Адам өмірінің үш бастауы

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, адам тағ дыры бұ л дү ниеге келгенде қ андай жағ дайларғ а тә уелді болады?

– Ә сет Ризаұ лы, адам тағ дыры оның бұ л дү ниеге келгендегі ү ш жағ даймен тығ ыз байланысты. Мұ ны адам ө мірінің ү ш бастауы деуге болады. Яғ ни, адамның болашақ та кө ретін қ уаныш-қ айғ ысы, жасайтын жақ сы-жаман қ ылық тары мен істері, ой-ө рісінің қ алыптасуы, тіпті бү кіл ө мірінің бақ ыты осы ү ш бастаудың сапасына, іске асу дең гейіне жә не олардың ө зара ү йлесімділігіне байланысты. Халық дә стү рінде бұ л бастаулар жақ сы ескеріліп, олардың ү йлесімділігі келешек ұ рпақ тағ дыры ү шін қ атаң қ адағ аланып отырғ ан. Бұ л бастаулардың біріншісі – ата-анасының қ асиеттері, яғ ни генасы; екіншісі – ө скен ортасы, яғ ни алғ ан тә рбиесі; ү шіншісі – адамның жан дү ниесінің ерекшеліктері.

Адам болмысының дұ рыс қ алыптасуына керекті бұ л ү ш бастау кімнің болса да келешек тағ дырын қ ұ рап, оның келешектегі кө ретін қ айғ ы-қ асіретіне, барлық лә ззат-қ уанышына себепкер болады.

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, адам тағ дырын қ ұ райтын бұ л негізгі ү ш шарт бір-бірімен байланысты ма? Біреуі екіншісін толық тыра ала ма?

– Ә сет Ризаұ лы, есің ізде болсын! Адам тағ дырын қ ұ райтын бұ л негізгі ү ш шарт бір-бірінен бө лек, бір-бірімен байланыспайды, ө зара тә уелсіз, сондық тан біреуінің ә лсіздігін екіншісі толық тыра алмайды. Бұ л табиғ и заң дылық жә не барлық жан иелеріне ортақ. Мысалы, ө сімдік дү ниесін алатын болсақ, ө сімдіктің дұ рыс ө суі оның ұ рығ ының жоғ ары сапалы, топырақ тың қ ұ нарлы жә не оның кү тімінің жақ сы болуына байланысты екені белгілі. Егер қ ұ нарсыз топырақ болса, оғ ан қ андай жоғ ары сапалы ұ рық егілсе де ө німі тө мен болады. Ал қ андай қ ұ нарлы топырақ болып, оғ ан қ андай жоғ ары сапалы дә н себілсе де егер кезінде суару, не болмаса топырағ ын қ опсыту тә різді тү рлі агротехникалық кү тімдер болмаса, дұ рыс ө нім болмайтыны белгілі. Тіпті егілген тұ қ ым ө нім бермей, ө ліп қ алуы да мү мкін. Сондық тан генетика ғ ылымы дұ рыс ө нім алу ү шін ұ рық тың сапасын жақ сартумен, агрономия ғ ылымы жерді ө ң деу, қ ұ нарлылығ ын арттырумен жә не ө сімдікті дұ рыс бағ ып-қ ағ умен шұ ғ ылданады ғ ой.

Ендеше осы заң дылық ты адам тә рбиесінде неге ұ мытуымыз керек? Осыны ескермесек, мысалы, баланың туғ ан ата-анасы жақ сы болып, оның жан дү ниесі басқ алардан ерекшеленіп тұ рса да, егер келешектегі ө скен ортасы, алғ ан тә рбиесі дұ рыс болмаса, ол баланың ө се келе ө зінің ерекше қ асиеттерін жоғ алтып, басқ а қ арапайым пенделерден айырмашылығ ы болмай, солардың бірі болып кетуі ә бден мү мкін. Мұ ны бала тә рбиесімен шұ ғ ылданатын адамдар жақ сы біледі.

Мектепте, бала бақ шаларында тә рбие жұ мысымен айналысатын педагогтардың айтуларына қ арағ анда қ азіргі кү ндерде осындай ө з қ атарынан артып туғ ан балалар баршылық. Қ азіргі кезде ондай балаларды «Индиго» деп атап жү р. Олар ө те талантты жә не талапты, барлық жағ дайларда ө здерін еркін сезінеді, қ андай істі болса да тез ү йреніп, игеріп кетеді.

Ерекше туғ ан Индиго балаларды кезінде кө ре біліп, олардың ерекшеліктерін дұ рыс тү сініп, басқ алардан бө лек тә рбие беру керек. Егер оларды кө пшілікпен бірге тә рбиелесе, онда олар ө здерінің ерекше қ асиеттерін жетілдіре алмай, тіпті олардан айырылып қ алып, басқ а қ арапайым балалармен бірдей болып кетуі мү мкін. Ал бұ л балалар ө здерінің зор қ асиеттерін ө сіріп, келешекте ата-анасының мақ танышы, халқ ының сү йенер тірегі, адамзаттың жарық жұ лдызы, кемең гер ойшылы, ірі ғ алымы, не болмаса ө нер қ айраткері болуы мү мкін. Ү лгі алатын, алғ а сү йрейтін жарық жұ лдыздай жол кө рсететін ондай адамдар болмаса халық қ арапайым тобырғ а айналып, артынан іріп-шіріп, кері кетіп, ө зін-ө зі жоғ алтып алуы да ғ ажап емес. Алғ а сү йрейтін зиялы қ ауымынан айрылып, ақ ыры тарих сахнасынан жоғ алғ ан халық тардың тағ дыры бұ ғ ан жақ сы мысал болады.

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, мұ ндай ерекше қ абілетті балаларғ а қ андай кө ң іл бө лінеді?

– Ә сет Ризаұ лы, кейбір елдерде Индиго балаларғ а ерекше кө ң іл бө лініп, жағ дай жасалады. Мысалы, Қ ытайда олар кө пшілік назарынан тыс арнайы мектептерде оқ иды. Олар елдің келешек басшылары, елдің стратегиялық ісін атқ аратын іскерлері мен барлаушылары. Израилда мұ ндай балалармен білім министрлігі арнайы қ ұ пия жоспар бойынша шұ ғ ылданады. Францияда оларды басқ а шет елдерге жіберіп оқ ытады. Ал Ресейде бұ л балаларды тә рбиелеу жө нінде арнайы жоспар дайындалып жатыр.

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, материалдық ғ ылым болмыстың терең іне бара ала ма?

– Ә сет Ризаұ лы, материалдық ғ ылым болмысты тар шең берде қ арастырып, оның терең іне бара алмайды. Ол ө мірдің тек қ ана беткі кө рінісін ғ ана сипаттап, оны ө те қ арапайым да, қ арабайыр етіп кө рсетеді. Оның бергені біржақ ты жә не жеткіліксіз болғ андық тан, ол ө мірдің кү рделі, тү пкі мә селелерін ешуақ ытта толық шеше алмайды. Оның себебі – ғ ылымның негізгі жаратушы кү шті жоқ қ а шығ арып, рух пен жанды білмеуінде. Ол тек қ ана таза материяны зерттейді. Ал жансыз табиғ ат – ө лі табиғ ат. Ө ліде қ озғ алыс та, ендеше жетілу де болмайтыны белгілі.