Зейнекамал Қаржымбайқызы, ақиқат білімді қайдан табамыз?

22–Хаж сү ресі, 8, 9 аяттар.

Адамның кейі; білімсіз, жолбашысыз жә не сә уле беруші кітабы да жоқ. Алла жайында таласады. (8) Алланың жолынан адастыру ү шін тоң мойындық істейді. Оғ ан дү ниеде қ орлық бар. Ә рі қ иямет кү нінде жандырушы азаптың дә мін таттырамыз. (9)

Қ Ұ РАН КӘ РИМ, қ азақ ша мағ ына жә не тү сінігі. 333 бет.

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, ақ иқ ат білімді қ айдан табамыз? Жалпы білім алудың неше жолы бар?

– Ә сет Ризаұ лы, білімді алу жолы мен алу ә дісіне байланысты оның ақ иқ аттығ ы да ә ртү рлі болады. Жалпы білім алудың екі жолы бар. Оның бірі – болмыс кө рінісін тө меннен жоғ ары қ арай, немесе жалқ ыдан жалпығ а қ арай зерттеу ә дісі болса, екіншісі – керісінше, жоғ арыдан тө мен қ арай, немесе жалпыдан жалқ ығ а қ арай зерттеу ә дісі. Тө меннен жоғ арығ а қ арайғ ы ә дісте адам іздегенін білімнің ақ иқ ат кө зіне сү йенбей, ө з кү шімен, сезімдерін пайдаланып, ой-ө рісімен табуғ а ұ мтылады. Осылай ол табиғ аттың бірнеше жеке кө ріністерінен жалпы тұ жырым жасауғ а ұ мтылады.

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, жоғ арыдан тө мен қ арай зерттеу ә дісінде адам қ андай білім кө зіне сү йенеді?

– Ә сет Ризаұ лы, жоғ арыдан тө мен қ арай зерттеу ә дісінде адам беделді білім кө зіне сү йенеді. Ол осылай жалпы білімнен жеке тұ жырым жасай алады. Мысалы, Қ ұ ран Кә рімде адамның барлығ ы да бұ л фә ни ә лемнен ө тіп, тү бінде Алла тағ алағ а қ айтатыны туралы айтылады. Мұ ндай сенімді Қ ұ ранның (21-93), (32-11), (7-29), (5-10), (28-70) тә різді аяттарыннан /14/ алуғ а болады. Егер Қ ұ ранғ а сенетін болсақ, онда ешқ андай тә жірибе жү ргізбей-ақ ә ркімнің бұ л ә лемнен бақ и ә лемге ө тетінін білеміз. Осылай дә л жә не ақ иқ ат тұ жырымғ а келеміз. Бірақ, бұ л ү шін сенім керек. Сенім ә ркімге оң ай беріле бермейді. Беделді білім кө здеріне сү йенген адам білім қ уғ анда тә жірибе жасауғ а уақ ытын жібермейді. Ол кө п уақ ытын ү немдеп, сонымен бірге, жең іл жолмен мақ сатына жетеді. Мұ ндай ә діс білім шың ына жыланша ө рмелеп ұ зақ уақ ыт жібермей, қ ыранша самғ ап аз уақ ытта кө терілуге мү мкіндік береді.

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, заттық ғ ылым ізденгенде нені пайдаланады? Бұ лай алғ ан білімнің қ андай кемшіліктері бар?

– Заттық ғ ылымның пайдаланатыны адамның бес сезім мү шелері мен логикасы. Ғ алымдардың қ олданатын қ ұ ралдары материалдық тұ рғ ыдан алғ анда қ андай кү рделі, жетілген болса да, ол кемшілігі кө п сезімдер мен логиканың кө мегімен жасалғ ан. Сезімдер мен ойлап таразылаудың (логиканың) кемшіліктері бар. Ендеше, кемшілігі бар қ ұ ралмен жасалғ ан нә рсе кемшіліксіз болмайды. Сол себептен, заттық ә лемді ө здерінің сезімдері мен логикасының кө мегімен зерттеген ғ алымдардың жасағ ан жұ мыстары да кемшіліксіз емес. Олардың ашқ ан жаң алық тары белгілі бір ө мір жағ дайында ғ ана ақ иқ атқ а сә йкес келеді. Ал бұ л жағ дай ө згерсе, ол сә йкестігін жоғ алтып, ақ иқ аттығ ынан айрылып қ алады. Бұ ғ ан табиғ аттану ғ ылымдарынан кө п мысалдар бар екені белгілі. Ә рине, мұ нан ғ ылымның ешқ андай пайдасы жоқ деген ой тумаса керек. Фә ни ә лемде ғ ылымның ү лкен орын алатыны ешқ андай дау тудырмайтын ақ иқ ат екені баршағ а белгілі жағ дай.

Ал бақ и ә лемді алатын болсақ – іс мү лде басқ а. Фә ни ә лем ә дістері мен зерттеу қ ұ ралдары бақ и ә лем ү шін қ олдануғ а келмейтіндіктен, заттық ғ ылымның кө рінбейтін ә лемді зерттеуде пайдасы шамалы.

– Зейнекамал қ арындасым, фә ни ә лемде ақ иқ атқ а жете аламыз ба?

– Ә сет ағ а, бақ и ә лем – мінсіз ә лем. Ал фә ни ә лемде мінсіз ештең е жоқ. Ендеше фә ни ә лемде ақ иқ атқ а жету ө те қ иын. Бұ л ө мірде сенімсіздік тудырып, ә ркім ақ иқ атты ө зінше іздеп, ө зінің таптым деген ақ иқ атын ғ ана мойындап, басқ аларғ а сенімсіздік тудырады. Осылай жанкештілік (фанатизм), біржақ тылық туындап, табиғ аттың жаң а ашылғ ан сырларын бірден қ абылдауғ а мү мкіндік бермейді.

Табиғ ат сырлары шексіз. Оның себебі – заттық ә лемге нә зік ә лем ү немі ә сер етіп, ө зінің ық палын жасап отырады. Соның нә тижесінде заттық ә лем жанданып, ө згеріп, тіршілік кө ріністерін береді. Адамның нә зік болмысы нә зік ә лемнің бір бө лігі болғ андық тан, адам да ө зінің ой-ө рісімен қ оршағ ан табиғ атқ а, материалдық элементтерге ә сер етіп, оны ө згертіп отырады. Осылай нә зік ә лем мен заттық ә лем арасында байланыс ү зілмейді.

«Ақ анадан» шипа алғ ан кейбір адамдардың пікірлері:

Адамның сыртқ ы дене жаралысы,

Нә псісі айуанмен анық тең дес.

Бө лектігі – жалғ ыз-ақ таза ақ ылда,

Ә лің келсе, жол тап та осыны емдес! Шә кә рім