткен ағ ылшын матасын португалдық шарапқ а айырбасын келтірген. Шарап пен матаны ө ндірудің абсолютті шығ ындары Португалияда Англиядан тө мен болғ анымен, айырбас нә тижесінде екі ел де пайда табады. Осы мысалдың бастапқ ы шарттары кесте 4 келтірілген.
4кестені жаз кітаптагы

Кесте 4 таблицасынан кө ріп отырғ анымыздай, Англиядан (п) матаның белгілі мө лшерін ө ндіру ү шін жылына 100 жұ мысшы қ ажет. Осы мата мө лшеріне Англия ө зінде ө ндіріске жылына 120 жұ мысшы қ ажет ететін (т) Португалдық шараптың бір бө лігін сатып алады. Сондық тан Англияғ а Португалияғ а мата сату арқ ылы оның шарабын сатып алу тиімді. Португалияда бұ л ө німідерді ө ндіруге 90 жә не 80 дана жұ мысшы ең бегі жұ мсалады, сондық тан оғ ан матаны шарапқ а айырбастау тиімді. Д.Рикардоның пікірінше Ю.О ағ ылшын жұ мысшысымен 80 португалдық жұ мысшының ең бектерінің тең сіз айырбасы елдер арасындағ ы ө ндіріс факторларының ауысуындағ ы қ иындық тарғ а байланысты болады.
Д.Рикардоның моделіне байланысты, Португалия Англияғ а қ арағ анда екі тауар бойынша абсолютті артық шылық қ а ие болып отыр, бірақ Португалия шарап ө ндіруде салыстырмалы артық шылық қ а ие, ө йткені оны ө ндіру ү шін Англияғ а қ арағ анда 67 % (80/120 хЮО) шығ ынын жұ мсайды, ал мата ө ндірісіне - 90% (90/ 100x100). Сондық тан Португалия ү шін шарапты, Англия ү шін матаны ө ндіру мен экспорттау тиімді болып табылады.
Д.Рикардо ө з моделінде ө ндірілетін тауарлар (шарап пен мата) мө лшерін ө згеріссіз алып, оларды ө ндіруге кететін жұ мыс уақ ыты шығ ындар айырмашылығ ын қ арастырады. XX ғ асырда бұ л тә сіл альтернативті шығ ындар (немесе орнын басу шығ ындары) ұ ғ ымы негізінде ө згешеленеді.
Бұ л талдауғ а тағ ы бір шартты енгізейік:
10 шарт. Ә рбір елдегі технологиялар мен факторлар саны ө згеріссіз.
Енді салыстырмалы басымдылық принципін осы тұ рғ ыдан қ арастырып кө рейік. Д.Рикардо мысалындағ ы кейбір бастапқ ы шарттарын қ олданайық: екі ел (Англия, Португалия) жә не екі тауар (шарап пен мата) бар. Англиядағ ы 1м² матаны ө ндіру ү шін 100 сағ ат жұ мыс уақ ыты, ал 1 л шарапқ а - 120 сағ ат қ ажет дейік. Англия осы жылы 220 сағ ат жалпы жұ мыс сағ атына ие болсын. Сө йтіп Англияда 2200 м. мата (220 мың сағ /100 с), немесе 1833 л шарап (220 мың с/120 с) немесе екі тауарлар осы шектердегі кез келген арақ атынасында ө ндірілуі мү мкін.
Португалияда жалпы жұ мыс сағ атының мө лшері 170 мың сағ атқ а тең. 1м² матаны ө ндіруге - 90 сағ ат, ал 1 л шарапқ а - 80 сағ ат қ ажет. Сө йтіп Португалияда 1899 мата (170 мың с/90с) немесе 2125 л шарап (170 мың с/80 с), немесе екі тауар осы шектеріндегі кез келген арақ атынасында ө ндірілуі мү мкі