Ж)құрылуына байланысты.

Қ ұ қ ық нормалары қ ұ қ ық тық реттеу пә ніне байланысты конституциялық, азаматтық, қ ылмыстық, ә кімшілік, экологиялық жә не т.б. болып бө лінеді.

Қ олдану аймағ ына байланысты нормалар жалпы, арнаулы жә не тө тенше болып бө лінеді. Қ ұ қ ық нормалары нормада қ алыптасқ ан тә ртіпке байланысты міндеттеуші, ө кілдік беруші, тыйым салушы жә не кө термелеуші нормалар деп бө лінеді. Қ ұ қ ық нормалары заң нормалары жә не заң ғ а бағ ынышты акт нормалары деп бө лінеді. Нұ сқ ау ү лгілеріне байланысты қ ұ қ ық тық нормалар императивті, ұ сынымдық, диспозитивтік болуы мү мкін..

Ә рекет ету шегіне байланысты нормалар кең істіктегі ә рекетке байланысты жалпы жә не жергілікті, уақ ыт аралығ ындағ ы ә рекетіне байланысты мерзімді жә не мерзімсіз, субьектілеріне байланысты жалпы, арнаулы, тө тенше деп бө лінеді. Қ ұ қ ық нормаларының қ ұ рылысы бойынша реттеуші, дефинитивті, декларативті, ө зге де нормалардың ә рекетін реттейтін нормалар деп бө луге болады.

Қ ұ қ ық нормасы мен нормативті-қ ұ қ ық тық акт бабы бір-біріне дә лме-дә л сә йкес келетін қ ұ былыстар емес. Қ ұ қ ық нормасы гипотеза, диспозиция мен санкциядан тұ ратын ә рекет тә ртібі. Заң актісінің бабы мемлекеттік еріктің кө рініс табу нысаны, қ ұ қ ық нормасының жү зеге асырылу қ ұ ралы. Қ ұ қ ық нормасы мазмұ нды қ ұ раса, заң бабы оның нысаны болып табылады.

Қ ұ қ ық нормасы мен нормативті акт бабының арақ атынасы тө мендегідей тү рде болуы мү мкін:

- ә рекет тә ртібін мазмұ ндай отырып, заң шығ арушы қ ұ қ ық нормасының барлық ү ш элементін нормативті актінің бір бабына енгізуі мү мкін. Яғ ни, бір заң бабында бір қ ұ қ ық нормасы беріледі;

- нормативті актінің бір бабына бірнеше қ ұ қ ық нормасын енгізуі де мү мкін;

- қ ұ қ ық нормасының элементтерін сол нормативті актінің бірнеше баптарында беруі мү мкін;

- қ ұ қ ық нормасының элементтерін бірнеше нормативті актінің бірнеше баптарында беруі мү мкін.

Мазмұ ндалу тә сілдеріне байланысты қ ұ қ ық нормасы мен заң бабының ү ш тү рлі арақ атынасы танылғ ан:

1) тікелей жазылу тә сілі; онда қ ұ қ ық нормасы нормативті акт бабында тікелей жә не нақ ты мазмұ ндалады;

2) сілтемелі жазылу тә сілі; бұ нда қ ұ қ ық нормасының белгілі бір бө лігі осы нормативті актінің басқ а бабына сілтейді;

Бланкеттік жазылу тә сілі; онда норманың белгілі бір бө лігі ө зге нормативті актіге немесе актілерге сілтенеді.

Ық шығ армашылық жә не НҚ А жү йелеу

Рбір мемлекет қ оғ амдық қ атынастарда қ ұ қ ық нормасында реттелетін, қ амтамасыз етілетін, қ орғ алатын жә не сақ талатын заң дылық жә не қ ұ қ ық шығ армашылық кө мегі арқ ылы анық талғ ан тә ртіп орнатады. Қ ұ қ ық тық аймақ тағ ы шығ армашылық – мемлекеттік еріктің заң ғ а айналуын білдіретін мемлекеттік ә рекет, қ ұ қ ық қ алыптастыру ү рдісінің соң ғ ы, қ орытындылаушы кезең і.

Сонымен, қ ұ қ ық шығ армашылық деп заң ды актілерді жасау, жарық қ а шығ ару не болмаса олардың заң ды кү шін жою, олардың алғ а қ арай тиімділігін дамытуғ а бағ ытталғ ан қ ұ қ ық қ алыптастыру процессінің соң ғ ы сатысы ретінде қ оғ амдағ ы объективті жағ даймен айқ ындалғ ан мемлекет органдарының арнаулы қ ызметін айтамыз.

Оның белгілері.

- белсенді, шығ армашылық, мемлекеттік ә рекет болып табылады;

- нә тижесінде басым тү рде нормативті-қ ұ қ ық тық актілерде орын алатын заң дық нормалар қ алыптастырылады;

- қ оғ амды басқ арудың маң ызды қ ұ ралы;

- қ ұ қ ық шығ армашылық дең гейі мен мә дениеті қ оғ амдағ ы демократия мен ө ркениеттіліктің бейнесі болып табылады.

Қ ұ қ ық шығ армашылық қ а мынандай қ ағ идалар тә н:

- ғ ылымилық (нормативті актілерді дайындау барысында ә леуметтік-экономикалық, саяси жағ дайларды зерттеу қ ажет);

- кә сібилік (арнаулы мамандар айналысуы керек);

- заң дылық (заң ғ а сә йкес жә не заң негізінде орындалуы);

- демократизм (азаматтардың қ атысу дә режесін кө рсетеді);