Мақсаттылық, қажеттілік

Заң ды жауапкершілік ә ртү рлі негіздер бойынша жіктелінеді. Қ ұ қ ық салаларына байланысты:

- қ ылмыстық /қ ұ қ ық қ а сә йкес қ олданылады, ешкім сот ү кімінсіз кінә лі деп саналмайды жауапқ а тартылмайды; ең ауыр жаза/

- ә кімшілік /қ оғ амдық тә ртіпті бұ зу немесе атқ ару-жарлық етуші органдардың қ ызметіне кедергі келтіруге қ атысты жә не т.б. қ олданылады

- азаматтық /шарт бұ зғ андық ү шін немесе шарттан тыс міндеттемелерді орындау барысында қ олданылады. Зиянды толық ө теу - негізгі принципі.

- тә ртіпшілік /ең бек, оқ у, қ ызмет ету, ә скери тә ртіптерді бұ зғ андық ү шін қ олданылады; тү сініктеме талап етіледі; ә кімшілік немесе тә ртіпшілік алқ амен салынады

- материалдық /ең бектік міндеттерін атқ ару барысында қ ызметкер, жұ мысшығ а келтірілген кә сіпорын, мекеме, ұ йым зияны ү шін туындайды

Заң ды жауапкершілік жү зеге асырылу нысандары

- соттық тә ртіптегі заң ды жауапкершілік;

- ә кімшілік тә ртіптегі заң ды жауапкершілік;

Зге тә ртіптегі заң ды жауапкершілік болып бө лінеді.

Заң дылық, қ ұ қ ық тық тә ртіп жә не тә ртіп

Заң дылық - барлық субъектілердің заң дар мен заң ғ а бағ ынышты актілерді сақ тауы. Заң дылық қ а екі шарт қ ажет: 1/ қ ұ қ ық тық, ә діл, ғ ылыми негізделген заң дардың болуы /мазмұ ндық жағ ы/; 2/ олардың орындалуы /формальды жағ ы/. Заң дылық пен олардың принциптерінің ара қ атынасына қ ұ қ ық теориясында методологиялық аксиома қ алыптасқ ан: принцип-мазмұ н, «заң дылық» категориясы - олардың кө рінісі болып табылады.

Қ ағ ида ретіндегі заң дылық идеялар мен кө зқ арастар жиынтығ ы, олардың кө мегімен қ ұ қ ық қ атынастардың барлық қ атысушылары қ ұ қ ық тық ә рекет жасауғ а ішкі қ ажеттілікті қ алыптастырады. Заң дылық қ оғ амды мемлекеттік басқ ару ә дісі ретінде жә не режим ретінде - қ ұ қ ық тық қ атынастың барлық субъектілерінің қ олданыстағ ы заң дар мен заң дық нормаларды қ атаң жә не бұ лжытпай орындауы.

Заң дылық тың мынандай жақ тары анық талғ ан:

- ішкі жағ ы - қ ұ қ ық тық шындылық ты сипаттау ү шін қ олданылатын, қ ұ қ ық тық қ ұ былыстар жү йесіндегі заң дылық тың функционалдық ролін кө рсетеді /оғ ан заң дылық ты қ ағ ида, ә діс, режим, жағ дай ретінде анық тау жатады/;

Сыртқ ы жағ ы - қ оршағ ан шындық ты тану жә не тү сіндіру ү шін қ олданылатын қ ұ ндылық тар жү йесіндегі заң дылық тың орны мен ролін анық тайды. Сыртқ ы аспектілерге: ә леуметтік-экономикалық, саяси-идеологиялық, рухани, логико-семантикалық жақ жатады.

Ә леуметтік-экономикалық жақ. Заң дылық тың объективті табиғ атын, саяси-қ ұ қ ық тық шындық тың қ ұ былысы ретіндегі қ алыптасуы мен дамуының шарттары мен алғ ышарттарын қ алыптастырады.

Саяси-идеологиялық жақ. Қ оғ амдық дамудың заң дылығ ы ретінде тү сіндіріледі. Ол заң дылық теориясының дү ниетанымдық негізін қ ұ райды. Заң дылық пен мақ саттылық, қ ажеттілікті салыстыруғ а болмайды. Рухани-адамгершілік тұ рғ ысынан заң дылық жеке тұ лғ ада қ ұ қ ық тық нұ сқ ауларына қ атаң бағ ыну қ ажеттілігін қ алыптастырады.

Заң дылық - бірнеше жағ дайдан қ ұ ралады: 1/ Қ ұ қ ық шығ армашылық жә не қ ұ қ ық қ орғ аумен айналысатын мемлекеттік органдардың болуы; 2/ қ оғ амдық қ атынастарды ретке келтіруге бағ ытталғ ан қ ұ қ ық тық нұ сқ аулардың қ олданыстағ ы жү йесінің болуы; 3/ қ ұ қ ық тық мә дениет пен қ ұ қ ық тық сананың жеткілікті дә режесінің болуы.

Заң дылық тың мә ні - қ олданыстағ ы заң наманы қ атаң жә не бұ лжытпай сақ тауын талап ету.

Заң дылық тың қ ұ қ ық теориясында танылғ ан мынандай белгілері бар:

1) заң дылық қ оғ амда мемлекетте болып жатқ ан саяси-қ ұ қ ық тық процесстермен себепті-салдарлы негізделеді;

2) заң дылық талаптарының жалпылығ ы жә не міндеттілігі танылғ ан;

3) заң дылық категориясымен тү сіндірілетін, жоғ ары дә режелі абстракцияның болуы тә н;

4) объективтілікпен сипатталынады;