Халықаралық экономиканың ерекшеліктерін сипаттаңыз және оның құрылымын ашып кӛрсетіңіз

Халық аралық экономиканың зерттеу пә нің анық таң ыз, бұ л пә ннің ә дістерін атап тү сіндірің із

Бұ л ғ ылымның обьектісі – дү ниежү зілік шаруашылық, ал пә ні – мемлекет шекарасынан сырттағ ы экономикалық қ атынастар болып табылады. Ө йткені қ азіргі тарихи жағ дайларда, ә леуметтік ө мірдің негізгі ұ йымдық тү рі-мемлекет болып табылады. Халық аралық экономикалық қ атынастар халық аралық ең бек бө лінісіне негізделген, ә р тү рлі елдердің ұ лттық экономикалары арасындағ ы шаруашылық байланыстарының жү йесі деп жазылғ ан. Ал басқ а басылымда Халық аралық экономикалық қ атынастар –ә лем елдерінің арасындағ ы шаруашылық қ атынастар жү йесі-делінген. Халық аралық экономикалық қ атынастар мазмұ ны ешқ андай қ иыншылық тар туғ ызбаса да, осы қ атынастар теориясы кү рделі мә селе болып табылады. Болып жатқ ан ағ ымды жағ дайлардың теориялық кө рінісін беру оң ай емес. Бірақ мұ ндай ә лемдегі экономикалық мектептердің бағ ыттары тарихи, сонымен қ атар лоогикалық жағ ынан алғ анда ә р лауан болуына байланысты қ осымша қ иындық тар туып отыр. ХЭҚ теориясы жалпы саяси экономия теориясы негізінде пайда болып дамыды да, соң ғ ысының шең берінде арнайы ғ ылыми іздену саласын қ ұ рды. ХЭҚ арнайы теориясының зеттеу пә ні жалпы саяси экономия теориясының пә німен бірдей-деп жазылғ ын отандық алғ ашқ ы оқ улық тардың бірінде. Халық аралық экономикалық қ атынастар арнайы теориясының зерттеу пә ні саяси экономия теориясының пә німен бірдей: ол адамдар арасында ө мірге қ ажетті заттарды ө ндіру, бө лу, айырбас пен тұ тыну қ атынастары. Ә лемдік шаруашылық тың, сонымен бірге халық аралық қ атынастардың ерекшелігі-таптар арасындағ ы қ арым-қ атынас мемлекет шекарасы арқ ылы іске асырылып, халық аралық экономикалық қ атынастар тү рінде кө рінуі дейді. ХЭҚ теориясы экономикалық теорияның ұ лттық экономикалар арасындағ ы экономикалық қ атынастардың ерекшеліктердің зерттейтін арнайы бө лімі болып табылады. Сондық тан ол жалпы саяси экономика шең берінде дамыды. Бұ л жағ дай арнайы халық аралық экономика бө лімдері бар батыс оқ улық тарымен расталады. Ал ХЭҚ теориясының ерекешеліктеріне келсек, олар ө з обьектісінің ерекшеліктерімен немесе П.Х.Линдерт сө зі бойынша, ә лемдік ө згешелігімен анық талады.

Халық аралық экономиканың ерекшеліктерін сипаттаң ыз жә не оның қ ұ рылымын ашып кӛ рсетің із

Халық арлық экономика – бұ л халық аралық ең бек бө лінісі (ХЕБ) жү йесімен ө зара тығ ыз байланысқ ан ə лемнің барлық ұ лттық экономикаларының жиынтығ ы. ХЭ-ң экономикалық жү йе ретіндегі ерекшеліктері:

1. барлық ə лемді қ амтитін ғ аламдық экономикалық жү йе;

2. ə р тү рлі дең гейде дамығ ан ұ лттық экономикаларды қ осатын кү рделі экономикалық жү йе (ə лемде шамамен 270 ел бар);

3. экономикалық байланыстар мемлекеттік шекара арқ ылы іске асырылады;

4. саяси фактордың ерекше ық палы;

5. бірың ғ ай ақ шалай жү йенің жоқ болуы;

6. жеке мемлекеттердің, сол сияқ ты халық аралық заң дар мен ережелердің іске асырылуы;

7. ү лкен территориялық алшақ тық.

Қ азіргі таң дағ ы экономиканың салалық қ ұ рылымы шаруашылық бірліктерінің бірегей топтарының жиынтығ ы болып табылады. Ол кең ейген ө ндірісте маң ызды орын алады жә не қ оғ амдық ең бек бө лінісінде ерекше шарттарғ а ие ө ндіріспен сипатталады. Салалық қ ұ рылым былайша кө рсетіледі:

Ауылшаруашлық тық жә не ө ндіруші ө неркә сіп

Ө ң деуші ө неркә сіп, электроэнергетика жә не қ ұ рылыс,

Қ ызметтер сферасы – транспорт, сауда жә не байланыс.

Қ азіргі таң дағ ы экономикағ а тә н сипаттамалар:

Ө ндірістің интернационализациялануының жаң а кезең і жә не ғ ылыми-техникалық революция негізінде қ оғ амдық ең бек бө лінісінің терең деуі;

Ұ лттық шаруашылық тың толық ө зара тә уелділіктің кү шеюі;

Ә лемдік ең бек бө лінісінің терең деуі, экономиканың тауарлылығ ының жә не экспорттылығ ының жоғ арылауы;

Ұ лттық шаруашылық тың заттық тү рден функционалды тү рге ауысуы;

Ө ндірістің техника-экономикалық эффективтілігіне байланысты біргей талаптарғ а кө шу;

Экономикалық интеграция; Қ ұ рылымдық интеграция;

Шаруашылық интерграция;

Глобальды экономикалық жә не экологиялық мә селелердің туындауы;

Демографиялық мә селе; Азық -тү лік мә селесі;

Дамушы елдердің артта қ алулығ ын жою, қ арыздарды жабу;

Экологиялық апаттың алдын алу жә не энергетикалық мә селе;

Ядролық қ ару соғ ысы қ аупін жою;

Ә лемдік сауда;

Ү шкір бә секелестік(сауда соғ ыстары);

Жапония, АҚ Ш, ЕО елдерінің ү стем етуі;

Ө ндірістің интернационализациясына байланысты капиталдардың миграциясының кү шеюі;

«милар ағ ымы» мен жұ мысшы кү шінің миграциясы мә селесі т.б.